Empèri Otoman
L'Empèri Otoman (en turc otoman: دَوْلَتِ عَلِيَّهٔ عُثْمَانِیَّه, en turc modèrne: Osmanlı İmparatorluğu), istoricament nomenat Empèri Turc,[1][2] foguèt un ancian estat transcontinental fondat per lei tropas otomanas en 1299, existent fins a 1922. Venguèt una dei poissanças majoras au Pròche Òrient puei en Euròpa après la presa de Constantinòple en 1453. Conoguèt un periòde d'expansion fins ai sègles XVI e XVII onte sei caps obtenguèron lo títol de Califa. A son apogèu, s'estendiá dei Balcans a la Peninsula Aràbia e de Siria a Argèria. Pasmens, lei sègles XVII e XVIII veguèron una crisi majora dau govèrn e una tièra de desfachas que van causar divèrsei pèrdas territorialas durant lo sègle XIX, especialament au Magreb, en Egipte e dins lei regions europèas de l'Empèri. Maugrat d'assais de refòrmas e de modernizacion durant la segonda mitat dau sègle XIX, lo declin contunièt e leis Otomans venguèron enemics d'estats aliats a França e au Reiaume Unit. Après lei Guèrras Balcanicas (1913), l'Empèri venguèt l'aliat d'Alemanha durant la Primièra Guèrra Mondiala e foguèt batut en 1918 entraïnant son afondrament definitiu e son explosion en divèrsei territòris.
.svg)
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]La formacion de l'Empèri
[modificar | Modificar lo còdi]Originas deis Otomans
[modificar | Modificar lo còdi]L'origina deis Otomans es probablament situada dins la tribú dei Kayi que fasiá partida dei Turcs Occidentaus qu'envaïguèron l'Iran e sa region au sègle XI. En 1224, èran installats dins la region orientala de Turquia modèrna a l'entorn de la vila d'Alat. Pròche de la frontiera ambé l'Empèri Bizantin, aqueu fèu desvolopèt donc sei capacitats militaras durant lo sègle XIII. Ansin, son armada se renforcèt e leis Otomans obtenguèron lor independéncia en 1299 durant lo rèine d'Osman Ièr Gazi. Fondant sa dinastia dins lo corrent d'aquel eveniment, capitèt de prendre la vila bizantina de Bursa que venguèt sa capitala.
Fondacion de l'Estat Otoman
[modificar | Modificar lo còdi]
La fondacion de l'Estat Otoman foguèt l'òbra dau fiu e successor d'Osman Ièr Gazi. D'efèct, dich Orhan Gazi, aqueu darrier organizèt una administracion, bateguèt moneda e creèt una armada professionala formada d'un còrs d'infantariá e d'un autre de cavalariá. Dins leis afaires estrangiers, gràcias a una politica abila, capitèt de conquistar lo Principat musulman de Karesi (1335-1345) e d'aprofichar lei luchas e divisions de l'Empèri Bizantin per s'emparar de Íznik (1331) e de Ízmit (1337).
Son successor, Murad Ièr (1360-1389), prenguèt lo títol de sultan. Persuadit que Constantinòble èra encara una posicion defensiva fòrça solida per sei fòrças, decidiguèt de contornejar la vila per anar en Euròpa. En 1361 o 1362, conquistèt Andrinòple que venguèt sa capitala europèa. Intervenent pus luench en Bulgaria, deguèt faciar una coalicion formada per lei rèis d'Ongria, de Bòsnia, de Serbia, de Valaquia e de Bulgaria. Venceire en 1363 e en 1371, Murad esquichèt seis adversaris a la batalha de Kosovo en 1389 e poguèt annexar la màger part de Serbia.
Leis invasions de Tamerlan
[modificar | Modificar lo còdi]Bayezid Ièr Yildirim foguèt lo successor de Murad Ièr. La premiera partida de son rèine (1389-1402) foguèt consacrada a l'organizacion dei províncias asiaticas deis Otomans. Enterin, de campanhas militaras aguèron luòc en Euròpa, en direccion d'Ongria, de Bosnia, de Valaquia e còntra Constantinòble, e en Asia vèrs l'Eufrates. En 1396, obtenguèt un succès decisiu còntra una coalicion de país europèus que lo permetèt d'ocupar la màger part de Grècia. Pasmens, aquela expansion entraïnèt de problèmas per assegurar la defensa de l'empèri. Ansin, en 1402, lei fòrças otomanas foguèron esquichadas per lei Mongòls de Tamerlan. Bayezid foguèt capturat e moriguèt en captivitat. Gràcias a lor victòria, lei Mongòls ocupèron totei lei regions asiaticas de l'Empèri Otoman que se repleguèt sus sei territòris europèus.
