Antinòu

Retrach d'Antinòu coronat venent del sanctuari de Cibèla a Ostia, palais Massimo alle Terme.

Antinòu (en latin Antinous, en grèc Ἀντίνοoς = Antínoos, en catalan Antínou, en romanés Antinou, en italian Antinoo, en espanhòl e portugués Antínoo) es un jovent originari de Bitínia que visquèt al sègle II apC, e foguèt mai conegut coma favorit e amant de l'emperaire roman Adrian. Moriguèt aperaquí a vint ans, negat dins Nil, dins de circonstàncias encara misteriosas. Divinizat per Adrian, Antinòu es representat per un grand nombre d'òbras d'art que ne fan una de las caras mai celèbras de l'Edat Antica.

Biografia

Antinòu per un escultor desconegut.
Fotografia d'Anderson, vèrs 1860.

Se sap pauc al subjècte d'Antinòu abans son encontra amb Adrian. Nais en Bitínia (província d'Asia Menora) a Mantinium, un massatge de la ciutat de Bithynium-Claudiopolis (actuala Bolu). Sa data de naissença se pòt determinar sonque en referéncia a aquesta, gaireben plan coneguda, de sa mòrt: Antinòu moriguèt en octobre de 130, alara qu'èran encara un jovent. Sus la basa de las representacions estatuàrias, que lo mòstran de 20 ans d'edat pel mai, se dona sa data de naissença vèrs 110-112.

Pas cap tèxte menciona lo luòc nimai la data lieu de son encontra amb Adrian. Se pòt avançar que se debanèt l'ivèrn de 123 o la prima de 124, pendent la visita de l'emperaire a Claudiopolis. Ven alara favorit d'Adrian. Sa preséncia dins lo mitan imperial es mencionada oficialament sonqu'en 130, pendent lo viatge d'Adrian en Egipte. En octobre, benlèu lo 25, trapa la mòrt negat dins Nil, dins la region d'Hermopolis Magna dins d'escasenças encara misteriosa. Unas explicacions son avançadas dempuèi l'Antiquitat. Lo quita Adrian evòca un simple accident, mas d'autors i veson un sacrifici ritual qu'Antinòu ne seriá estat la victima volontària, que siá per perlongar los jorns d'Adrian o per de practicas de devinacion.

Adrian es fòrça tocat per la mòrt de son favorit. De lor costat, los Egipcians divinizan lo jovent: veson dins los negats dels Nil los servicials d'Osiris. Quitament una vila es fondada sul fluvi, Antinoupolis. Adrian encoratja lo desvelopament de la novèla religion multiplicant las òbras d'art a l'imatge del jovent. Los Grècs reconeisson tanben Antinòu un avatar d'Ermès. En 131–132 son fondada los Antinoeia, jòcs reservats als efèbs amb d'exericis de gimnicas e concors musicals. Se destria los Antinoeia « de la vila », es a dire Atenas, e aqueles d'eleusis. Mantinèa, ciutat maire de Bithynium, aculhís lo cult amb una fervor particulara, mai que lo nom del jovent parèis a aquel d'Antinoèa, fondatritz mitica de la vila. Son nom es donat a una constellacion formada de cinc estelas de l'actuala constellacion de l'Agla; mencionada per Ptolemèu dins son Almagèst. A Roma, lo cult es men ben recebut, mas fin finala s'implantar. Serà lo darrièr grand cult introduch abans l'arribada del cristianisme.

Antinòu dins l'art e la literatura

Antinòu, musèu de Dèlfes.

Antinòu, musèu arqueologic nacional d'Atenas.

