Colonia
Una colonia es un establiment uman entretengut per una poissança estatala, generalament dicha metropòli, dins una region mai ò mens alunchada onte s'implanta d'un biais duradís. La fondacion d'una colonia es lo resultat d'un procès politic, economic e sociau qu'es dich colonialisme. Seis objectius son variats : mesa en plaça d'una zòna de poblament, esplecha dei ressorsas naturalas, ocupacion d'una posicion estrategica, creacion d'un comptador comerciau, etc. Existís donc mai d'un tipe de colonia.
Lei colonias son probablament aparegudas durant la Preïstòria e lor existéncia es atestada dempuei l'Antiquitat. Aguèron un ròtle important dins lo poblament de mai d'una region coma lo bacin mediterranèu, Mesoamerica ò l'Africa Australa. Pasmens, a partir de l'arribada deis Europèus, lo fach coloniau evolucionèt amb la formacion d'empèris coloniaus vastes en America, en Africa e en Asia. Aquela dominacion foguèt pauc a pauc contestada e aqueleis empèris dispareguèron après divèrsei guèrras.
Dempuei la fin deis ans 1970, pauc d'Estats revendican la possession de colonias oficialas. L'excepcion principala es Israèl que tèn de colonias de poblament en Palestina. Pasmens, en 1946, l'ONU definiguèt una lista de territòris non autonòms, largament considerats coma de colonias. Uei, 16 territòris estatsunidencs, francés, neozelandés e britanics figuran encara sus aquela lista mai aquò es l'objècte de contestacions recurrentas. D'efiech, la màger part d'aquelei territòris an votat còntra l'independéncia. Enfin, dins fòrça país, i a de territòris pauc poblats que podrián venir de colonias. Per exemple, es lo cas dei Territòris dau Nòrd-Oèst en Canadà que son de regions pauc pobladas, susceptiblas de veire l'installacion de populacions vengudas dei centres demografics dau país. De cas pròches existisson dins la màger part dei país estenduts (Russia, China, etc.).