Galen
Galen o Claudi Galen (grèc ancian: Γαληνός, Galinos; latin: Claudius Galenus) nascut a Pergamum en 131 aprèp lo Crist, mòrt en 201, foguèt un mètge grèc de l'Antiquitat. Lo pichon nom Claudi es absent dels tèxtes grècs e apareis sonque a la Renaissença.
Considerat coma un dels paires de la farmacia, aguèt una influéncia durabla sus la medecina europèa, en particular per l'intermediari dels mètges josieus e musulmans a l'Edat Mejana.
Sa vida
[modificar | Modificar lo còdi]
Galen, nascut dins la ciutat grèga de Pergamum (uèi Bergama, Turquia), èra lo filh d'un ric arquitècte nomenat Aeulius Nicon. S'interessava d'un biais eclectic a l'agricultura, l'arquitectura, l'astronomia, l'astrologia, e la filosofia; fin finala se concentrèt sus la medecina.
A l'edat de vint ans devenguèt un terapèuta associat del dieu Asclèpi dins lo temple local per quatre ans. Aprèp la mòrt de son paire en 148 o 149, se n'anèt per estudiar a Esmirna, Corint e Alexàndria per un periòde de dotze ans. Quand tornèt a Pergamum en 157, trabalhèt coma mètge dins una escòla de gladiators per tres o quatre ans. D'aquel temps aqueriguèt una granda experiéncia dins lo tractament dels traumàs e feridas. Agaitarà pus tard las nafraduras coma de «fenèstras dins lo còrs».
Galen capitèt qualques operacions audaciosas que foguèron pas pus realizadas per almens dos millennis, coma la cirurgia del cervèl o dels uèlhs. Per operar la cataracta, Galen inserissiá un instrument coma una longa agulha dins l'uèlh darrièr lo cristallin. Mas la pus pichona deca podiá provocar la cecitat definitiva. Dins divèrses domenis Galen establiguèt las basas de la medecina modèrna.
En 162, se n'anèt a Roma ont escriguèt e legiguèt fòrça e demostrèt publicament sa coneissença de l'anatomia. Aqueriguèt la reputacion d'un mètge experimentat e sa practica èra fòrça apreciada. Un dels seus clients èra lo cònsol Flavius Boethius que l'introdusiguèt a la cort imperiala ont venguèt lo mètge de l'emperaire Marc Aurèli. Mai tard, tractèt tanben Lucius Verus, Commòde e Septimi Sever. Galen auriá parlat e escrit dins son grèc natiu, que seriá estat popular dins la ciutat de Roma. Tornèt brèvament a Pergamum en 166-169.
Galen passèt la rèsta de sa vida a la cort imperiala, a escriure e experimentar. Realizèt la viviseccion de nombrós animals per tal d'estudiar las foncions dels rens e la mesolha espinala. Son subjècte favorit èra lo macaca de Gibartar. Se ditz qu'emplegava vint escribas per consignar sos trabalhs. En 191, un fuòc dins lo Temple de Patz destrusiguèt una partida de sos escrichs. La data exacta de sa mòrt es generalament situada a l'entorn de 200, basada sus una referéncia del sègle X, lo Suda lexicon. D'autres, ça que la, l'estiman cap a 216, sus la basa de sos darrièrs escriches situats vèrs 207.
Eretatge
[modificar | Modificar lo còdi]Los escriches de Galen sus l'anatomia èran la basa del "curriculum" del mètge d'universitat medieval. A l'entorn de las annadas 1530, un mètge e anatomista bèlga nomenat Andreas Vesalius aguèt per projècte de traduire mantun tèxtes grècs de Galen en latin. Lo trabalh pus famós de Vesalius, De Fabrica foguèt fòrça influénçat per los escriches de Galen. Vesalius cercava de reviscolar los metòdes de disseccion e la filosofia naturala de Galen. Faguèt el meteis la disseccion d'un cadavre uman, çò que fins alara èra pas estat fach, e foguèt una evolucion logica del trabalh de Galen. Alara que l'apròcha de Galen demorava sens cambiament dins l'universitat medievala, Vesalius promoguèt e expausèt Galen dins los seus corses, en utilizant de metòdes d'estampariá amb de libres, e demostracions practicas[1].
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Revolutionizing the Sciences: European Knowledge and Its Ambitions, 1500-1700, by Peter Dear. Princeton University Press, New Jersey. 2001. pp.37-39
Veire tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- (en) Galen
- (en) Galen, University of Dayton