Albricotièr
los albricòts, fruches de l'albricotièr
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Sosrègne | Tracheobionta |
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Magnoliopsida |
| Sosclassa | Rosidae |
| Òrdre | Rosales |
| Familha | Rosacée |
| Sosfamilha | Prunoideae |
| Genre | Prunus |
L’albricotièr (var. aubricotèir, aubricotèr, aubricotier; Prunus armeniaca) es un arbre fruchièr del genre Prunus de la familha dels Rosaceae, cultivada per son fruch, l'albricòt.
Sinonims
[modificar | Modificar lo còdi]- Amygdalus armeniaca (L.) Dumort. [≡ Prunus armeniaca var. armeniaca]
- Armeniaca ansu (Maxim.) Kostina [≡ Prunus armeniaca var. ansu]
- Armeniaca vulgaris Lam. [= Prunus armeniaca var. armeniaca]
- Prunus ansu (Maxim.) Kom. [≡ Prunus armeniaca var. ansu]
Origina
[modificar | Modificar lo còdi]L'albricòt e lo persec son los dos fruches de clòsc del genre Prunus originaris de China.
Los albricotièrs salvatges butan dins la serrada dels Tian Shan, d'Asia Centrala (Quirguizstan e Xinjiang en China) e dins divèrsas regions de China (Gansu, Hebei, Henan, Jiangsu, Liaoning, Nei Mongol, Ningxia, Qinghai, Shaanxi, Shandong, Shanxi, Sichuan) e en Corèa e al Japon[1].
L'abricotièr es cultivat en China dempuèi 2000 ans[2]. A causa d'aquela cultura anciana sus de vastas zonas a l'oèst e al nòrd del territòri chinés, es dificil de determinar sa distribucion d'origina exacta, perque se pòt pas saber quinas son las formas vertadièrament salvatjas. Pasmens los darrièrs estudis de l'estructura genetica de las populacions permet a Yuan e d'autres[3] (2007), d'afirmar que lo centre de diversitat de l'albricotièr se tròba en Xinjiang. Las fonts genetics i son fòrça.
L'introduccion de l'albricotièr dins l'Orient Mejan se faguèt per Iran e Armenia, vèrs lo sègle I AbC[4]. Los Grècs puèi los Romans coneguèron de l'albricotièr a aquela epòca. Desconegut del temps de Teofrast (-372, -288), foguèt al sègle I que tròba de mencions d'aquel fruch dins los tèxtes: lo mètge grèc Dioscorid lo nomena Mailon armeniacon « poma d'Armenia » e Plini lo Vièlh fa una mencion escura a une varietat portant lo nom de praecocium (precòç).
La denominacion en latin scientific de armeniaca foguèt utilizada pel primièr còp pel naturalista soís Gaspard Bauhin (1560-1624) (dins Pinax Theatri Botanici). La cresença de l'origina armènia foguèt adobada per Carl von Linné que bategèt l'espècia Prunus armeniaca (1753). Aquela error contunhèt en Occident fins al sègle XX. Segon De Candolle (Origina 1882), seriá lo botanista Joseph Decaisne (1807-1882) que lo primièr auriá sopçonat l'origina chinesa de l'arbre.
Al començament de nòstra èra, qualques centenats d'ans aprèp son arribada en Armenia, la cultura de l'albricotièr èra plan establida en Siria, Turquia, Grècia e Itàlia[5].
Foguèt introduch en Espanha pels Moros aprèp 714.
Mai tard segon GILLES Frédéric[6]l'albricotièr d'un costat arribèt en Provença pel Rosselhon benlèu abans lo sègle XV e d'un autre costat arribèt traversèt los Alps e s'escampant per la val de Léger alara que lo Rei Rainier (1409-1480), eritièr del Reialme de Nàpols, lo menèt dins sa region natala vèrs 15601460?.
Los descendents dels albricotièrs de la val de Léger, cultivats en Vauclusa e la val de Ròse, presentan las caracteristicas del phylum europèu: una amètla doça, l'autofertilitat e una flaca exigéncia per l'empèut. Los descendents de la populacion d'albricots del Rosselhon possedisson eles las caracteristicas del phylum Nòrd-african: una amètla amara, l'autosterilitat e de fòrças exigéncias per l'empèut[7].
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]L'albricotièr es una espècia vigorosa: pòt aténher mai de 6 mètres de naut en situacion naturala favorabla. A tendéncia a aver una fòrta vegetacion. Lo tronc es cobèrt d'una rusca cruissinenta brun-negre. La portadura pòt èsser quilhada o penjada. Se multiplica par empèut. Se caracteriza per une florison precòça; çò que lo fa sensible a las geladas de prima.
Las fuèlhas, altèrnas, sessilas son de forma elliptica cordiforma, amb d'estipuls, de bòrd dentelhat.
Las flors, pro grandas, blanchas o rosencas, apareisson abans las fuèlhas. An 25 etaminas.