La restauracion dau Sultanat Otoman
[modificar | Modificar lo còdi]Après l'ocupacion de la màger part dau Sultanat, la restauracion de la poissança otomana foguèt l'òbra de sei dos successors. D'efèct, la captivitat e la mòrt de Bayezid Ièr entraïnèt una guèrra civila entre sei tres fius. Son venceire foguèt Memed Ièr que reinèt de 1413 a 1421. L'eliminacion de sei fraires inaugurèt la lèi de succession dau tròne otoman que permetiá l'assassinat deis autrei candidats. Après aqueu succès, Memed Ièr capitèt de reconquistar Anatòlia après dotze annadas de combats.
Son fiu Murad II (1421-1451) aguèt un rèine guerrier que permetèt ais Otomans de replegar leis armadas crestianas vèrs lei Balcans e l'Euròpa Centrala enterin que lo rèsta de l'Empèri Bizantin èra enceuclat. Dins aquò, lei premiereis operacions militaras dau periòde foguèron malaisadas per leis Otomans batuts a Belgrad. La situacion cambièt en 1444 a Varna (1444) puei au Kosovo onte lei Crestians subiguèron doas desfachas grèvas. Aqueu darrier succès permetèt l'ocupacion dei Balcans per leis Otomans e alunchèt Constantinòble dau rèsta deis estats crestians preparant sa conquista dos ans après.
L'apogèu de l'Empèri
[modificar | Modificar lo còdi]La conquista de l'Empèri Bizantin
[modificar | Modificar lo còdi]
Après lo periòde de Murad II, lo rèine de son fiu Memed II (1451-1481) veguèt l'afirmacion de l'Empèri entre lei poténcias majoras d'Euròpa. D'efèct, lo Sultan novèu foguèt l'autor d'una òbra importanta ai nivèus militar e legislatiu. Ansin, de 1453 e 1461, capitèt de conquistar lei rèstas de l'Empèri Bizantin que sa capitala, Constantinòble, foguèt presa en 1453. Puei, après la mòrt de Jan Hunyadi en 1456, la resisténcia crestiana dins lei Balcans demeniguèt fòrtament entraïnant una tièra de conquistas dins la region fins a 1467. Enfin, Crimèa deguèt venir vassau deis Otomans enterin que lei marchands de Gènoa perdeguèron totei sei basas sus lei còstas de la Mar Negra. Au nivèu legislatiu, Memed II desplacèt sa capitala a Constantinòble e organizèt la societat de l'Empèri. Lei Crestians obtenguèron de libertats importantas e divèrsei Glèisas (grèga, armènia...) foguèron organizadas per lo poder otoman. Ansin, foguèt codificada la division de la populacion entre de grops religiós possedent una autonomia relativa. Enfin, foguèt tanben promulgat lo premier còde de lèis turcas.
Lei rèines de Bayezid II e de Selim Ièr
[modificar | Modificar lo còdi]Lei rèines de Bayezid II e Selim Ièr marquèron un periòde d'expansion novèla de l'Empèri Otoman que son cap venguèt califa durant lo rèine dau segond. D'efèct, Bayezid II (1481-1512) adoptèt una politica relativament pacifica en Euròpa e en Asia. De tractats foguèron signats ambé lei Mamelocs (Egipte), Iran, Ongria e Venècia.
En 1512, foguèt rebutat per son fiu Selim Ièr (1512-1520) sostengut par l'armada. Atacant l'Iran e l'Egipte, capitèt de prendre Tabriz puei de conquistar l'Anatolia sud-orientala. En 1516, dirigiguèt una campanha còntra lei Mamelocs e s'emparèt d'Alèp, de Damasc e de Jerusalèm. Lo 22 de genier de 1517, la batalha dau Mont Mugattam s'acabèt per la desfacha finala dei Mamelocs. Lo cherif de La Mèca reconoguèt la supremacia deis Otomans dins la proteccion dei Luòcs Sants de l'Islam e lo califa abassida foguèt capturat. Ansin, lo sultan Otoman prenguèt la carga de Califa e sa familha poguèt revendicar l'autoritat suprèma sus lei musulmans.
