Catedrala de Sant Pèire e Sant Pau de Magalona

Infotaula d'edifici Catedrala de Sant Pèire e Sant Pau de Magalona
Donadas
Tipe	Catedrala
Construccion	sègle XI
Dedicat	Sant Pèire
Caracteristicas
Estil	Romanic
Localizacion geografica
Estat	França
Division territoriala francesa	França metropolitana
Region francesa	Occitània
Departament	Erau
Comuna francesa	Vilanòva de Magalona
monument istoric catalogat (1840) monument istoric inscrit (2014)
Plans
Activitat
Diocèsi arquebisbat de Montpeller (ca) Religion Catolic roman
Site web	compagnons-de-maguelone.org

La Catedrala de Sant Pèire e Sant Pau de Magalona es una catedrala dels sègles XII e XIII situada sus la comuna lengadociana de Vilanòva de Magalona.

Èra estat bastida dins la ciutat insulària visigòta de Magalona.

Es un monument istoric de França dempuèi 1840.

Istòria

Una antiquitat atestada

Faciada oèst de la Catedrala de Sant Pèire e Sant Pau de Magalona
per Séraphin-Médéric Mieusement (març de 1888).

Las escavcions arqueologicas de 1967 monstrèron los rèstes d'aquela anciana illòta, de rèstes romans, etruscs e fòrça sarcofags visigòts. Las fondacions d'una glèisa destrucha al sègle VII, i foguèron tanben releveladas.

A la casuda de l'Empèri Roman al sègle V, los Visigòts prenguèron una partida de la region de Melguèlh que l'illa de Magalona. La religion crestiana s'impausèt pauc a pauc. Dempuèi 533, un evescal se fixèt sus l'illa. Los seus primièrs evesques foguèron: Boèce vèrs 589, Geniés 597-633?, (Geniés o Genesi). Èra alara ja sus l'illa una glèisa-catedrala. L'evescat de Magalona apareis dins los tèxtes a la fin del sègle VI, sus una illa ja occupada dins l'Antiquitat.

Las rasons de l'existéncia de l'evescat de Magalona sus aquela illòta a l'escart de la Via Domícia e alunhat de tota vila (Montpelhièr existiá pas encara) demòran inexplicadas. Pasmens lo caractèr insulari (l'evescat èra accessible sonque pel mar) deviá assegurar la proteccion. Magalona, foguèt lo sèti de l'evesque mas tanben del comte gòt, qu'assegurava lo poder temporal.

Plan aparada costat tèrra, al contrari, aquela posicion estrategica demorava plan expausada a las invasions vengudas de la mar. Es a causa d'aquela posicion estrategica que lo rei visigòt Vamba ne faguèt lo sètge en 673, alara de sa campanha de reconquèsta de la Narbonesa.

Pòrt Sarrasin

Faciada occidentala e portal de la catedrala de Magalona.

Al sègle VIII, alara que lo poder Visigòt s'aflaquissiá e que fin finala lo reialme de Toledo casava, los musulmans d'Espanha (los Sarrasins) multipliavan las espedicions en tèrre crestiana. Aprèp aver conquerit Catalonha, passèron los Pirenèus, en 715. La Septimània passèt jos lor totala dominacion en 719.

Magalona, a causa de la seuna posicion clau, venguèt Pòrt Sarrasin, sens dobte una plaça fortificada. Daissant los amenatjaments naturals, de cais foguèron bastits permetent a de naus d'abordar e descargar de merças en tota seguretat. Ara encara lo luòc dich la Sarrasina correspond al grau per ont passavan los bastèus. Malgrat la preséncia dels envasidors, la libertat de culte demorava sus l'illa, los abitants avián alara l'estatut de « dhimmis ».

En reaccion, los Francs, venguts del Nòrd, comencèron la reconquèsta: aprèp Peitieus en 732, Carles Martèl percacèt los Sarrasins qu'abandonèron pauc a pauc lo sud de França. Foguèt aprèp l'escaç de la conquèsta de Septimània que foguèt destrucha la primièra catedrala transformada en mosqueta, en 737. L'arquitectura d'aquel primièr edifici demòra desconeguda.

