Sorbus aucuparia
Sorbièr dels aucèls
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Sosrègne | Tracheobionta |
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Magnoliopsida |
| Sosclassa | Rosidae |
| Òrdre | Rosales |
| Familha | Rosaceae |
| Sosfamilha | Maloideae |
| Genre | Sorbus |
| Òrdre | Rosales |
|---|---|
| Familha | Rosaceae |
| Sosfamilha | Maloïdeae |
Reparticion geografica
Lo sorbièr o sorbièr dels aucèls, pudís o torièr (Sorbus aucuparia L.) es un arbre que pòt aténher los 5 mètres de naut. Viu principalament a l'aurièra dels bòsques de picèas. Lo sorbièr es cosin amb l'albièr. Sas fuèlhas son compausadas de 17 o 15 foliòlas lanceoladas doblament dentadas ligadas al pecol.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]
Las brancas son lisas, grisassas. Las fuèlhas sot pennadas, amb 5 o 7 paras de foliòlas finament dentadas, verdas dels dos costats, leugièrament borrilhudas al revèrs. Las flors blancas, de 5 petals, son gropadas en corimbes. An una odor fòrta, pauc agradiva. Los fruits, las sòrbas, son de baias rojas iranjadas fòrça presadas pels aucèls, especialament los tordres.
L'arbre despassa rarament 7 mètres. Buta per los bòsques, las selvas e las baranhas, dins las landas e los luòcs rocassuts, sovent en altitud (en mejana montanha), subre un sòl leugièr. Florason en mai-junh fruits a maturitat a la fin de l'estiu. Aqueles fruits perduran longtemps sus l'arbre en ivèrn, çò que li balha un interès decoratiu, e mai que mai constituís una serva de manjar pels aucèls.
Pòt viure 120 ans.
Proprietats
[modificar | Modificar lo còdi]Arbre frequent en zona rurala (servissiá autrecòps per atraire los tordres en auton, d'ont son nom) e de mai en mai sovent plantat dins los jardins urbans ont sa talha reduita es presada. Las clòscas contenon de traças d'amigdalosid (eterosid cianogenetic). Las sòrbas se pòdon manjar crusas mas son gost aspre e acidulat ne descoratja la culheta. Fresques e abans maturitat los fruits son gostoses : servisson per aprestar de gelarèas e de confituras[1]. Son astringents e pòdon servir, en decoccion, de medicament natural contra la rauquièra e las extincions de votz.
Los fruits
[modificar | Modificar lo còdi]En auton, lo sorbièr fa de fruits roges (sòrba) o jaunes (varietats ornamentalas). Son esferics e pichons (falsa drupa) mai o mens persistents. Los fruits son manjats pels aucèls. Crus e cuèchs, aquels fruits son comestibles pels umans mas en pichona quantitat, pr'amor que pòdon èsser toxics en rason de la preséncia d'acide parasorbic (acid del sorbièr) del gost aspre e amar, que pòt provocar lo vòmit, mentre que las granas contenon d'amigdalosid, un eterosid cianogèn. L'acid parasorbice se neutraliza per una coseson perlongada e permet de far gelarèas, confituras, preparacions alcoolizadas e autres mets tradicionals a partir de baias de sorbièr, especialament en Euròpa del Nòrd. Aquelas baias contenon naturalament de sorbitol, que tira son nom de la planta, un edulcorant non fermentescible e un purgatiu qu'es a l'ora d'ara produit per sintèsi dins l'industria agroalimentària[2].
Caracteristicas
[modificar | Modificar lo còdi]- Organs reproductors :
- Tipe d'inflorescéncia : corimbe
- Reparticion dels sèxes : ermafrodit
- Tipe de pollinizacion : entomogam
- Periòde de florison : mai a julhet
- Grana :
- Tipe de fruit : drupa
- Mòde de disseminacion : endozoocòra
- Abitat e reparticion :
- Abitat tipe : bòsques caducifoliats medioeuropèus, acidofils, oligotrofils, psicrofils
- Aira de reparticion : eurasiatica
Donnadas d'après: Julve, Ph., 1998 ff. - Baseflor. Index botanique, écologique et chorologique de la flore de France. Version : 23 avril 2004.
