Guilhèm IX de Peitieus

Guilhèm IX de Peitieus
	;
Nom	(oc) Guilhem IX de Peiteus
Biografia
Naissença	22 d'octobre de 1071
Mòrt	11 de febrièr de 1127 (55 ans); Peitieus
Donadas personalas
Activitat
Profession	Trobador, poèta, escrivan, compositor e guerrer (ca)
Movement	Poesia trobadoresca e musica medievala
Carrièra militara
Conflicte	Batalla de Cutanda (ca)
Autres
Títol	Duc d'Aquitània (ca) (1086–1127); Comte de Poitiers (ca) (1086–1127)
Conjunt	Felipa de Tolosa (1094 (Gregorian)–1118); Ermengarda d'Anjau (1089 (Gregorian)–)
Descendéncia	Agnès de d'Aquitània; ( Felipa de Tolosa); Enric de Peitieus; Guilhèm X de Peitieus; ( Felipa de Tolosa); Raimon de Peitieus; ( Felipa de Tolosa)
Maire	Ildegarda de Borgonha
Paire	Guilhèm VIII d'Aquitània
Fraires	Agnès d'Aquitània (ca) , Beatriu (ca) e Agnès d'Aquitània (ca)

Guilhèm IX de Peitieus, escaissat Guilhèm IX lo trobador, nasquèt lo 22 d'octobre de 1071, moriguèt lo 10 de febrièr de 1126 . Foguèt comte de Peitieus jol nom de Guilhèm VII e duc d'Aquitània e de Gasconha de 1086 a sa mòrt. Succediguèt a son paire Guilhèm VIII a l'edat de 15 ans, çò que li valguèt l'escais de Guilhèm lo Jove al començament de son renhe.

Es tanben lo primièr poèta conegut en lenga vernaculara occitana (d'aquí son escais).

Èra batalhaire e libertin al punt d'èsser escomenjat.

Genealogia

Filh de Guilhèm VIII de Peitieus e d'Ildegarda de Borgonha, es brèvament maridat a Ermengarda d'Anjau (filha de Folc IV lo Rechin, comte d'Anjau), abans d'esposar Felipa de Tolosa (filha de Guilhèm IV, comte de Tolosa) o Felipia en 1094, amb qui a quatre enfants :

Guilhèm X de Peitieus, son eretièr,
Agnès de Peitieus, esposa futura del rei Ramire II d'Aragon,
Enric, abat de Clunhic,
Raimon de Peitieus, que renhèt sul principat d'Antiòquia.

Foguèt lo grand d'Alienòr d'Aquitània e rèire-grand de Ricard Còr de Leon.

L'apogèu del principat d'Aquitània

Contunha de desvolopar l'embrion d'organizacion administrativa de sos predecessors, amb l'ajust d'un prebòst a Surgèras en 1087 e la creacion d'agents forestièrs. Pren e destrutz lo castèl de Blaia al comte Guilhèm V d'Engoleime, per refrenar las entrepresas d'aqueste en Santonge.

Avent aquerit de dreches sul Comtat de Tolosa per sa femna Felipia, los fa valer per las armas en prenent Tolosa en 1098. Guilhèm lo Trobador rejonh la Primièra Crosada, menada per Godofred de Bouillon, aprèp la casuda de Jerusalèm en març de 1101. Demòra un an e mièg en Orient, a combatre lo pus sovent en Anatolia, ont es grèvament batut dos còps.

S'empara de bens de la Glèisa en 1113 per finançar sa campanha contra Tolosa, e abandona sa femna Felipia per l'esposa de son vassal lo vescomte de Châtellerault. Aquestes actes li valon l'escumenge. Marida çaquelà son filh Guilhèm a la filha de son amanta en 1121.

A la fin de sa vida, participa a un episòdi de la Reconquista: es aliat al rei de Castelha e Leon, Anfós lo Batalhaire, qu'a esposat sa sòrre Beatritz. De 1120 a 1123, guerrejan per la conquista del reialme de Valéncia, ganhant en particular la batalha de Cutanda, prèp de Calamocha.

Un prince cultivat

Mas Guilhèm IX de Peitieus marca subretot l'istòria coma un òme de letras, que sap entreténer una de las corts mai rafinadas d'Occident.

Amic dels artistas e trobador el-meteis

Aculhís atal a sa cort lo bard Galés Bledri ap Davidor, que reïntrodutz sul continent l'istòria de Tristan e Iseut.