Lo rèine de Soliman
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo rèine de Soliman Ièr (1520-1566) marquèt l'apogèu de l'Empèri Otoman que venguèt la poissança majora d'Euròpa e recebèt seis institucions definitivas. D'efèct, servits per de generaus e de diplomatas remarcables, Soliman realizèt unei conquistas e venguèt l'arbitre deis afaires europèus. Una tièra de campanhas militaras permetèron la conquista de Tunis e d'Argier (1516), Belgrad (1521), de Ròdes (1522), de Buda après la victòria de Mohacs (1526) e sei fòrças agantèron lei barris de Viena en 1529. De mai, l'Empèri concluguèt una aliança ambé França qu'èra tanben l'enemic de l'Ostau dei Habsborg. Au nivèu interior, lo periòde de Soliman foguèt caracterizat per una activitat arquitecturala que veguèt la construccion de mosquetas a Istambol e a Andrinòple.
Son fiu e successor, Selim II (1566-1574), foguèt un prince gaire capable qu'abandonèt l'exercici dau poder a son vizir Mehmed Pasa Sokollu. Aqueu darrier capitèt de cochar lei Crestians de Chipre e d'agrandir l'Empèri fins a la Mar Caspiana. Puei, lo rèine de Murad III (1574-1595) veguèt lei conquistas de Georgia e de Lorestan marcant l'apogèu territoriau d'un Empèri que seis institucions acomençavan de presentar de signes de declin.
Lei reviradas dei sègles XVI e XVIII
[modificar | Modificar lo còdi]La crisi deis institucions otomanas
[modificar | Modificar lo còdi]Lo sègle XVI foguèt caracterizat per una crisi prefonda deis institucions otomanas qu'entraïna un afebliment dau poder e una diminucion dei capacitats militaras de l'Empèri. Ansin, lo Harem venguèt lo luòc centrau deis intrigas politicas e de l'exercici dau poder. De mai, l'armada, especialament leis unitats de la gàrdia imperiala (Janissaris), an pres un ròtle major dins la succession e lo mantenement dau Sultan. Enfin, après la descubèrta d'America, lo centre dau comèrci mondiau s'alunchèt de l'Orient Pròche que perdeguèt sa posicion estrategica marcant lo començament d'un declin economic de l'Empèri.
Lo rèine dau Sultan Memed III (1595-1603) foguèt donc caracterizat per l'influéncia de sa maire que foguèt lo cap reau dau govèrn. Son successor Amed Ièr (1603-1617) assaièt de reprendre son autoritat mai mau capitèt d'enraiar lo desvolopament de la corrupcion. Foguèt tanben obligat d'arrestar lo conflicte europèu per la signatura de la patz de Zsitvatorok (1606) que reconoguèt lo statu quo entre Otomans e Imperiaus. Durant lei rèines de sei successors, Mustafa Ièr (1617-1618) e Osman II (1618-1622), sei tendéncias s'accentuèron e l'armada acomencèt dins leis afaires de succession dau tròne. Contunièron durant lei premiereis annadas dau rèine de Murad IV (1623-1640) que restabliguèt l'òrdre per una politica de repression implacabla. Obtenguèt egalament lei darriers grands succès militars de l'Empèri dins lo corrent d'una guèrra còntra Pèrsia (presa de Bagdad en 1638).
Pasmens, sei successors foguèron pas capables de dirigir lo país abandonant la màger part dau poder au Harem, ai ministres e ai janissaris. Ansin, a partir de 1656 fins ais annadas 1710, lo poder es dirigit per lei vizirs de la familha Koprulu que capitèron de mantenir la poissança deis Otomans maugrat de reviradas coma lo sètge de Viena en 1683. De mai, Russia es venguda un enemic perilhós per lei territòris nòrd de l'Empèri. En 1699, lo tractat de patz de Karlowitz marquèt son premier reculament en Euròpa au profiech d'una coalicion d'estats europèus (Àustria, Russia, Venècia e Polonha-Lituània).
Lei desfachas dau sègle XVIII
[modificar | Modificar lo còdi]Lo sègle XVIII foguèt un periòde marcat per una tièra de desfachas per l'Empèri que sa crisi foguèt encara renforçada per l'abséncia d'un sultan pron poderós per s'impausar còntra lei faccions diferentas de sa Cort. Ansin, lei reviradas militaras se succediguèron durant tot lo sègle enterin que lo comèrci otoman èra menaçat per l'expansion d'aqueu dei país europèus.
