Mitan marselhés

Aqueste article es redigit en provençau.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Lo mitan marselhés designa lo crime organizat en provenància ò operant dins la vila occitana de Marselha e de sa region pròcha. Apareissut dins lo corrent dau sègle XIX en causa dau desvolopament dau trafegue portuari, s'estructurèt durant l'entre doas guèrras a l'entorn de Francés Spirito e de Pau Carbone que foguèron remplaçats, après la Segonda Guèrra Mondiala, per lei fraires Guérini. Dins leis ans 1960, la casuda dau clan Guérini menèt a una fragmentacion progressiva dau mitan marselhés. Uei, lo mitan marselhés es ansin dominat per de gangs locaus luchant entre elei per lo contraròtle dau trafegue de drògas sus de territòris urbans reduchs.

Istòria[modificar | Modificar lo còdi]

L'aparicion dau mitan marselhés[modificar | Modificar lo còdi]

Lei tradicions criminalas ancianas[modificar | Modificar lo còdi]

Avans leis ans 1880, Marselha aviá una criminalitat similara ai regions vesinas en despiech quauquei particularismes locaus. Per exemple, lei raubaires estradiers avián perdurat pus lòngtemps amb d'atacas frequentas durant lo Premier Empèri. Puei, durant la Restauracion, la preséncia dau pòrt favorizèt lo desvolopament dei raubatges de marchandisas, de la còntrabanda e de la fabricacion de faussa moneda. L'existéncia d'una ierarquia entre lei criminaus es atestada durant la premiera mitat dau sègle XIX[1] mai aquò existiá dins d'autrei vilas importantas. Lo Pòrt Vièlh foguèt lo centre iniciau deis activitats criminalas marselhesas mai la construccion dau pòrt de la Jolieta entraïnèt un desplaçament dau centre de la criminalitat marselhesa. En parallèl, a partir deis 1860, l'imigracion italiana provesissèt una partida de la man d'òbra dei rets criminalas e leis autoritats comunalas demandèron sensa succès la creacion d'una polícia comunanala[2]. Pasmens, leis activitats de blanquiment èran inexistentas a aquela epòca, çò que limitava l'amplor e l'influéncia dei trafecs[3].

Lo periòde dei nèrvis[modificar | Modificar lo còdi]

Article detalhat: Nèrvi.

Figura ben conoissuda dau folclòre marselhés, lo nèrvi caracterizèt la criminalitat marselhesa deis ans 1880 ais ans 1920. Pron similars ais apaches parisencs, èran generalament proxeneta e raubaires nuechencs. Podián tanben trabalhar per de caps criminaus pus importants, de patrons ò d'òmes politics. La lònga crisi economica de la fin dau sègle XIX favorizèt lei vocacions, especialament au sen dei populacions imigradas pauras. Pasmens, lei nèrvis foguèron jamai leis actors dominants de la criminalitat marselhesas dau periòde. D'efiech, vèrs aquela epòca, apareissèron de rets organizadas per gerir lo proxenetisme illegau, lo trafec de fremas, lei jòcs clandestins e lo trafec de marchandisas raubadas. L'aumentacion de l'activitat portuària foguèt lo motor d'aqueu desvolopament qu'es illustrat per l'explosion dau nombre d'establiments de prostitucion de 89 a 195 entre 1880 e 1930.

L'epòca dei nèrvis veguèt un durciment dei lèis destinadas a luchar còntra lei fenomèns criminaus. En 1885, foguèt creat un delicte de « vagabondatge especiau » dirigit còntra lei proxenetas. Puei, en 1893, leis escomessas clandestinas foguèron pus estrictament enebidas. Enfin, en 1903 e 1916, de lèis reprimissèron lo trafec de fremas e lo trafec de drògas[3].

Lo periòde dau mitan organizat[modificar | Modificar lo còdi]

Lo periòde de Carbone e Spirito[modificar | Modificar lo còdi]

Francés Spirito e Pau Carbone.