Alara lo site demorèt gaireben abandonat pendent tres sègles, quitament s'una vida precaira sembla aver domorat malgrat la paur dels pirats. L'evèsque s'installèt a qualques quilomètres, a Melguèlh (ara Mauguiò), sus l'oppidum antic de Substancion, que lo site se trapa ara sus la comuna de Castèlnòu de Les.

Lo reviscol del sègle XI

Plan.

A partir de 1030, Arnaud, evesque de Magalona de 1029 a 1060, decidiguèt de far tornar bastir la catedrala. I creèt un capítol de dotze Canonges regulars, que seguissián la règla de sant Agustin. D'aquel edifici, demora ara pas que la capèla Sant Agustin, acolada al sud de l'edifici.

Per melhorar l'accès a la vila, que sonque se fasiá per nau, calguèt bastir un pont, long de prèp d'un quilomètre, entre l'illa e Vilanòva de Magalona, qu'un dignitari del capítol foguèt cargat especialament. Calguèt tanben bastir de barris per aparar lo site de las atacas des musulmanas.

Los successors de l'evesque Arnaud, somes a la suzeiranetat dels comtes de Melguèlh qu'acabèron per legar lors dreches sus l'evescat al papa Gregòri VII en 1085. Recebèron fòrça donacions. Venguda proprietat de Santa Ses e tèrra d'asili, Magalona èra alara en plan val. Urban II visitèt l'illa en 1096, e la proclamèt « la segonda aprèp aquela de Roma ».

Lo sègle XII e XIII: apogèu de l'evescat de Magalona

A vegadas, a causa de la faccions en Itàlia, de pontifes trapavan refugi a Magalona. Atal lo papa Gelasi II i foguèt acculhit en 1118. Es atal qu'Alexandre III i consacrèt en 1163 l'altar màger.

Lo prestigi e la riquesa del l'evescat provoquèron la construccion d'una nòva catedrala. Tres evesques menèron l'òbra considérabla: l'evesque Galtièr (1104-1129) bastiguèt lo cabeç e las absidas, e tanben lo larg transèpte fortificat; l'evesque Ramond (1129-1158) contunhèt l'òbra amb l'altar màger, la cadièra evescala e las doas torres al bas del transèpte; fin finala, Joan de Montlaur (1161-1190) bastiguèt la nau romanica, fasent appèl a la participacion dels fidèls.

Al començament del sègle XIII, doas autras torres foguèron bastidas per apara la faciada occidentala: la torre Sant Joan e la torre de l'Evesque, ata en partida roïnada. L'evescat èra alara fòrça plan aparat. Pendent la crosada dels Albigeses Magalona demorèt un bastion del papat: lo comtat de Melguèlh, proprietat del comte de Tolosa Ramon VI, venguèt feu de Magalona per Innocenç III. Son arquidiacre èra lo quite Pèire de Castèlnòu, legat del papa en Lengadòc, dincas lo murtre a Sant Geli en 1208 provoquèt las ostilitats.

Decadéncia e abandon

Ric e prospèr, l'evescat de Magalona provoquèt la cobença dels reialmes de França e d'Aragon. Mai d'una mesuras foguèron presas per arrestar la decadéncia, e al sègle XV l'evesque demorava a Montpelhièr alara que los canonges foguèron assignats à Magalona, gerits pel prebòst del capítol.

Lo sèti evescal foguèt supprimit en 1536 e l'evesque s’establiguèt alara definitivament a Montpelhièr. Venduts pels canonges, los bastiments claustrals fuguèron pauc a pauc detroïts e la catedrala fortificada, un temps plaça fòrta protestanta, foguèt en partida desbastida en 1632, a la demanda de Richelieu. De partida de murs foguèron vendudas en 1708 per serbir a construire du canal du Ròse a Seta, que passava traversait l'estanh vesin.