D'efèct, maugrat la reconquista de Morea en 1715, leis Otomans mau capitèron a l'entorn de Corfo. Perdeguèron Temesvar (Timisoara) en 1716 e Belgrad en 1717. Aquelei pèrdas foguèron confirmadas per la patz de Passarowitz en 1718. Lo conflicte de la fin deis annadas 1730 foguèt pus equilibrat gràcias a una intervencion diplomatica de França mai Azov venguèt russa. En revenge, leis Otomans foguèron tornarmai batuts per lei Rus durant la guèrra de 1768-1774. Crimèa venguèt un protectorat rus. Enfin, entre 1788 e 1792, una guèrra còntra l'aliança d'Àustria e de Russia comencèt d'un biais desastrós per lei Turcs. Pasmens, lo començament de la Revolucion Francesa obliguèt Àustria d'arrestar lei combats e d'acceptar un patz sensa cambiament territoriau en 1791. Gràcias au sostèn diplomatic britanic, leis Otomans poguèron donc resistir ai Rus qu'obtenguèron solament Crimèa e Bessaràbia.
La fin e l'esclatament de l'Empèri
[modificar | Modificar lo còdi]L'independéncia deis estats maugrabins
[modificar | Modificar lo còdi]L'extension e la creissença dau comèrci dei país crestians d'Euròpa isolèron pauc a pauc lo Magreb dau rèsta de l'Empèri. Tre la fin dau sègle XVI, l'influéncia dei marchands francés, britanics e olandés causèt un declin accelerat de la preséncia otomana dins lo nòrd d'Africa. Leis estats de Tunis e d'Argier venguèron donc independents dins lo corrent dei sègles XVII e XVIII. Ansin, au començament dau sègle XIX, lei guèrras navalas entre estats europèus e reiaumes d'Africa dau Nòrd regardavan pas l'Empèri Otoman. Foguèt egalament lo cas de l'invasion francesa d'Argièr en 1830.
Leis assais de reformas
[modificar | Modificar lo còdi]Lo sègle XIX veguèt de sultans diferents assaiar de reformar l'organizacion de l'Empèri. Aqueu movement se debanèt principalament sota lei rèines de Mamud II (1808-1839) e d'Abdulmecid Ièr (1839-1861). Va permetre un transformacion prefonda deis estructuras de l'Empèri.
D'efèct, aprofichant lei trebols causats per la Revolucion Francesa, Selim III (1789-1807) assaièt d'introdurre una premiera tièra de reformas. Pasmens, sa politica se turtèt a l'oposicion dei militars e dei religiós. Foguèt donc rebutat e assassinat en 1807. Aprofichant lo desvolopament de trebols grèus dins l'Empèri après aquel assassinat, Mamud II (1808-1839) poguèt per la seguida adoptar un premier ensems de reformas. Abandonèt lo palais de Topkapi ocupat per la dinastia dempuei lo sègle XV, donèt un estatut novèu a sei ministres que lor ròtle venguèt similar ai ministres deis autrei govèrns europèus. Puei, en 1826, s'ocupèt dau cas dei fòrças armadas. Lei Janissaris foguèron executats après una revòuta organizada per lo Sultan e una armada novèla foguèt organizada segon lo modèl europèu.
Aquò permetèt a sei successors, Abdulmecid Ièr (1839-1861) e Abdulaziz (1861-1876), de realizar un ensems de reformas pus importantas. D'ara endavant, lei diferents ciutadans de l'Empèri, musulmans o non, foguèron considerats coma egaus, la justícia venguèt identica per cada abitant, l'impòst foguèt pagat directament a l'Estat... etc. D'autra part, l'administracion anciana dei províncias foguèt transformada en prefondor ambé l'abolicion de cargas de pachas au profiech de governadors nomats per lo govèrn. Lei mercats d'esclaus negres foguèron tanben enebits.
Leis insurreccions nacionalas
[modificar | Modificar lo còdi]
Maugrat lei reformas realizadas durant lo sègle XIX, l'Empèri Otoman foguèt victima dau desvolopament dau nacionalisme entre lei pòples europèus. Acomença de se manifestar tre lo començament de transformacions enregadas per Mamud II. Va venir rapidament la causa principala de sa desagregacion. D'efèct, cada país vengut independent venguèt un fogau anti-turc e lo ponch de partença de nacionalisme novèu entre lei pòples vesins. De mai, lei movements nacionalistas dei populacions crestianas (Grècs, Sèrbes...) podián tanben obtenir aisadament lo sostèn de país occidentaus.