Lo fruch de forma globulosa es una drupa comestibla de pèl velosada, de color jauna iranjada. La popa mòla a maduritat. Los clòcs, qu'aderís pas a la popa, contenon una amètla doça o amara segon la varietat.
Desvolopament
[modificar | Modificar lo còdi]L'albricotièr a une creissença policiclica. Lo borron situat just en dejós prend lo relais e una novèla unitat de creissença (UC) se constituís. Una a quatre UC son produchas cada an segon lo clima, la varietat e la carga de l'arbre.
Florison
[modificar | Modificar lo còdi]
Los borrons florals son situats a costat o a la plaça dels borrons vegetatius, contenon en general qu'una sola flor. L'induccion florala se realiza pendent l'an precedent la florison. Comença en junh e contunha fins a la fin de l'estiu. La diferenciacion del meristèma s'efectua pendent l'estiu e continua fins a la prima seguenta. Se pòt fa sonque se las sèrvas glucidicas atengan un nivèl. L'induccion florala es favorizada per una superfícia foliara importanta, una fotosintèsi activa, una creissença moderada e una abséncia de fruches per qualques varietats. Es perque una carga excessiva en fruch provocarà una mendre carga de l'arbre l'an que ven. Los borrons florals dintran en dormença pendent l'estiu. Se las temperaturas d'ivèrn son tròp bassas, las pèças floralas son necrosadas.
Pollinizacion
[modificar | Modificar lo còdi]La majoritat de las varietats tradicionalas es autofertil fa que la preséncia d'abelhas es pas indispensabla. Mas actualament, fòrça varietats d'origina americana esterilas foguèron introduchas e demandan la preséncia d'una varietat pollinizatritz adaptada.
Agronomia
[modificar | Modificar lo còdi]Lo sòl
[modificar | Modificar lo còdi]L'albricotier es tolerant sus la natura del sòl. Pasmens, ama pas las argilas prigondas e las tèrras fredas e umidas (asfixia de las racinas). Suporta de sòls a dòsi elevada de calcari actiu. S'adapta tanben a de tèrras peirosas mai preferís las tèrras leugièras, caudas e permeablas de pH vesin de 0.
Lo clima
[modificar | Modificar lo còdi]L'albricotier es un arbre de clima continental suportant de temperaturas ivernalas de –20 °C. Crenh los cambis termics precòces (risc de destruccion dels organs florals e la creissença de la sensibilitat als fongis). La quantitat d'aiga disponibla per l'arbre a une incidéncia dirècta sus la creissença de la vegetacion qu'indutz atal la possibilitat e la qualitat de la culhida e sus la preparacion de la futura produccion. La consomacion aumenta de contunh fins a junh, s'estabiliza puèi demenís a la fin de sason. La fasa critica de sensibilitat a la secada se situariá entre lo començament del durciment del clòsc (mitan de mai) e la culhida. Un asagatge tròp important pòt favorizar lo calibre dels albricòts al detriment del gost, de la fermetat, e de la presentacion (aument de la fragilitat, problèmas d’esclatament…).
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]L’albricotièr es una espècia de clima caud, que prospèra plan jol clima mediterranèu, pasmens es rustic fins al nòrd de França. Resistís a de temperaturas anant fins a −30 °C mas es fòça sensible als freds de prima.
Multiplicacion
[modificar | Modificar lo còdi]
- Semenason pels pòrta empèuts e qualques varietats ancianas se reproduson pro semblant
- Empèut sus abricotièr o perseguièr fin d'agost, sus ameltièr o prunièr fin julhet
Poda
[modificar | Modificar lo còdi]Es destinada a assegurar un bon equilibri entre la creissença vegetativa e la fructificacion. Los objectius son:
- de constituir una estructura de las brancas fòrta.
- d’assegurar una mesa en fruch progressiva e regulara, de bèl aspècte e de bon calibre.
- de permetre un bon desvolopament de las ramas.
Esclariment
[modificar | Modificar lo còdi]L'operacion consistís a suprimir una partida dels fruches sus de rams en subrecarga per limitar lo fenomèn d'alternança, d'obtenir de fruches de bon calibre e un bon equilibri de l'arbre. En suprissent los fruches tròp pròches, aumentam lor aeracion, los fruches son alara mens sensibles a l’oïdium, a las atacas de forficuls que cèrcan los luòcs escurs e subretot als fongis patogèns que provòcan de poiriments sus l’arbre e de malautiás de conservacion.
Malautiás
[modificar | Modificar lo còdi]Las tres principalas malautiás de l’albricotièr son degudas a de virus, a de micoplasmas e a de bacterias.
- L’Enrolament clorotic de l’albricotièr es una malautiá de fitoplasme. L’agent patogèn se multiplica dins los tubes criblats que va obturar s'es present en quantitat, condusent a la mòrt de l’arbre.