Pendent l'entre doas guèrras, la criminalitat marselhesa evolucionèt tornarmai gràcias a una creissença novèla dei cambis maritims. Desenant, lo trafec portuari èra pron important per permetre l'organizacion e lo finançament d'organizacions internacionalas. Se leis activitats tradicionalas coma lo proxenetisme, lei jòcs clandestins, lo trafic de fremas e la còntrabanda, lei raubatges demorèron la basa de l'economia illegala, aqueleis organizacions foguèron capablas de leis integrar dins d'ensembles novèus permetent d'aumentar lei revenguts eissits d'activitats. Francés Spirito (1900-1967) e Pau Carbone (1894-1943) foguèron lei doas figuras majoras d'aquela transformacion. D'efiech, fondèron una organizacion estructurada que comencèt d'infiltrar la vida politica locala per trobar de protectors poderós[4] e facilitar lo blanquiment de sei revenguts[5]. Favorizèron pereu la corrupcion au sen d'una polícia locala mau equipada e mau organizada. Aquò es l'origina dei rets actualas de clientelisme en Marselha.

Lei transformacions impulsadas per Carbone e Spirito menèron a l'apogèu de la prostitucion illegala en Marselha, au desvolopament dau trafec d'òpi vèrs leis Estats Units segon de procès que prefiguran la French Connection[6] e a l'aparicion dei maquinas de jogar moneda. Pasmens, suscitèron tanben l'emergéncia de bandas rivalas coma aquela dei fraires Guérini, que sostenguèron la candidatura d'Henri Tasso ais eleccions comunalas de 1935, e dei fraires Renucci[7].

Lei fraires Guérini[modificar | Modificar lo còdi]

La Segonda Guèrra Mondiala entraïnèt un conflicte au sen dau mitan marselhés entre lei clans que chausissèron de collaborar amb leis autoritats d'ocupacion e aquelei que sostenguèron la Resisténcia. Carbone e Spirito foguèron lei figuras principalas dau premier camp e lei Guérini dau segond. Ansin, a la Liberacion, Bartomieu Guérini (1902-1982) foguèt guierdonat[8]. Durant aqueu periòde, lei Guérini venguèron tanben amics amb Gaston Defèrre[9]. De son caire, Spirito deguèt s'exiliar e abandonar seis afaires.

Fins a 1968, lei Guérini dominèron lo mitan marselhés. Son sustot famós per la creacion de la French Connection, una importanta ret d'exportacion d'eroïna vèrs leis Estats Units. Aqueu trafec, negociat amb la màfia de Nòva York, illustra la poissança de l'organizacion dei Guérini. En cambi, lei Guérini sostenguèron leis ambicions politicas de Defèrre e luchèron còntra l'influéncia dei comunistas. Per exemple, en 1950, « restablissèron » l'òrdre sus lo pòrt qu'èra blocat per una grèva[10].

Pasmens, en 1967, Antòni Guérini (1902-1967) foguèt assassinat per aver ordonar l'execucion de Robert Blémant (1911-1965), un actor important dau mitan francés. Durant sei funeralhas, son ostau foguèt cambriolada per dos raubaires locaus. Un d'entre elei, Claudi Mandroyan, foguèt torturat e executat per leis òmes de Bartomieu Guérini. La descubèrta de son còrs per la polícia permetèt l'arrestacion de totei lei fraires Guérini encara vivents. Lo clan perdèt alora son poder. En parallèl, a la fin deis ans 1960, lei degalhs de l'eroïna entraïnèron una reaccion deis autoritats estatsunidencas e francesas. A partir de 1971, d'agents estatsunidencs foguèron autorizats a operar dirèctament sus lo territòri francés. Tre 1972-1973, la French Connection dispareissèt.

La fragmentacion dau mitan[modificar | Modificar lo còdi]

Au començament deis ans 1970, la disparicion dau clan Guérini e de la French Connection destabilizèt lo mitan marselhés. L'aparicion dau caumatge de massa, la reaparicion de bandas de joves delinquents e lo desvolopament de trafecs novèus, sovent liats a la dròga, e l'arribada progressiva de màfias italianas ben organizadas en Provença favorizèron aquela instabilitat. Ansin, fins a 1985, una lònga guèrra opausèt lei grops dirigits per Tany Zampa (1933-1984) d'un caire e Francis le Belge (1946-2000), Jacky Imbert (1929-2019) e Antòni Cossu (nascut en 1940) d'autre caire[11]. A partir de la fin deis ans 1970, aquò causèt una multiplicacion deis assassinats. Dins aquò, en 1981, lo murtre dau jutge Pierre Michel, qu'aviá decidit de secutar leis activitats de Zampa, entraïnèt una aumentacion de la pression policiera e, finalament, Zampa foguèt arrestat en 1983 e si suicidèt un an pus tard[12].