Ansin, la màger part deis insurreccions de populacions musulmans mau capitèron e s'acabèron per de victòrias, mai o mens malaisadas, per leis Otomans. Per exemple, foguèt lo cas de la revòuta de Osman Pazvandoglu en Bosnia (1796-1807) o d'aquela dau pacha Ali de Tebelen en Albania (1803-1822). En revenge, l'eissida deis insurreccions de populacions europèas foguèt generalament diferenta. Ansin, de 1804 a 1830, la question sèrba foguèt un ponch essenciau de la diplomàcia europèa e lo país obtenguèt l'estatut de territòris vassaus de l'Empèri amb una autonomia importanta.
Puei, dins leis annadas 1820, se debanèt la guèrra d'independéncia grèga. Acomençat en 1821 per la crida de l'arquevèsque de Patras, lo conflicte s'agravèt en 1822 après unei chaples de Turcs e de Grècs. Leis Otomans ocupèron lei vilas principalas de Morea e lei Grècs obtenguèron lo sostèn de Russia fins a la signatura dau tractat d'Akkerman que donèt lo protectorat de Valaquia e Moldàvia ai Rus. Abandonats per son aliat, lei Grècs capitèron adonc d'obtenir l'ajuda de França e Anglatèrra que destruguèron la flòta turca a Navarin (1827). En 1828, Russia s'impliquèt tornarmai dins la guèrra e prenguèron Andrinòple e Erzurum menaçant Trebizonda. Ansin, en 1830, l'Empèri deguèt reconóisser l'independéncia grèga e lo drech per lei Rus de s'installar sus lo Danubi.
Après Grècia, foguèt lo torn d'Egipte qu'obtenguèt son independéncia en 1833 e lo contraròtle de Siria e de Palestina. Una guèrra novèla aguèt luòc per la seguida entre 1839 e 1841 que permetèt au sultan de reprendre aquelei doas regions. Puei, maugrat la victòria turca durant la Guèrra de Crimèa (1854-1856), lei movements nacionalistas, sostenguts per Russia o Àustria, contunièron. Ansin, en 1860, Valaquia e Moldàvia s'uniguèron per crear Romania maugrat l'oposicion dau Sultan. Enfin, la formacion de Bulgaria, que venguèt independenta en 1908, entraïnèt la pèrda de la màgert part dei territòris europèus de l'Empèri. Aqueu movement foguèt renforçat per leis iniciativas de país europèus coma Russia e França. Lo premier averèt una novèla guèrra en 1877 e lo segond ocupèt Liban en 1860 per ajudar la formacion d'una província autónoma e Tunisia onte foguèt establit un protectorat (1881).
La Premiera Guèrra Mondiala e l'esclatament de l'Empèri
[modificar | Modificar lo còdi].png)
Leis annadas 1900 e 1910 foguèron un periòde de crisi grèva per l'Empèri que sa participacion a la Premiera Guèrra Mondiala va causar son explosion e sa disparicion.
D'efèct, en 1908, se debanèt la Revolucion dei Turcs Joves que l'objectiu èra de modernizar tornarmai l'Empèri. Desvolopant lo nacionalisme turc, foguèron pas capables de s'opausar a l'annexion de Bosnia per leis Austrians e a l'invasion de Libia per leis Italians. Puei, entre 1912 e 1913, l'Empèri perdeguèt la màger part dau rèsta de sei territòris europèus a l'eissida dei Guèrras Balcanicas.
Lo sultanat perdeguèt adonc son poder e lo contraròtle dau país èra sota la direccion d'un triumvirat que negocièron una aliança amb Alemanha pendent la Premiera Guèrra Mondiala. Pasmens, la guèrra veguèt una tièra de desfachas otomanas. Ansin, en genier de 1915, una expedicion còntra Suèz mau capitèt. En mai de 1915, una partida d'Anatòlia foguèt ocupada per lei Rus. En Iraq, lei Britanics, maugrat la desfacha de Kut-al-Amara en 1916, avancèron pauc a pauc vèrs lo nòrd dau país. La situacion sus lo frònt palestinian e sirian foguèt similara e caracterizada per de progrès britanics malaisats vèrs lo nòrd. A partir de genier de 1918, la resisténcia dei fòrças otomanas demeniguèt e l'Empèri foguèt pas capable d'aprofichar la Revolucion Russa per se restablir. En 1918, la capitulacion de Bulgaria menacèt sa frontiera nòrd e deguèt acceptar l'armistici de Modros. En aost de 1920, lo tractat de Sèvres marquèt la dissolucion de l'Empèri que foguèt proclamada per lo govèrn novèu de Mustafa Kemal lo 1èr de novembre de 1922.