- La Sharka es causada pel Plum Pox Virus. Los damatges causats son variables, pòdon anar de la simpla pèrda dins la culhida a una importanta deformacion dels fruches que se pòdon pas vendre. Pòt se transmetre pendent l'empèut per las aisinas, o per de vectors coma lo pesolh verd del perseguièr (Myzus persicae).
- Los damatges causats per la « Bacteriòsi » son lo resultat de doas malautiás, lo cranc bacterian Pseudomonas syringae e Pseudomonas mors prunorum e las tacas bacterianas causadas per Xanthomonas campestris pv. pruni. Se traduson per d'atacas estivalas suls rams e suls fruches enebissent la creissença de la planta e damatjant la qualitat de produccion.
Noisibles
[modificar | Modificar lo còdi]- Anarsia lineatella : Son las canilhas que provòcan mai de damatges. Escavan de galariás dins los joves brots d’albricotièr que penjan e secan daissant pèrdre de gotetas de goma. Pòdon tanben penetrar dins los fruches.
- Forficula auricularia L. : Las forficulas provòcan subretot de damatges suls fruches. Manjan l’epidèrma dels albricòts. Los traucs son una pòrta de dintrada pels fongis responsables de las malautiás de conservacion (Monilia, Alternaria). Fugisson la lutz cercant tot element que dona l'escuritat e mantenon l'umiditat.
- Hyalopterus pruni e Mysus persicae: Las fissadas dels pesolhs provòcan un crespament de las fuèlhas jos que s’aparan; los fruches se desvolopan mal pòdon secar e tombar.
Utilizacion
[modificar | Modificar lo còdi]
L’albricotièr es cultivat subretot pel fruch, mai rarament per la fusta. Son amètla es tanben consomida dins qualques païses.
Lo fruch se pòt consomir frecs mas la sason es corta e la sèrva fòrça corta.
Es tanben transformat (en còca, confitura, en siròp) o secat.
De son clòsc, se fa de licors coma lo Noyau de Poissy o l’amaretto.
Es tanben un arbre d’ornament per sa florison de prima.
Principalas varietats
[modificar | Modificar lo còdi]
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !
Produccion
[modificar | Modificar lo còdi]Dins lo monde
[modificar | Modificar lo còdi]La produccion mondiala d'albricòts èra de prèp de 2 600 000 t en 2004. Un tèrç d'aquela produccion ven d'Euròpa e un tèrç ven de l'Orient Mejan. Turquia es lo primièr productor mondial amb 16% del volum total. La majoritat d'aquela culhida es destinada al secatge, mercat qu'aquel país n'a un quasimonopòli. Venon apuèi Iran, Itàlia e França.
En Euròpa
[modificar | Modificar lo còdi]- En Espanha, se fa sobretot dins las zonas de Valéncia et de Múrcia, pasmens s'existís una pichona produccion en Aragon e dins lo centre. Valéncia es una zona de produccion precòça que los produchs son majoritariament destinats al mercat del fresc e a l’exportacion. Los accidents climatics, de problèmas sanitaris e lo flac taus de renovacion del vergièr fan que la zona es en declin.
- En Grècia, la produccion d’albricòts es puslèu concentrada en Creta, Tessalia e Peloponès. Los vergièrs son tradicionals es plan adaptada al mercat del fresc.
- La produccion italiana d’albricòts se situa subretot al Sud, en Campània, en Basilicata e en Calàbria. Dins lo Nòrd i a tanben une produccion tradicionala en Emília-Romanha.
En França
[modificar | Modificar lo còdi]Es dins lo Gard, e subretot dins la val de Ròse, que lo potencial de produccion es uèi mai important.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (en)Flora of China Armeniaca vulgaris]}}
- ↑ (zh)Food Plantas de China, Shiu-ying Hu, ed: The Chinese University Press (HK), 2005
- ↑ Population Genetic Structure in Apricot (Prunus armeniaca L.) Cultivars Revealed by Fluorescent-AFLP Markers in Southern Xinjiang, China, Zhaohe Yuan, Xuesen Chen, Tianming He, Jianrong Feng, Tao Feng, Chunyu Zhang, in Journal of Genetics and Genomics, 2007
- ↑ id:zo Domestication of Plants in the Old World: The Origin and Spread of Cultivated Plants in West Asia, Europe, and the Nile Valley; Daniel Zohary, Maria Hopf; Oxford University Press, USA; 2001
- ↑ id=zo
- ↑ (fr)ETUDE DES DETERMINANTS GENETIQUES DE CARACTERES D’INTÉRÊT AGRONOMIQUE CHEZ L'ABRICOTIER; GILLES Frédéric; École Pratique des Hautes Études; 2003
- ↑ (fr)Narbonne et son histoire; HERBEZ., F, GIRAULT DE SAINT-FARGEAU.A., JOANNE. P., VATTIER D’AMBROYSE. V.; Editions du bastion; 1995