Las representacions artisticas d'Antinòu se multipliquèron après sa mòrt per negada dins Nil, en 130. Son gaireben totas d'estatuas, identificablas pel trachs especifics del jovent e son actitud: tèsta virada e penjada, uèis mirant cap al bas. La font màger de las descobèrtas es la vilà adriana (Tivoli, Laci)

Antinòu nos es subretot conegut uèi per las nombrosas esculturas a son imatge, mena de personificacion de la beutat ideala. Se pòt citar:

• l'estatua colossala d'Antinòu amb sos atributs de Dionís-Osiris al Vatican
• lo bust de marbre al musèu de l'Ermitatge de Sant Petersborg
• lo bas relèu d'Antinòu amb los atributs de Dionís al palais Massimo alle Terme a Roma
• l'Antinòu Albani als musèus capitolins a Roma
• l'Antinòu amb los atributs d'Aristèu al Lovre a París
• l'Antinòu egipcian portant un nemès susmontat de l'uræus, al Lovre (image)
• Estatua de cult d'Antinòu, òbra de l'epòca d'Adrian (117-138 ApC) al musèu arqueologic de Dèlfes

Sa vida amb Adrian es contada dins lo roman de Marguerite Yourcenar, Mémoires d'Hadrien. La vida del jovent tanben inspirèt lo recuèlh de poèmas Antinoüs a Fernando Pessoa. L'òbra del Lovre, de las parpèlas vuèjas, es al centre del roman de Jean Lorrain, Monsieur de Phocas.

L'autor d’heroic fantasy Anne Robillard, dins sa seria A.N.G.E., parla de l'emperaire Adrian e de son aimat Antinòu.

Dans Teleny, d'Oscar Wilde, Antinòu e Adrian apareisson dins una mena de vision, d'inspiracion musicala, a dos personatges principals. Teleny li dich après "Qui sap? Benlèu morirai per vos, un jorn, coma Antinòu per son mèstre..."

Lo darrièr mascle eritièr de la dinastia Krupp, Arndt von Bohlen und Halbach, notòriament omosexual malgrat un maridatge de faciada, aviá nomenat Antinòu II son yacht ont menava una vida d'estèt e d'òci.

Identificacion dels trachs

• 
  Antinòu d'Ecoen.
• 
  Antinòu Mondragone.
• 
  Bust colossal del Vatican.

Se la beutat d'Antinòu benlèu foguèt idealizada, de trachs comuns a l'ensemble de las estatuas que lo representan rebaton de segur lo modèl original. Los retrachs d'Antinòu se caracterizan per una cabeladura amb de blestas irregularas e drudas, qui s'arrèstan sovent a la basa del copet. Los uèis son grands, soslinhats per d'ussas marcadas e arcadas. L'expression del visatge es sovent melancolic, amb los uèis cap al. Las gautas e lo col plens soslinhan l'edat jova d'Antinòu.

Representacions divinizadas

Bas relièu d'Antinòu.

Antinoùs es sovent presentat amb los atributs d'autres dieus. L'Antinòu colossal del Vatican li dona los atributs de Dionís: ast, cistre mistic (als pés del dieu), corona d'èura e de pinhas de pin, veta pel pel. Una autra interpretacion es aquela d'Osiris: la pinha de pin al suc de la corona se pòt tanben considerar coma un uræus. Que Antinòu a estat divinizat pels Egipcians coma una figura osiriana, a causa de sa negada dins Nil.

Aquesta identificacion es mai pujada dins lo bust d'Antinòu del Lovre portant l'uræus e lo nemès, atributs caracteristics dels faraons, que lo separan del rèste dels mortals.

Lo bas relèu del palais Massimo alle Terme utiliza l'identificacion a Dionís, aqueste còp dins son ròtle de dieu de la vinha: acompanhat per un can, familar del dieu, Antinòu pòrta lo podet dels vendemiaires per la culhida, dins un movement per copar un rasim. Asos pés, una colona pòrta una pinha de pin.

Antinòu es encara a vegada presentat en Aristèu, divinitat dels òrts e adomegeire de las abelhas (Ma 578, Lovre).

• 
  Antinòu en Dionís-Osiris (detalh).
• 
  Antinòu en Osiris.
• 
  Antinòu en Osiris (Vatican).

Problèmas d'interpretacion

Antinòu Albani.

L'Antinòu Albani se trapa dins la sala del gladiator del Palais nòu (musèus capitolins, Roma). Son nom li ven de son primièr crompaire modèrne conegut, lo cardinal Albani, que lo crompèt en 1733 jol nom « Antinòu venent de la vilà adriana ». Foguèt crompat pel papa Clement XII pel musèu pontifical del palais del Vatican, actual musèu Pio-Clementino.

