Roșia Montană
|
| |
| País |  Romania
|
| Departament | Alba  |
| Superficia | 41.61 km² |
| Populacion | 2656 |
| Latitud | 46° 18′ N |
| Longitud | 23° 7′ O |
| Altitud | 800 m (moiena) |
| Internet | https://web.archive.org/web/20100413025556/http://www.sate-comune.ro/descriere_comuna.php?comuna=Rosia-Montana |
| Situation dins lu departament | 
|
Roșia Montană (en ongrés Verespatak, en alemand Goldbach, en latin Alburnus Maior) es un vilatge minier situat dins los Monts Apuseni, au nòrd-oest dau județ d'Alba (lo departament), en Transilvània, Romania. La comuna se composa de setze vilatges: Bălmoșești, Blidești, Bunta, Cărpiniș (Abrudkerpenyes), Coasta Henții, Corna (Szarvaspatak), Curături, Dăroaia, Gârda-Bărbulești, Gura Roșiei, Iacobești, Ignățești, Roșia Montană, Șoal, Țarina and Vârtop.
La comuna e la mina
[modificar | Modificar lo còdi]
Roșia Montană es situat sus un site onte l'activitat miniera es coneguda dempuei l'antiquitat. Los romans l'an desvelopat e an creat los dos Alburnus : Al. Maior (Roșia Montană) e Al. Minor (Abrud, dins la valada). Los monts Apuseni son plan riches en minerés, n'i trobam de las gròssas quantitats d'aur pur (a 24 carats), d'argent, de coire e daus metaus rares. L'extraccion miniera es restada tradicionala e privada juscant'a l'arribada dau comunisme. A 'queste periòde, l'Estat romanés a nacionalizat e mecanizat l'activitat esbolhat los şteampuri (los concassaires a rodet (ròda a aiga) alimentats per daus pitits estanhs apelats tau). Après quauquas annadas, l'extraccion de minerés a chanhat, los miners an començat a trabalhar en carriera a ciau dubrit. Qu'es entau qu'a disparut un daus monts dau site (lu mont Cetate), classat monument istoric e naturau dins las annadas 50. Dempuei 2007 la mina es barrada e los miners au chaumatge. La firma multinacionala Gold Corporation vòu tornar lançar l'activitat, mas emb las tecnicas d'extraction e de tractament massivas (a ciau dubrit), l'utilizacion de cianur e d'un grand estanh de retenguda de las aigas cianuradas.
En 1854 un a trobat 25 tauletas de bòsc cerat. Una, datent dau 6 genier 131 après J.C. menciona la denominacion de la vila (Alburnus Maior). 'Questa tauleta es aura expausada au Museu de la Mina de Roșia Montană (Muzeul Mineritului).
Entre los que volen tornar trobar dau trabalh a la mina e los que volen parar las atacas au site naturau e culturau e desvelopar 'n'activitat toristica, lo vilatge es talhat en dos. Per lu moment, lu ministre de l'environadís romanés s'opausa au projecte de la firma.
.jpg)
La lenga
[modificar | Modificar lo còdi]Las gents de Roșia Montană parlan romanés ardelean o ongrés transilvenc. L'arelean es un dialècte parlat en Transilvània. Es estat influenciat per l'ongrés e l'alemand. Dins 'queu vilatge, 'queu boiradís es ben marcat, la prononciacion es colorada de consonantas ongresas e lo vocabulari corrent es plen de mots ongreses, alemands, franceses, eslaus, totes romanizats.
Parapleu: Parassòr (en ro. umbrelă); ven dau francés parapluie
Betyag: Malaude (en ro. bolnav); de l'ongrés beteg
Costen: Placard (en ro. dulap); de l'alemand kosten
Cucuruz: Bigarran (en ro. porumb); de l'eslau kukuruza
Veire lu lexic seguent :
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- RosiaMontana.RO.TL Site toristic sus Roșia Montană - Bucium
- Article de Financial Times, Gold is Not Enough. 8 aprilie 2004
- No Dirty Gold : Roșia Montană
- The Forgotten Mammal de Mary Katherine Ham, Townhall.com
- (romanés) (en) (ongrés) (de) Campania „Salvați Roșia Montană”
- (romanés) (en) Proiectul „Drumul Aurului”
- (romanés) (en) (ongrés) Festivalul de muzică FânFest
- (romanés) (en) Roșia Montană Gold Corporation
- (en) Roșia Montană Gold Mine