Organizacion politica
[modificar | Modificar lo còdi]Lo sistèma d'organizacion politica de l'Empèri èra relativament simple. Èra basat sus doas dimensions que la premiera èra l'administracion civila e la segonda lei fòrças armadas. Lo sultan ocupava la cima d'aquela organizacion e èra ajudat per un govèrn e de governadors de províncias.
La direccion de l'Empèri
[modificar | Modificar lo còdi]Lo Sultan
[modificar | Modificar lo còdi]Lo Sultan èra l'autoritat suprèma de l'Empèri dins lei domenis administratius, militars, economics e, a partir de la premiera mitat dau sègle XVI, religiós. Èra ajudat per un ensems de conselhiers e de ministres que forman lo Divan, que foguèt remplaçat per un govèrn vertadier au sègle XIX, e teniá una administracion fòrça descentralizada per contrarotlar lei províncias.
Pasmens, en realitat, l'autoritat dau Sultan èra limitada. Foguèt principalament lo cas au nivèu de l'administracion de províncias onte lei governadors èran capables d'agir d'un biais quasi independent. De mai, un nombre important de sultans èran de sobeirans relativament febles en fàcia de la poissança de certanei ministres, de membres dau Harem o dei Janissaris.
La succession imperiala se debanèt de tres biais diferents segon lei periòdes. Au començament de la dinastia otomana, la succession aviá luòc entre lei fius dau sultan decedit. Entraïnava generalament una guèrra civila corta e l'eliminacion dei vencuts per lo sultan novèu. Aqueu periòde s'acabèt durant lo rèine de Soliman e foguèt remplaçat per un sistèma de primogenitura. Lei fius dau Sultan demoravan dins lo Harem fins a la mòrt de lor paire. Aquò permetèt d'empachar la formacion de faccions capablas de rebutar lo paire o la naissença d'un eiretier suplementari. Lo successor imperiau èra lo fiu màger que, generalament, assassinèt lo rèsta de sei fraires per assegurar son poder. Aqueu sistèma demorava fins au sègle XVII onte foguèt adoptada la succession per agnacion primogenic : premier, lei successors d'un sultan èran sei fraires puei, après lor mòrt, sei fius.
Lo govèrn
[modificar | Modificar lo còdi]Lo govèrn de l'Empèri aguèt doas formas principalas. La premiera foguèt lo Divan que foguèt dich la Pòrta a partir dau sègle XVII. La segonda foguèt un govèrn dau tipe europèu que faguèt son aparicion dins lo corrent dei reformas dau sègle XIX.
Au començament de la dinastia, lo Divan èra compausat per leis Ancians de la tribú deis Otomans. Sa composicion foguèt modificada pauc a pauc au profiech deis elèits militars, politicas e religiosas. Sa direccion foguèt donada a un Grand Vizir a partir deis annadas 1320. Aqueu darrier aviá un poder fòrça important, quasi sensa limit, e foguèt au sègle XVI lo cap vertadier de l'Estat. Aqueu sistèma demorava fins a 1908 quand la Revolucion transformèt l'Empèri en monarquia constitucionala. Un govèrn e un parlament foguèron creats fins a la desfacha de 1918.
Lei governadors
[modificar | Modificar lo còdi]L'administracion imperiala dei províncias èra organizada d'un biais fòrça descentralizat. Ansin, un nombre important de governadors nomats per lo sultan avián una autonomia fòrça granda e lo liame de vassalitat ambé lo Sultan venguèt de mai en mai teoric. Puei, dins certanei cas, aquela autonomia se transformèt en independéncia coma en Egipte, en Argeria o en Tunisia.
Lei fòrças armadas
[modificar | Modificar lo còdi]Lei fòrças armadas èran lo pielon principau dau poder otoman. Ansin, au començament de la dinastia, foguèt l'otís de l'extension e de la formacion de l'Empèri. Pionieras dins l'utilizacion d'armas modèrnas coma l'artilhariá, patiguèt dau declin imperiau. D'efèct, sei còrs d'elèit, especialament lei Janissaris, participèron ai complòts de la Cort enterin que lo nivèu generau dei tropas demeniguèt. A la fin dau sègle XVII, lei signes d'aquela pèrda de capacitat apareguèron durant lei combats còntra lei fòrças crestianas. La tendància contunièt au sègle XVIII fins ais assais de modernizacion realizats au sègle XIX. Pasmens, l'armada otomana mau capitèt de defendre l'Empèri e son afondrament en 1918 annoncièt la fin de la dinastia.