Vendut coma ben nacional a la Revolucion, puèi classificat monument istoric en 1840, lo domèni de Magalona foguèt comprat per Frédéric Fabrège en 1852 que ne comencèt la restauracion. Comencèt d'escavacions qu'enlusián lo seu ric passat, en tornant descobrir las fondacions de bastiments mai ancians. I plantèt fòrça esséncias mediterranèas, l'illa essent alara desprovesida d'arbres. Lo culte foguèt restablit dins la catedrala en 1875. L'eritièra donèt l'illa al diocèsi de Montpelhièr en 1949.

Epòca contemporanèa

Veiral.

En 1967, una importanta campanha arqueologica permet d'atestar de l'antiquitat del site.

Un centre d'ajuda pel trabalh i es ara installat, gerit pels Companhons de Magalona: la seuna vocacion d'espitalitat atal contunha, en favorizant la reinsercion de personas adultas andicapadas intellectualas. Las activitats del CAT son lo trabalh agricòl, l'aquacultura, la pèsca, e las activitats de sostractança.

En 2002, dètz e sèt veirals concebuts per Robert Morris e realizats per Duchemin, de color blau palle e mèl, foguèron pausats dins las baias restauradas.

A l'ora d'ara Magalona accuelhís un festenal de musica qu'es organizat cada an, en junh, dins la catedrala. Es un festenal de musica medievala, presentat dins l'encastre magnific de la catedrala, de musicas classicas ancianas de l'Edat Mejana, mas tanben barròcas, romantica ou renaissenta, d'òbras raras, sovent oblidadas.

Lo bastiment

Catedrala Sant Pèire e Sant Pau de Magalona, interior.

La catedrala foguèt bastida al sègle XII coma una vertadièra fortalesa. Las parets despassan plan sovent dos mètres d'espessors. Pssedava a l'epòca de defensas ara desaparegudas.

Lo portal

Constitís la faciada occidentala. Es flancat de doas torres imposantas que daissant un estret passatge: la torre Sant Joan, ara destroïda, e la torre de l'Evesque, que demòra qualques pans roïnats. Aquelas doas torres foguèron edificadas al sègle XIII dins de blòcs de calcari coquilhièr jaune.

Les pèdrechs abrigan dos fòrça bèls basrelièus de marbre blanc representant Sant Pèire a drecha, e sant Paul a esquèrra, los dos patrons de la catedrala. Sant Pèire, segut, ten las claus dins une man e lo libre de l'Evangili de l'autre. Sant Pau, un genolh plegat, brandís una espasa dins la man drecha e las Letras de Pau dins l'autre. Las tunicas e mantèls a l'antica dels dos personatges son fòrça plan dessenhats. Las doas lausas datan del sègle XII, e èra sens dobte d'en primièr sus un grand timpan de plan cindre.

Lo lidal es fòrça long al repècte del portal, e d'un art mai evoluat. Es escultat d'un supèrbe rincèl d'acant al dessenh rafinat. Sul bòrd i a una inscripcion latina de 1178 e signada Bernard de Trevièrs que disís:

«A aquela cala de vida, venètz, vos qu'avèt set.
En passant aquelas pòrtas, corrijatz vos mòrs.
Tu que dintra aqui, plora totjorn la teunas pècas,
Quin que siá lo teu pecat, es lavat per una font de larmas.
+ Bernard de Trevièrs faguèt aquò en l'an de l'incarnacion del Senhor 1178.»

Lo lindal interior de la pòrta de la catedrala es un remplec d'una borna milliara datant de l'epòca de Tibèri (entre 14 e 37 ApC.), e venent benlèu del territòri antic de Besièrs.

Lo timpan es entornejat d'una arquivòlta briseda de marbre policròm. Es l'element mai recent del portal. Lo Crist es representat en majestat, sus un tròn canalat, benissent de la man drecha, e tenent lo Libre de Vida. Es vestit d'un drap au dessenh complèxe, e s'inscrit dins une glòria polilobada. Es entornejada de quatre animals de l'Apocalipsi, figurant los quatre Evangelistas: l'ase, l'agla, lo leon e lo buòu. Aqueles aimals tenon de longs filactèrs representant los evangèlis. La composicion es densa, dins un estil antiquisant.

