Ans 1700
Istòria
[modificar | modificar lo còdi]1700 : abandon de la colonia escocesa de Derien e revirada totala dau projècte coloniau escocés. Aquò laissèt un dèute considerable per Escòcia (aperaquí 20% de son PIB) e roïnèt lei finanças dau reiaume.
1701 : Lo duc Frederic de Prússia venguèt oficialament « rèi en Prússia ». Aquò marquèt l'importància novèla de son estat dins leis afaires europèus.
1701 : dins lo centre de China, batalha de Dartsedo entre Chinés e Tibetans. S'acabèt per una victòria chinesa que permetèt ai Chinés de prendre lo contraròtle de la region e de son comèrci de chivaus. La populacion locala aprofichèt lo resultat dau combat per chaplar lei Tibetans installats dins lo relarg de la vila.
1706 : en Etiopia, reversament, abdicacion e assassinat dau negus Iyasu Ièr que foguèt remplaçat per son fiu Tekle Haymanot. Pasmens, lo país se revòutèt còntra lo sobeiran novèu.
1707 : dins l'Empèri Mogòl, mòrt de l'emperaire Aurangzeb que foguèt remplaçat per son fiu Bahadur Shah Ièr.
1707 : en Pèrsia, revòuta generala dei províncias afganas.
1708 : après doas annadas de crisi e d'anarquiá, assassinat dau negus Tekle Haymanot Ièr. Son fiu Naod II li succediguèt mai foguèt rapidament despausat per son oncle Tewoflos (1708-1711). Condamnèt a mòrt leis assassins d'Iyasu Ièr e de Tekle Haymanot Ièr. En particular, ordonèt l'execucion de l'emperatritz Malakotawit e de 36 autrei personalitats de la Cort. Inicièt tanben la canonizacion de son fraire Iyasu Ièr.
1709 : en Japon, mòrt dau shogun Tokugawa Tsunayoshi (19 de febrier). Son nebòt Tokugawa Ienobu li succediguèt. Lo shogun novèu adoptèt rapidament una politica de reformas per transformar lo shogunant Tokugawa en govèrn civiu e limitar lo ròtle dei guerriers. Annulèt tanben lei decisions excentricas de son predecessors (→ 1710).
1709-1710 : en Etiopia, temptativa d'usurpacion dau poder per una rebellion menada per lo pretendent au tròne Nebahne Yohannes.
Cultura
[modificar | modificar lo còdi]1701-1703 : en causa d'una insulta, lo daimio Asano Naganori assaièt de tuar Kira Yoshinaka dins lo palais dau shogun e foguèt executat. Aquò marquèt lo començament de l'epopèia dei 47 ronin per venjar son senhor. Es venguda una fònt d'inspiracion majora de la literatura japonesa.
1704 : començament de la publicacion de la premiera traduccion en francés dei Milas e una nuechs. Realizada per Antoine Galland (1646-1715), obtenguèt un important succès que favorizèt la naissença de l'orientalisme. Relativament ignoradas avans aqueu trabalh, lei Mila e una nuechs venguèron una òbra majora de la literatura mondiala.
1705 : publicacion dau Quan Tangshi, òbra majora de la literatura chinesa, que gropava aperaquí 49 000 poèmas de 220 autors dau periòde Tang.
Sciéncias e tecnicas
[modificar | modificar lo còdi]1709 : dins lo vilatge britanic de Coalbrookdale, obtencion de la premiera colada de fonda de coke per Abraham Darby (1678-1717). Aquò marquèt l'aparicion de la siderurgia modèrna e foguèt una etapa decisiva vèrs la Revolucion industriala (→ 1780).
Decès
[modificar | modificar lo còdi]- Asano Naganori, daimio japonés.
- Aurangzeb, emperaire mogòl.
- Carles II d'Espanha, rèi d'Espanha.
- Marc-Antoine Charpentier, musician francés.
- Charles Perrault, escrivan francés.
- Dieterich Buxtehude, compositor alemand.
- Francesco Zuccarelli, pintaire italian.
- Iyasu Ièr, negus d'Etiopia.
- Jean-Pierre Guignon, violonista e compositor francoitalian.
- Robert Hooke, sabent anglés.
- Jeremiah Clarke, compositor anglés.
- John Locke, filosòf anglés.
- John Wallis, matematician anglés.
- Joseph Pitton de Tournefort, botanista francés.
- Madeleine de Scudéry, escrivana francesa.
- Robert Hooke, matematician anglés.
- Seki Takakazu, matematician japonés.
- Tekle Haymanot Ièr, negus d'Etiopia.
- Tokugawa Tsunayoshi, shogun de Japon.
- Tsangyang Gyatso, dalai lama.