Artibai

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Paluns d'Artibai a Ondarru

Lo riu d'Artibai es un cors d'aiga del Bascoat, en Biscaia, que son nom ven del basco arte «euse» e ibai «riu»; Artibai = riu d'euses. Sorgenta dins lo versant nòrd de la montanha d'Oiz, travèrsa Mallabia, Ziortza-Bolibar, Markina-Xemein e Berriatua, ont es influenciat per las marèas, e se geta en formant una ria dins lo golf de Gasconha, a Ondarroa. Dins los primièrs ans del sègle XX aguèron fòrça renom los banhs d'Urberuaga, situats en riba drecha pauc après lo nuclèu urban de Markina. Las vals d'Artibai e de Lea fan la comarca biscaïna de Lea-Artibai. Artibai es integrat dins la ret de proteccion Natura 2000. La qualitat de sas aigas, subretot dins la partida nauta del bacin, favorís l'abitat del vison europèu (Mustela lutreola), carnivòr semiaqüatic globalament menaçat, qu'es fòrça exigent amb la conservacion de las ribas dels rius, que i trapa sas principalas predas: crancs, peisses, anfibians, aucèls aquatics. Dins la partida nauta del bacin predominan las pasturas e las pinedas, mas es possible de trapar de rèstas del bòsc autoctòn original amb d'euses cantabrics, subretot a la riba esquèrra, e zonas de vèrnhes, de fraisses e d'avelanièrs. Lo lièch es peirós, amb de blòcs de pèiras de gres e calcaris, en alternança amb de gravas, sablas e argilas. I a fòrça vegetacion d'algas e mofas e subre sas ribas se trapan de falguièras. Dins sas aigas se pòt trobar de salmons, e encara de barbèls, a mai de trochas e anguilas. L'embocadura sèrva de rèstas de las paluns ancianas.