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]La conoissença de la demografia es relativament malaisada en causa de l'abséncia de donadas precisas. D'efèct, lo premier recensament aguèt luòc solament entre 1881 e 1893. Pasmens, durant l'Edat Mejana, l'Empèri foguèt un país amb una populacion importanta estimada a aperaquí a 15 milions d'abitants au sègle XVI. Per la seguida, seriá situada entre 20 e 30 milions fins au començament dau sègle XIX. Vèrs aquela epòca, l'Empèri foguèt distanciat per leis autrei poissanças europèas principalament en causa de sei pèrdas territorialas. Ansin, lo recensament de 1893 obtenguèt una populacion de 20,9 milions d'abitants que demeniguèt encara après l'independéncia de Bulgaria e lei desfachas dei Guèrras Balcanicas en 1913.
Transpòrts
[modificar | Modificar lo còdi]Lei transpòrts èran un domeni que foguèt generalament de la responsabilitat deis autoritats. Lo nivèu de desvolopament e de qualitat evoluciona donc segon l'eficacitat dau govèrn. Lo ret de transpòrts, terrèstres o maritims, conoguèt donc divèrsei periòdes malaisats.
Avans la Revolucion Industriala, lei transpòrts terrèstres èran realizadas per un sistèma de caravanas. Pasmens, sa seguritat foguèt menaçada a partir dei sègles XVI e XVII per una tièra de revòutas. Ansin, la qualitat dei transpòrts terrèstres èra pus feble au sègle XVIII qu'au sègle XVI. Sus la mar, la politica otomana varièt en foncion dei sultans. Certaneis assaièron de crear una politica d'intervencion dau govèrn dins lo comèrci maritim enterin que d'autreis decidiguèron lo contrari.
La situacion cambièt au sègle XIX ambé l'aparicion dei premierei maquinas de vapor. Lei sistèmas de transpòrt dei regions europèas de l'Empèri e de sa capitala foguèron modernizadas. Pasmens, en causa d'un budget feble, leis Otomans poguèron pas bastir un ret desvolopat mai deguèron puslèu se concentrar sus un nombre limitat de linhas. Lei finanças èran generalament d'origina europèa donant un poder important a certaneis entrepresas d'Euròpa Occidentala coma Alemanha, Anglatèrra o França. De mai, lei formas ancianas de transpòrt continuèron d'existir, especialament dins lei regions aràbias de l'Empèri.
Agricultura
[modificar | Modificar lo còdi]Coma per la màger part deis autreis estats importants de l'epòca, l'agricultura èra lo centre de l'economia de l'Empèri Otoman. Son organizacion èra fòrça variada segon lei regions e sei legislacions. Pasmens, lo modèl principau, fònt de 40% de revenguts dau govèrn, èra aqueu d'un domeni pichon tengut per una familha. Certanei familhas èran tanben capablas de realizar una activitat d'artisanat, especialament dins lei Balcans. Aquela situacion demorèt fins au sègle XIX quand la Revolucion Industriala entraïnèt una modernizacion dins certanei regions. Permetèt una aumentacion deis exportacions mai causèron una crisi entre lei païsans qu'èran pas capables de crompar d'aparelhs modèrnes. De mai, a la fin de l'Empèri, leis exportacions estatsunidencas concurrencèron fòrtament lei produccions otomanas.
Indústria
[modificar | Modificar lo còdi]Au començament de la dinastia, l'indústria èra gaire presenta e seis esquèmas d'organizacion son mau coneguts. Son emergéncia aguèt luòc durant lo sègle XVI per lo sistèma de guildas. Aqueu darrier permetèt a l'indústria de demorar relativament dinamica. Puei, au sègle XVIII, foguèt melhorat per l'aparicion de guildas de fremas.
Au sègle XIX, la Revolucion Industriala entraïnèt l'aparicion d'unitats de produccion modèrnas utilizant de maquinas de vapor. Pasmens, en causa de la manca de capital, aquela modernizacion foguèt limitada e sa produccion represantava una fraccion febla de l'economia otomana. Ansin, lo sistèma de guilda èra totjorn dominant a la fin de l'Empèri.
Comèrci
[modificar | Modificar lo còdi]Lo comèrci otoman èra devesit entre un mercat interior qu'es mau conegut e un mercat internacionau que sei caracteristicas son conegudas gràcias ai donadas dei marchands d'Euròpa Occidentala. Lo premier èra lo pus important. Aguèt luòc a l'entorn dei centres urbans nacionaus e regionaus. Au començament de la dinastia e a l'apogèu de l'Empèri, lo comèrci internacionau èra principalament dirigit vèrs l'exportacion. Ansin, levat d'Istambol, la màger part dei pòrts otomans exportavan mai qu'importavan. La situacion cambièt a partir dau sègle XVIII. De mai, se lo comèrci e seis exportacions demoravan importants, lei principalei familhas de marchands èran d'ara endavant d'origina non musulmanas. Aquò permetèt una aumentacion deis exportacions a la fin dau sègle XIX mai causèt una pèrda d'influéncia dau govèrn centrau dins de regions coma Siria.