Es el-meteis un poèta, utilizant la lenga occitana per sas òbras, poèmas sovent meses en musica.
Es lo primièr poèta medieval, dempuèi sant Fortunat a sègle vi (que demòra longtemps a l'abadiá de Santa Crotz de Peitieus), que d'òbras, ni sacradas ni a la glòria d'eròis guerrièrs, sián conservadas. Sos vèrs tractan lo pus sovent de las femnas, d'amor e de sas proesas sexualas. Sa poesia es de còps fòrça cruda (per exemple dins la cançon convenabla, quand demanda a sos companhs quin caval deu montar, d'Agnès o d'Arsens), rebat d'una epòca que la Glèisa a pas qu'una empresa limitada sus la societat. Considerat coma un dels precursors del fin amor, es un del modèls influents de l'art dels trobadors, que poesia va devenir pus galanta.
A son retorn de crosada, repudia sa femna, e pren per mestressa una femna maridada, qu'invòca coma musa dins sos poèmas jol nom de Dangierosa (la Maubergeonne). Evòca tanben la fondacion d'un convent que sas monjas serián causidas demest las pus bèlas femnas del comtat. A la batalha de Cutanda, auriá combatut amb lo còs de sa mestressa pench sus son escut.
Evòca tanben la guèrra e las consequéncias qu'aguèt per el : segon Orderic Vital, conta sa captivitat en Orient de manièra plasenta.

Fa de bèlas donacions a la Glèisa (d'unas per la fondacion de monastèris). Reconstrutz lo palais dels comtes de Peitieus.

Exemple de cançon

Vaquí una de las òbras compausadas pel comte duc, en occitan:

Adorarai pas qu'ela ! (Cançon)

Farai chansoneta nueva, Ans que vent ni gel ni plueva: Ma dona m'assaya e-m prueva, Quossi de qual guiza l'am; E ja per plag que m'en mueva No-m solvera de son liam.
Qu'ans mi rent a lieys e-m liure, Qu'en sa carta-m pot escriure. E no m'en tenguatz per yure, S'ieu ma bona dompna am! Quar senes lieys non puesc viure, Tant ai pres de s'amor gran fam.
Per aquesta fri e tremble, Quar de tam bon'amor l'am, Qu'anc no cug qu'en nasques semble En semblan del gran linh n'Adam.
Que plus es blanca qu'evori, Per qu'ieu autra non azori: Si-m breu non ai aiutori, Cum ma bona dompna m'am, Morrai, pel cap sanh Gregori, Si no-m bayza en cambr'o sotz ram.
Qual pro-y auretz, dompna conja, Si vostr'amors mi deslonja Par que-us vulhatz metre monja! E sapchatz, quar tan vos am, Tem que la dolors me ponja, Si no-m faitz dreg dels tortz q'ie-us clam.
Qual pro i auretz s'ieu m'enclostre E no-m retenetz per vostre Totz lo joys del mon es nostre, Dompna, s'amduy nos amam. Lay al mieu amic Daurostre, Dic e man que chan e bram.

Precedit per

Guilhèm IX de Peitieus

Seguit per

Guilhèm VIII

duc d'Aquitània
comte de Peitieus

Guilhèm X

Cronologia succinta

22 d'octobre de 1071 : naissença ;
25 de setembre de 1086 : mòrt de son paire Gui-Geofroi-Guilhèm e començament de son renhe ;
1094 : maridatge amb Felipia de Tolosa ;
1097 : entrada a Tolosa ;
1099 : naissença de Guilhèm lo Tolosenc ;
- 15 de julhet : presa de Jerusalèm ;
- 6 de decembre : Guilhèm IX pren la crotz ;
5 de setembre de 1101 : l'armada peitavina es batuda al Taurus ;
1102 : retorn en Occident ;
1108 : accession al tròn de Loís VI lo Gròs ;
1110 : Guilhèm IX es ferit a Taillebourg ;
1115 : excomunicacion e rescontre amb la Maubergeon;
18 de mai de 1120 : participacion a la victòria de Cutanda alprèp d'Anfós Ièr d'Aragon ;
1121 : pèrda del Tolosan ;
1122 : naissença d'Alienòr d'Aquitània ;
10 de febrièr de 1126 : mòrt de Guilhèm lo Trobador.