Son aira de reparticion naturala cobrís l'Euròpa tota e l'Asia temperada (Liban, Turquia, Armenia, Azerbaitjan, Daguestan). Espandit per la cultura, s'es naturalizat endacòm mai, notadament en America del Nòrd.
En França, es pron comun dins los bòsques e a la broa dels camins, dins las montanhas fins a 1 500 m d'altitud, mai espandit en plana. Es una esséncia de lutz. Aima mai los climas temperats e umids, e se trapa pus rarament en zona mediterranèa. A nauta altitud, prend un pòrt agarussit de boisson.
Utilizacion
[modificar | Modificar lo còdi]Aquel arbre, qu'es lo pus espandit dels sorbièrs, es sovent plantat coma arbre d'alinhament o d'ornament dins los pargues e jardins.
Las sòrbas servisson d'esca pels aucèls. Los fruits fresques son pas comestibles e l'òme. Contenon d'acids sorbic, malic e parasorbic (aqueste es toxic), e diferents sucres coma lo sacaròsa, dextròsa e de sorbitòl. Aquel sucre, que foguèt descobèrt dins las baias del sorbièr, es ara sintetizat e utilizat coma edulcorant, especialament pels diabetics. La clòsca conten un eterosid toxic (amigdalosid).
Las baias rojas, o Rowan berries[3],[4],[5] o Quickbeam o Vogelbeere, son comestibles après preparacion. Venon comestibles quora son plan maduras, passadas, e a condicion d'èsser cueitas. Servisson de còps que i a a aprestar de confituras, e tanben a fabricar, per destillacion, una beguda alcoolizada de tipe kirsch. Tenon de proprietats laxativas e diureticas.
La fusta, dura e blanca, èra presada per fabricar los rais de rodas de carretas o de margas d'espleits, o per lo tornatge.
Qualques varietats cultivadas per l'ornament
[modificar | Modificar lo còdi]
- Asplenifolia, de foliòlas pennadas coma las falguièras ;
- Beissneri, d'escòrça rogenca, rampels, pecols e brotas violetas, fulhatge daurat a l'auton, descoratiu ;
- Dirkenii, de flors jaunas ;
- Edulis, de gròsses fruits irange, comestibles (acidulats) ;
- Fastigiata, de pòrt quilhat ;
- Laciniata, de fuèlhas descopadas ;
- Pendula, de pòrt ploraire ;
- Rossica major, de pòrt arborat, fuèlhas porpras a l'auton ;
- Xanthocarpa, de fruits jaunes.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Joel Reynaud, La Flore du Pharmatcien, Ed TEC et DOC 2002
- ↑ . www.botanical.com.
- ↑ .
- ↑ . www.fruitsinfo.com.
- ↑ . en.heilkraeuter.net.
Veire tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]- Albièr torminal (Sorbus torminalis)
- Albièr blanc (Sorbus aria)
- Sorbièr (Sorbus domestica)
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Modèl:Belles fleurs de France
- Referéncia Catalogue of Life : Sorbus aucuparia auct. nonn. fl. cauc. et armen. (en)
- Referéncia ITIS : Sorbus aucuparia L. (fr) ( (en))
- Referéncia NCBI : Sorbus aucuparia (en)
- Referéncia GRIN : espècia Sorbus aucuparia L. (en)
- Referéncia Fonds documentaire ARKive : Sorbus aucuparia (en)
- Referéncia Tela Botanica (França metropolitana) : Sorbus aucuparia L. (fr)
- Referéncia INPN : Sorbus aucuparia L., 1753 (+ estatut + descripcion) (fr)