La nau

A l'interior, la nau es constituida dins las doas primièras travadas d'una vòlta bassa de plencindre, qu'es tresmontada d'una tribuna pels canongess accessible per un escalièr bastit dins l'espessor del paret. Dins lo paret drech de la segonda travada, de basrelièus e d'epitafas foguèron fixadas. Foguèron trobadas en 1872 per Frédéric Fabrèges, quand restaurèr lo pasiment de la catedrala.

Al delà de las doas primièras travadas se lèva una vòlta nauta e escura caracteristica de las construccions romanicas, de 10 mètres de larg per prèp de 20 mètres de naut, amb de parets de 2 a 2,5 mètres d'espessor. La sobrietat extrèma del luòc es compensada per una granda qualitat de maçonariá. Una imensa vòlta de berç leugièrament bresada cobrís la nau. Es rafortida cada miègcolomna per d'arcs dobles de triple rotlèu. Lo teulat reposava dirèctament dessus, sens fusteriá. Incrustats dins la vòlta, quatre rengs d'urnas de ceramica porosa permetavan d'assecament.

La nau es fòrça escura; sola la tribuna es perçada de tres fenèstras al sud e de doas baias superposadas a l'oèst. Lo sòl es constituit de tombas, gaireben totas anonimas. Quatre gesents d'evesques en marbre blanc son remarcables. E, pròche del transèpte, a la nautor de la tribuna, i a doas capèlas minusculas dins l'espessor dels parets que podavan servir d'oratòris pels canonges.

La tribuna

Foguèt bastida a la fin del sègle XII pels canonges, sens dobte poder recitar l'offici en essent isolats, o a causa de l'umiditat de la glèisa bassa. Un escalièr drech monumental i dona accès, pres dins l'espessor del paret nòrd de la tresena travada de la nau. Donava tanben accès als clastras superiors, ara destroïts. La tribuna forma coma una glèisa nauta, que los canonges dediquèron un altar a sant Nicolàs. Lo luòc es fòrça mai luminós que lo rèste de la catedrala.

La pèira tombala de l'evesque Joan de Montlaur († 1190) foguèt utilizada per Fabrège per remplaçar l'altar desaperegut de sant Nicolàs. Es lo cabucèl d'un sarcofag qu'es gravat una epitafa en vèrs latins, que disís:

«Dins aquel tombèl (repausa le còrs) de Joan. Que l'Alfa e l'Omega (lo Crist), lutz eternala, treslusisca totjorn sus el, que dins las escòlas dubriguèt los paures als dons de l'Esperit, e qu'aquel que le sang foguèt versat per nos, lave la seuna dècas carnalas.
Aquel qu'aviá causit entre mila se nomena Bertrand (lo sacrista). Foguèt el que lo sebelèt, coma podava alara lo far, dins la primièra setmana del Quarèsma, de l'an de l'Incarnacion del Senhor (1191). Atal qu'es escrich sus la pèira pausada sus la tèsta, daissèt aquèl sègle un dimercre, abant darrièr jorn de febrièr.»

La capèla de Sant Agustin

La capèla de Sant Agustin es la sola rèsta de la primièra catedrala, edificada al sègle XI. I dintram per un grand arc de plencindre constituit de tres vòltas. Sul pèdrech de drecha i a l'epitafa d'Aribert, evesque d'Avinhon mòrt a Magalona al començament del sègle XII. Èra facha d'una pèira freja, escura e umida. Es possible que constituissiá la crosada sud de la primièra catedrala. Èra tresmontada a l'estatge de la capèla de Sant Miquèl. L'altar de la capèla de Sant Agustin es de marbre blanc, amb las armas de l'evesque Joan de Bonald († 1487). Lo grand Arnaud i aviá tanben fach inscriure la sena epitafa.

Lo transèpte

Coma l'absida, lo transèpte foguèt edificat al sègle XII e acabada en 1150 per l'evesque Godefroy. De leugièras diferéncias manifestan la seuna anterioritar al repècte de la nau. Es constituit d'una vasta travada rectangulara de vòlta leugièrament bresada, e doas capèlas forman las crosadas: la capèla de Santa Maria al sud, e la capèla del Sant Sepulcre al nòrd. Dintram dins las capèlas per d'arcs de doble rotlèu.

