Cròs de las Abitarèlas
Lo cròs de las Abitarèlas es una prigonda dolina situada sul Causse de Gramat. Se tròba a 5 km de Gramat, en Carcin, dins lo departament d'Òlt, dins l'enclaus del Centre d'Estudis de Gramat (terren militar) dependent de la Delegacion Generala de l'Armament. Se dobrís a 100 m d'un pichon pont de pèira sonat de l'Abitarèla) encambant la via de camin de fèrre entre Briva e Rodés. En anant cap al nòrd-oèst, òm tròba 3 autres cròses semblants: aqueles de las Biaças, de Bèdas e de Ròc d'Arena. A la superfícia, lo camin de fèrre de Gramat a Rodés seguís lo traçat del riu sosterranh.
Lo cròs aerian (marca 0 del plan) es una dolina en forma de fonilh de 78 m de prigondor e aperaquí 440 m de circonferéncia que se dobrís sul platèl calcari a 310 m d'altitud. Del costat oèst, la penda equipada de ralhs per vagonets es cobèrta d'una vegetacion abondanta; de l'autre, lo balç es abrupte. En bas, un ancian site d'experimentacion desafectat ocupa lo fons del cròs. Una pichona font descricha per Martel giscla a qualques mètres en dessús del fons del balç. 78 m en aval, al pè del balç, se dobrís lo tunèl orizontal de 8 m de long, 2 de larg e 2,5 de naut, cavat en 1948. Un trauc dins una paret de beton d'1 m d'espessor permet l'accès al potz d'intrada.
Lo riu raja dins una nauta galariá, de 10 a 12 m de larg, pauc penjadissa: 5 m per 680 m (0,7%). Segon la nautor d'aiga, la traversada se pòt far a pè o en batèu. Las ribas son constituidas de grands talus argiloses fins al sifon Alinat emplonsat en 1948. Aquel sifon long d'aperaquí 115 m s'orienta a l'oèst (Azimut 300° per 60 m, puèi 270° per 35 m), sa prigondor atenh 11 m e la nautor liura mejana entre la vòlta e lo sòl es de 1,5 m amb un restrenhament de 50 cm. Lo luòctenent de naviri Alinat trobèt de seguida una partida emergida de 20 m, puèi un novèl sifon
La penda generala de la ribièra dempuèi l'embarcador (marca 1) al caòs terminal (marca 26) es febla: 30 m per 6 300 m (0,4%). Las galariás superioras son fòrça argilosas per amor de las cregudas en abséncia de corrent d'aire entraïnant la decantacion de las particulas en suspension dins l'aiga. Òm tròba pas d'argila dins las galariás activas: demòran netas per de fòrts corrents. D'amplas e fòrça nautas galariás (de 5 a 20 m de larg e pus de 40 m de naut) menan a la Sala del Còn (marca 20) situada a 2 250 m de l'embarcador. Los plafonds fòrça nauts son pas sovent visibles. En periòde d'aigas bassas, la traversada se fa en caminant dins l'aiga suls bancs de gravièr. En amont de l'afluent de la Medusa cal encambar una pichona cascada (marca 11), lo primièr caòs, lo segond caòs (marca 15), lo shunt (blocaire de seguretat) fossil del pasatge de Nadal (marca 17), la cascada abans la Sala del Còn ont lo riu sortís d'un bèl sifon. L'espaciosa Sala del Còn (marca 20) es longa de 110 m, larga de 30 e nauta de 70. Lo còn es un talus d'argila s'elevant al sud a 43 m en dessús de la ribièra. Lo passatge Taisne que seguís implica una novèla dificultat dins lo percors. De conduches fossils, basses e en desòrdre se i dirigisson cap a un balcon a 24 m en dessús del riu: las escalas 24 (marca 22), a 3 km de l'intrada. La ribièra raja alavetz dins un canyon estrech e fòrça corrodut de mal traversar. Òm i tròba una granda sala apelada la «Clau de Vòlta» (marca 24), de passatges de tipe "conduch forçat" amb d'aiga prigonda e lo Caòs Kupieck (marca 25). La traversada es blocada a 6,3 km de l'intrada per un grand caòs (marca 26) situat al dejós de la granda dolina de Lòse situada en dejós de Flaujac.
L'afluent principal del riu es constituit pel malhum de la Medusa (marcas 4 a 10) que presenta prèp de 4 km de grandas galariás. Se poiriá agir parcialament d'un ancian conduch fossil laissat per la ribièra principala. Una de sas brancas amont es un prigond sifon (marca 9) getant de sabla en temps de creguda.