Religion
[modificar | Modificar lo còdi]L'Islam
[modificar | Modificar lo còdi]La religion oficiala de l'Empèri èra l'Islam sunnita. A partir dau sègle XVI, lo Sultan èra egalament Califa, es a dire cap de la communautat musulmana. Leis autreis tendàncias de l'Islam èran generalament toleradas mai de persecucions aguèron regularament luòc magerament còntra lei populacions chiitas. Per exemple, Selim I ordonèt lo chaple d'aperaquí 40 000 Chiitas anatolians.
La tolerància religiosa
[modificar | Modificar lo còdi]En fòra de l'Islam, lo Judaïsme e lo Crestianisme èran egalament autorizats dins l'Empèri ambé de limitacions. Lei principalas èran l'existéncia d'un impòst especiau per lei non-musulmans e de limitacions au nivèu juridics. Per exemple, lo testimoniatge d'un crestian podiá pas èsser retengut còntra un musulman. Pasmens, en causa dau nombre fòrça important de crestians dins l'Empèri, lo govèrn foguèt pas capable de realizar de campanhas de conversion eficaças. Ansin, preferiguèt integrar aquelei comunautats e una proteccion relativa existissiá. Son expression principala foguèt l'organizacion de clergats crestians que sei caps èran membres oficiaus de la Cort imperiala.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]La cultura de l'Empèri Otoman èra constituida per d'ensems variats adoptats dins lei regions conquistas e per leis evolucions qu'i foguèron portadas. Ansin, es malaisat de definir una cultura « otomana » unica. L'aspècte multiculturau èra fòrça present, especialament a la Cort onte vivián un nombre important de personas d'originas e de religions diferentas.
Ansin, l'arquitectura otomana foguèt inicialament sota l'influéncia deis arts pèrsas, islamics e bizantins. A partir dau sègle XVIII, lei tendéncias europèas foguèron tanben presentas fins a la fin de l'Empèri. D'exemples de construccions classicas otomanas existissián dins la màger part dei vilas principalas coma Istambol, Edirme e egalament dins lei províncias d'Egipte, de Tunisia, dei Balcans e d'Ongria.
La musica èra tanben un aspèct major de la cultura otomana e un domeni important de l'educacion deis elèits. Coma per l'arquitectura, seis originas èran persanas, bizantinas e aràbias. Son principi èra similar a la musica europèa amb una organizacion a l'entorn de la ritmica. L'integracion de la musica europèa dins aqueu domeni foguèt diferenta segon lei regions entraïnant l'aparicion d'estils de musica regionaus diferents. De mai, certanei grops especiaus de la Cort, coma lei Janissaris, avián un estil de musica pròpri.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (en) Karen Barkey, Empire of Difference: The Ottomans in Comparative Perspective (2008), 357 paginas.
- (en) Edward S. Creasy, History of the Ottoman Turks: From the beginning of their empire to the present time (1877), Edicions R. Bentley and Son.
- (en) Caroline Finkel,Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923 (2005), Edicions John Murray, ISBN 0-7195-5513-2.
- (en) Jason Goodwin, Lords of the Horizons: A History of the Ottoman Empire, (2003).
- (en) Colin Imber, The Ottoman Empire, 1300–1650: The Structure of Power (2002), Palgrave Macmillan, ISBN 0-333-61386-4.
- (en) Halil Inalcik e Donald Quataert, An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914 (1995), 1026 paginas.
- (fr) Dimitri Kitsikis, L'Empire ottoman, Presses Universitaires de France (1994), 3a edicion, ISBN 2-13-043459-2.
Referéncias e nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ P., E. A.. «Review of The Caliph's Last Heritage: A Short History of the Turkish Empire». The Geographical Journal p. 470–472, 1916. ISSN:0016-7398. DOI: [1]. DOI: [2] JSTOR: 1779249.
- ↑ Baykara, Prof. Tuncer. «A Study into the Concepts of Turkey and Turkistan which were used for the Ottoman State in XIXth Century». Journal of Atatürk and the History of Turkish Republic p. 179–190.