La capèla de Santa Maria comunicava d'en primièr amb lo cimentèri tocant (via la « pòrte dels mòrts »). Aquela causida arquitecturala eissida de l'art romanic miègjornal es tipicament lombard. Lo salvador de la catedrala, Frédéric Fabrège, repausa al pè de l'altar romanic. De sarcofags i son a l'ora d'ara remisats, amb al centre lo mausolèu de l'evesque Pèira Ademar († 1418). Al dessús de la capèla, dins la torre de Santa Maria, una autra capèla ara destroïda servissent al recuelhiment dels canonges.

La capèla del Sant Sepulcre possedís la meteissa crosada d'ogivas. Lo seu mausolèu de tipe gotic data del sègle XIV, e foguèt bastit pel cardenal de Canilhac, ancian prebòst de Magalona. Abriga ara un sarcofag visigòt de marbre gris escultat. Es tresmontada de la capèla de Sant Pancraci, invisible pel visitor.

Lo sòl del transèpte es calat de tombas, sovent anonimas. I a pasmens quatre dallas d'evesques de marbre.

L'absida

L'absida, bastida al començament del sègle XII, es caracteristic del l'estil romanic primitiu; la seuna amplor, son elevacion e l'elegància del seu decòrs ne testimònia. Un banc presbiteral incrustat a la mitant contunha una tradicion paleacrestiana. Es enlusida per tres fenèstras romanicas amb de colomnetas e capitèls. Las fenèstras son decoradas amb de finas colomnas, ligadas per una corona de pichons arcs e tresmontadas d'un cordon de dents d'engrenatge.

A l'interior, lo paret meridional consèrva de fragments de pèiras tombalas de l'epòca romana: ensemble de bas relièus e d'epitafas fixats trobats per Frederic Fabrège quand renovelèt lo pasiment de la catedrala: venián de las claustras, del cimetèri que foguèron portadas coma elements decoratius. Se deu l'altar màger actual a Fabrège. Aquela dalla de pèira molurada remplaça aquela que consacrèt lo papa Alexandre III en 1163. Sus l'ancian altar màger èra representadas de flabella, eventalhs en plumas de pavon marcant l'appartenança a la Santa Ses.

Galeriás

• La catedrala.
• 
  Detalh del portal
• 
  Relèu de sant Paul (esquerra)
• 
  Relèu de sant Pèire (drecha)
• 
  Detalh d’un veiral del còr realizat en 2002 par Robert Morris

• Inventari Palissy (incomplèt).
• 
  Localizacion
• 
  Altars (PM34001492)
• 
  Lindal, Bernard Trévius (PM34001494)
• 
  Dalla funeraira de Jean Bonal (PM34001497)
• 
  Dalla funeraira d’Izarne de Barrière (PM34001498)
• 
  Dalla funerària d’Antoine Subjet (PM34001499)
• 
  Dalla funeraria de Guitard de Ratte (PM34001500)
• 
  Sarcofag del sègle VI (PM34001501)

Vejatz tanben

Bibliografia

• (fr)Languedoc roman; coll; ed: Zodiaque; 1985; p: 226–244; isbn = 2736900170.
• (fr)Pierre A. Clément; Églises romanes oubliées du Bas Languedoc; ed:Presses du Languedoc; 1993; p:309–311; isbn = 2859981187}}.
• (fr)abbé Julien Rouquette & A. Villemagne; Cartulaire de Maguelone t:1; ed: Valat; 1912.
• (fr)abbé Julien Rouquette & A. Villemagne; Cartulaire de Maguelone; t:2; ed:Valat; 1913.
• (fr)abbé Julien Rouquette & A. Villemagne; Cartulaire de Maguelone; t:3; ed:Valat; 1920.
• (fr)abbé Julien Rouquette & A. Villemagne; Cartulaire de Maguelone; t:4; ed:Valat; 1923|.
• (fr)abbé Julien Rouquette & A. Villemagne; Bullaire de l’église de Maguelone; T:1 e 2.

Ligams extèrnes

• Site del festenal de Magalona