Lo jovent ten dins sa man drech lo pal de l'eraud (ara trencat), atribut d'Ermès (cf. caducèu). Pasmens, l'identificacion amb l'amant d'Adrian foguèt a vegada discutida. Los trachs del joven, pasmens, correspondon amb unas autras representacions d'Antinòu coma la tèsta virada e los uèis mirant cap al bas. Fin finala, la provenéncia (vilá adriana) de l'estatua acaba de constituir un fais d'indicis.

L'estatua originala es mai sovent atribuida a Praxitèl, Eufranor o Policlèt. Adrian auriá facha copiar l'estatua amb los trachs de son favorit.

Bibliografia

Antinòu a la sèrp al Neues Palais de Potsdam (August Julius Streichenberg, 1852).

Fonts

• Pausanias, Description de la Grèce, livre VIII, 9, trad. M. Jost, Les Belles Lettres, t. VIII, 1998.
• Dion Cassius, Histoire romaine, livre 69, 11
• Histoire Auguste, "Hadrien", 14, édi. bilingue latin-français André Chastagnol, Robert Laffont, coll. "Bouquins".
• Aurelius Victor, LIvre des Césars, traduction et commentaires Pierre Dufraigne, Paris, Les Belles Lettres, 1975, rééd. 2003, Modèl:Isbn, 213 p.

Estudis

• « Antinoüs, de la pierre à l'écriture de Mémoires d'Hadrien de Marguerite Yourcenar », Michèle Goslar, [CIDMY] http://www.cidmy.be, Bruxelles, 2007, 93 illustrations, 174 pages ISBN: 2-9600248-6-9.
• Guide des musées et de la cité du Vatican, Direction des monuments, musées et galeries pontificales, 1993.
• Les Musées capitolins, Electa, 2000.
• La Villa d'Hadrien, Electa, 2000.
• (en) Anthony R. Birley, Hadrian, the Restless Emperor, Routledge, Londres, 1997 ISBN: 0-415-22812-3.
• (de) Christoph W. Clairmont, Die Bildnisse des Antinous. Ein Beitrag zur Portraitplastik unter Kaiser Hadrian, Institut suisse à Rome, Rome, 1966.
• (fr) [Jean-Claude Grenier : « L'Osiris Antinoos », CENIM 1, Montpellier, 2008 (en ligne) (ISSN 2102-6637).
• (en) Royston Lambert, Beloved and God. The Story of Hadrian and Antinous, Meadowland Books, New York, 1988 ISBN: 0-8216-2003-7.
• Raffaele Mambella, Antinoo. "Un dio malinconico" nella storia e nell'arte, Ed. Colombo, Roma 2009. ISBN: 978-88-6263-012-2.
• (de) Hugo Meyer: Antinoos. Die archäologischen Denkmäler unter Einbeziehung des numismatischen und epigraphischen Materials sowie der literarischen Nachrichten. Ein Beitrag zur Kunst- und Kulturgeschichte der hadrianisch-frühantoninischen Zeit, Fink, Munich, 1991 ISBN: 3-7705-2634-1.
• (en) Caroline Vout, « Antinous, Archaeology and History », The Journal of Roman Studies, vol. 95 (2005), p. 80-96.
• (en) Sarah Waters, « “The Most Famous Fairy in History”: Antinous and Homosexual Fantasy », Journal of the History of Sexuality, vol. 6, n2 (octobre 1995), p. 194-230.
• (fr) Daniel E. Herrendorf, Mémoires d'Antinoüs, publié sous les auspices de la Société internationale d'études yourcenariennes (SIEY), traduit de l'espagnol par Michel J. Wagner, présenté par Jean-Pierre Castellani, 212 pages, Paris, 2012, ISBN: 978-2-86818-046-9, EST-Samuel Tastet Éditeur.

Vejatz tanben

Articles connèxes

• Adrian

Ligams extèrnes

• Antinoüs

• Musée virtuel : les portraits d'Antinoüs.
• (de) Antinoüs - diverses aspects de la matière d'Antinoüs.