A partir de 1988, una guèrra novèla opausèt lei diferents clans marselhés per lo contraròtle de discotècas. Durèt fins a 1994 e s'acabèt per un succès novèu de Francis le Belge. Pasmens, inquietat per la polícia en 1993, laissèt seis afaires, probablament a Jacky Imbert, e anèt s'installar a París[13]. Dins aquò, aqueu darrier abandonèt tanben seis activitats criminalas vèrs la fin deis ans 1990 ò lo començament deis ans 2000. De son caire, Le Belge prenguèt lo contraròtle de plusors quartiers dau centre de la capitala mai foguèt assassinat en 2000, benlèu a l'iniciativa dei fraires Hornec[14]. Sa mòrt es generalament considerat coma l'eveniment que marca la fin dau procès de fragmentacion dau mitan organizat marselhés.

Lo mitan actuau[modificar | Modificar lo còdi]

A la mòrt de Francis le Belge, un de sei luòctenents, Farid Berrahma (1966-2006), assaièt d'organizar lei bandas de ciutats e lo trafec de dròga sota sa direccion. Enregistrèt quauquei succès mai si turtèt au mitan còrse per lo contraròtle dei maquinas de jogar moneda a l'entorn de l'Estanh de Bèrra, cò que menèt a son execucion en 2006 per un important comandò. Aquò permetèt ai grops còrses de mantenir sei posicions tradicionalas, especialament dins lei quartiers dau centre de Marselha mai permetèt la « secession » de totei lei bandas dei ciutats dau nòrd de la vila. En consequéncia, lo mitan marselhés si balcanizèt durant leis ans 2010 e lo nombre d'assassinats si multipliquèt en causa de la multiplicacion dei grops independents que vivon de la venda de dròga[15].

Annèxas[modificar | Modificar lo còdi]

Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]

Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]

  • Yannick Marec, Villes en crise ? : les politiques municipales face aux pathologies urbaines (fin XVIIIe-fin XXe siècle), Creaphis editions, 2008, 742 p.
  • Bruno Marnot, Les Villes portuaires maritimes en France : XIXe – XXIe siècle, Armand Colin, 2015, 240 p.

Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]

  1. ↑ Encyclopédie morale du XIXe siècle : Province, Tome Second : Les Francais peints par eux-mêmes, L. Curmer, 1841.
  2. ↑ Laurence Montel et Céline Regnard, « Le Banditisme et la criminalité organisée à Marseille : une histoire ancienne », MMSH,‎ 2012.
  3. ↑ 3,0 et 3,1 Laurence Montel, « Crime organisé et politique en France, aperçu historique », Pouvoirs, vol. n° 132,‎ 2010, pp. 17-27.
  4. ↑ En particular, foguèron protegits per Simon Sabiani (Dominique Kalifa, Les Bas-fonds, Seuil, 2013).
  5. ↑ Jean-Louis Planche, « Modèle de souveraineté français. Incivilités et violences à Oran et Marseille (1919-1939) », Cahiers de la Méditerranée, vol. 61,‎ 2000, pp. 91-119.
  6. ↑ Alexandre Marchant, « La French Connection, entre mythes et réalités », Vingtième Siècle. Revue d'histoire, vol. 3, n° 115,‎ 2012, pp. 89-102.
  7. ↑ Jacques Follorou e Vincent Nouzille, Les Parrains corses: Leur histoire, leurs réseaux, leurs protections, Éditions Fayard, 2004, 576 p.
  8. ↑ En revènge, son fraire deguèt s'explicar amb leis autoritats car aguèt de còps una posicion « neutra » dins lo conflicte.
  9. ↑ Bruno Aubry, Parrains du siècle, destins et déclins, Groupe Express, 2011, 341 p.
  10. ↑ Alain Bauer e Christophe Soullez, Une histoire criminelle de la France, Odile Jacob, 2012, 368 p.
  11. ↑ Maria Poblete e Frédéric Ploquin, Femmes hors-la-loi. Le banditisme au féminin, Fayard, 2016
  12. ↑ Roger Grobert e José d'Arrigo, Zampa, La Manufacture de livres, 2014, 224 p.
  13. ↑ Alain Bauer, Dictionnaire amoureux du Crime, EDI8, 2013, 614 p.
  14. ↑ Brendan Kemmet e Matthieu Suc, « Dix ans après, les policiers cherchent toujours les tueurs du Belge », France Soir,‎ 25 de setembre de 2010.
  15. ↑ Bruno Aubry e Severine Pardini-battesti, Nouveaux bandits : après les parrains, les caïds, Groupe Express, 7 de genier de 2013, 289 p.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Mitan_marselhés&oldid=2421081 »