Los Sabis de Provença
Los Sabis de Provença (en ebrieu: חכמי פרובנס Ḥaḥmei Provans) foguèron un nombre de hekhamim, grands "sabis" o "rabins" de Provença (qu'al temps se referís a l'Occitània tota) qu'èra un grand centre de l'erudicion josieu rabinic al temps dels Tosafistas. La forma singulara es hakham, un tèrme sefardic (o sefarad) e judeooccitan per designar un rabin.
En matèria de halakha, aital coma dins lors tradicions e costumas, los hekhamim provençals ocupan una posicion intermediària entre lo judaïsme sefardic dels saberuts vesins espanhòls e l'ancian francés (similara a la tradicion de las Nusach Ashkenaz) representada per las Tosafistas.
Lo tèrme "Provença" dins la tradicion josieva designa pas solament la region l'èst de Ròse mas puslèu l'Occitània tota, un sens comun en occitan a l'Edat Mejana e puèi conegut pels Felibres[1]. Inclús Narbona (qu'es de còps informalament, mas pas correctament, transliterada coma "Narvona" coma resulta de retransliteracions entre ebrieu mishnaïc[nt 1] e occitan ancian), Lunèl (qu'es informalament transliterat coma "Lunil"), e Montpelhièr, pas luènh (7 km) de la còsta mediterranèa. Inclusèt tanben de vilas catalanas coma Perpinhan. D'una cèrta manièra; los josieus de Catalonha èran mai pròche als josieus de Provença que los dels reialmes de Castelha e Al Andalós.
I aviá una liturgia provençala particulara utilizada pels josieus de l'enclava papala del Comtat Venaicin, que son demorats après l'expulsion dels josieus de la rèsta de França.[2] Aquela liturgia aviá un caractèr intermediari entre los rites sefarads e lo Nusach Ashkenaz, e èra a d'unes esgards mai pròche del rite italian que de l'un o l'autre.
Après la Revolucion francesa, quand França annexèt Venaicin, lo rite provençau foguèt remplaçat per la liturgia sefardita portuguesa, uèi utilizada pels josieus de Carpentràs.
Lista parciala
[modificar | Modificar lo còdi]- Moses ha-Darshan
- Makhir da Narbona e sa granda familha
- Moses ben Joseph ben Merwan ha-Levi
- Joseph Kimhi e filhs David e Moshe.
- Abraham ben Isaac de Narbona lo Eshkol, o lo RABaD II
- Isaac ben Merwan ha-Levi
- Aaron ben Jacob Ha-Kohen lo Orhoth Chaim (benlèu demorèt a Lunèl)
Lunèl
[modificar | Modificar lo còdi]- Zerachiah ha-Levi de Girona, lo Baal haMaor
- Abraham ben Nathan haYarhi (Yarah es ebrieu de la luna qu'es la origina per lo nom Lunèl)
- Yonatan HaKohen de Lunèl
- En Astruc de Lunèl (Abba Mari haYarhi), e son filhs Isaac
- Meshullam ben Jacob
- Asher ben Meshullam
- Rava Shlomo Yitzchaki o Rashi (disputat)
- Solomon de Montpelhièr, un opposant de Maimonides
Autras vilas
[modificar | Modificar lo còdi]- Abraham ben David o RABaD o RABaD III
- Son filhs Isaac lo Bòrni (Itzhak Saggi Nahor), una cabalista celebrat de Posquiera
- Vidal Solomon de Perpinhan (Menachem Meiri)
- Nathan ben Meir de Trencatalha
- Shem-Tob ben Isaac de Tortosa
- La familha Ibn Tibbon
- La familha Caslari de Carpentràs
- Bonet de Latas (Jacob ben Emanuel Provinciale)
- Jacòb Anatòli
- Guersonides (ortografia de verificar)
- Guerson ben Salomon (ortografia de verificar)
- Abraham Bedersi
- Jedaiah ben Abraham Bedersi
Membres de la Familha Kalonymus
[modificar | Modificar lo còdi]- Kalonymus ben Kalonymus d'Avinhon
- Kalonymus ben Todros
Veire tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Paraula probabla. En catalan i a mishnaic e en francés i a mishnaïque. Segon lo fach que catalan -aic e francés -aïque tenon una tendéncia de devenir -aïc en occitan (veire arcaïc, mosaïc dins los diccionaris interlingües), es probable que mishnaïc es lo tèrme corrècte en occitan.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Mistral, Frederic. Lou Tresor dóu Felibrige (TDF).
- ↑ Pr'aquesta liturgia, veire Seder ha-Tamid Modèl:Webarchive, Avinhon 1776.
- (en) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en anglés intitolat « Hachmei Provence ».
