Irangièr
L'irangièr (Citrus sinensis L.) es un pichon arbre fruchièr de la familha vegetala que produtz los agrums, es a dire la familha dels Rutacèas. Cultivat dins de regions caudas, coma los païses mediterranèus per exemple, aquel ibrid ancian es benlèu un crosament entre lo pamplemós (Citrus maxima) e la mandarina (Citrus reticulata). Sos fruchs sucrats e comestibles son los iranges.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]
Es un arbre pichon persistent, podent aténher 10 mètres de naut, amb de brancas epinosas e de fuelhas de 4 a 10 cm de long. L'irangièr es originari de l'Asia del sud-èst, o d'Índia, o de Vietnam o del sud de la Republica Populara de China. Lo fruch del Citrus sinensis es nomenat irange doç per lo diferenciar de l'irange amar, frucg del Citrus aurantium, lo bigaradièr (o irangièr amar), de las flors se fa l'esséncia de neroli e l'aiga de flor d'irangièr. Totes los agrums son poputs, contenon fòrça granas e venon d'un ovari unic.
Importància economica
[modificar | Modificar lo còdi]La cultura dels irangièrs es d'una granda importància economica als Estats Units d'America, subretot dins los Etats de Florida e de Califòrnia, coma dins de païses mediterranèus, en Sud-Africa, en China e en Austràlia (Nòva Galas del Sud).
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]Totes los agrums fan partit del genre Citrus e foguèron fòrça crosats. Se pòt doncas considerar qu'existís pas qu'una sola « super espècia » qu'inclusís los citronièrs, los limetièrs e los Iranges. Pasmens, de noms especifics foguèron donats a cadun dels membres de la familha dels agrums, los iranges portant lo nom de Citrus sinensis (L.) Osbeck o Citrus aurantium var. sinensis L.
L'irangièr doç foguèt d'en primièr cultivat en Portugal, tornat de China pendent las Grandas descobèrta (que lo nom Portucallo en grèc e Portukal en arabi), puèi en Espanha e es actualament la varietat d'irangièr mai largament cultivada dins lo monde.
Los iranges presentan diferentas talhas e colors segon las condicions localas e an generalament detz carpèlas, o quartièrs, a l'interior.
Una Mutacion genetica unica en 1820, dins l'irangeriá d'un monastèri de Brasil, donèt naissença a l'irange navèl, tanben conegut jols noms de navèl Washington, Riverside ou Bahia. Una sola brota de l'arbre original foguèt plantada a Riverside, en Califòrnia, en 1870, creant atal un novèl mercat mondial. La mutacion creèt un fruch doble: un irange miniature e sosdesvelopat, coma un monilh uman (origina del nom navèl), es encastrat dins la partida exteriora del fruch a l'oposat del pedoncul. Aquela varieta es gaireben totjorn sens de granas e es plan sovent mai grossa que los autres tipes d'iranges. Los fruchs se produson per partenocarpia, es a dire sens fecondacion. La varietat scarlet navèl presenta la meteissa mutacion.
L'irange de Valéncia o de Múrcia es un irange doç utilizat per la produccion de chuc d'irange. Es un fruch tardiu, e doncas une varietat populara quand la sason dels iranges navèl s'acaba.
Los Iranges sanguins an una popa raiada de roge, e lor chuc es sovent rogenc.
Los irangièrs coma los citronièrs son fòrça sovent cultivats en pòts en çò nostre. Mas los fruchs son de mal obtenir. La cultura de l'arbrilhon pòt semblar aisida, mas per que done de fruchs, cal èsser atentiu a qualques punts. Se deu sovent apondre d'engrais especial per agrums e a une gestion fòça precisa de l'asagatge: pas tròp, pas tròp pauc. Una tèrra tròp paure o una manca d'aiga podon provocar la fin de la maduracion dels fruchs e qu'aqueles acaban per tombar.
La transplantacion deu tanben èsser soscada: aprèp cada transplantacion, l'arbre cèrca d'ocupar la tèrra del pòt en desvolopant las racinas puslèu que sus la produccion de fruchs.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]