Sègle XIX abC

../.. | sègle XXI abC | sègle XX abC | sègle XIX abC | sègle XVIII abC | sègle XVII abC | ../..

Istòria

Sègle XIX : crisi grèva de la civilizacion de la Vau d'Indus probablament causada per de cambiaments climatics. Entraïnèt lo declin rapide de la civilizacion e l'abandon de la màger part dei vilas importantas.
Sègle XIX : formacion probable d'un reiaume amorrita a l'entorn de Kish.
Sègle XIX : dins la region dau Peró modèrne, disparicion de la civilizacion de Caral. La causa d'aquela disparicion – que durèt aperaquí un sègle – sembla d'èsser un cambiament climatic important entraïnat per lo fenomèn El Niño.
1894 : presa de Babilònia per una armada amorrita. Son cap, Sumu-abum, i fondèt una dinastia qu'anava subreviure fins a 1595 avC. Pasmens, segon un procès que foguèt pus tard repetit mai d'un còp, leis envaïsseires nomadas foguèron rapidament absorbits per la populacion.
1878 - 1843 ò 1842 : rèine dau faraon Sesostris III. Rèi guerrier, contunièt lo trabalh de desvolopament agricòla de sei predecessors, especialament aquelei començats per son paire dins l'oasís de Faium. Menèt divèrsei campanhas per renfòrçar la frontiera meridionala d'Egipte e empedir leis incursions dei nomadas saharians. En Siria, son influéncia s'estendiguèt fins a Biblòs.
1877 : en Mesopotamia, Larsa acabèt d'importants trabalhs idraulics destinats a desviar certanei canaus alimentant Isin. Aquò agravèt pauc a pauc lo declin de sa rivala (→ 1870 avC).
1870-1866 : en 1870 avC, conquista de la vila santa de Nippur per Larsa. Se la ciutat foguèt reconquistada per Isin en 1866 avC, aquò èra una desfacha simbolica grèva car mostrèt l'abandon de la vila per lei dieus (→ 1828 avC).
1845 : desfacha de Babilònia còntra Larsa.
1843 ò 1842 - 1797 : rèine dau faraon Amenemhat III. Durant aqueu rèine, l'Empèri Mejan agantèt son apogèu economic. Lo faraon contunièt lei trabalhs d'aigatge de l'oasís de Faium e renforcèt tornarmai lei frontieras amb Nubia. En Sinaï, capitèt de crear de colonias minieras semipermanentas pus eficaças que leis expedicions ponctualas mandadas per lei sobeirans precedents.
1837 : en Mesopotamia, Larsa bateguèt una coalicion formada d'Isin, d'Elam, d'Uruk e de Kazallu (→ 1828 avC).
1828 : dins lo quadre de la guèrra quasi permanenta entre Isin e Larsa, importanta victòria de Larsa amb la presa de la vila santa de Nippur.
1823 : començament dau rèine de Rim-Sin I^èr de Larsa. Sobeiran poderós, contunièt la guèrra quasi permanenta entre Isin e Larsa.
1809 : en Mesopotamia, Larsa resistiguèt victoriosament a una coalicion gropant Isin (son enemic tradicionau), Babilònia, Uruk, Rapiqum e Sutum.
1802 : presa d'Uruk per lei fòrças de Larsa. Aquò marquèt un succès important per Rim-Sin I^èr (→ 1794 avC).

Sciéncias

v. 1825 : data aproximativa de l'escritura dau papirús ginecologic de Kahun, un tractat medicau tractant de divèrsei problèmas de ginecologia e de fertilitat. Document l'existéncia de substàncias medicamentosas primitivas (petas de crocodils) tre l'Antiquitat Auta.

Decès

• Abi-sare, rèi de Larsa.
• Apil-Sin, rèi de Babilònia.
• Bur-Sin, rèi d'Isin.
• Enlil-bâni, rèi d'Isin.
• Erra-imitti, rèi d'Isin.
• Kudur-Mabuk, cap amorrita.
• Lipit-Enlil, rèi d'Isin.
• Nur-Adad, rèi de Larsa.
• Sesostris III, faraon d'Egipte.
• Sin-eribam, rèi de Larsa.
• Sin-iddinam, rèi de Larsa.
• Sin-magir, rèi d'Isin.
• Sumu-abum, rèi de Babilònia.
• Sumu-la-El, rèi de Babilònia.
• Ur-Dukuga, rèi d'Isin.
• Ur-Ninurta, rèi d'Isin.
• Warad-Sin, rèi de Larsa.
• Zabium, rèi de Babilònia.
• Zambiya, rèi d'Isin.

Liames intèrnes

• Civilizacion de Caral.
• Ur.