Rapaç
Rapaç, o ausèl de rapina, es un nom vernacular ambigú que designa un ausèl carnivòr, de bèc crocut e talhant e possedissent d'arpas. Los rapaces an sovent una vision remarcabla, en mai d' unas espècias an, causa pauc comuna pels ausèls, un bon odorat. Sas ressemblanças son d' exemples bèls de convergéncias evolutivas.
Los rapaces diürns (òrdre dels Falconifòrmes) se destrian en 5 familhas, gropadas dins un, dos o tres òrdres segon las classificacions:
Los rapaces nocturns fòrman l'òrdre dels Strigiformes e se divisan en 2 familhas:
Denominacion e sistematica[modificar | Modificar lo còdi]
Rapaç es un manlèu del latin rapax, rapacis de rapere « emportar precipitadament[1] ». Linné, a l'origina de la classificacion de las espècias, amassèt totes los rapaces rapaces dins le taxon de Accipitres, compausat de la familha dels rapaces diürns de tres genres Vultur, Falcon e Gypaetos e de la familha dels rapaces nocturns comportant un genre Strix. Los autres grops descriu dins la seisena edicion de son Systema Naturæ son los Grallae es a dire los cambalongs, los pics al sens larg, los Anseres - grop d'espècias pròches de las aucas e del guits - las Gallinae - espècias pròches dels faisans e de la galina domestica- , los Passeres o passerats. Aqueles grops essent en miralh dels sièis grops de mamifèrs.
Los noms dels rapaces mai corrents son:
- las aglas, ausèls de grandas alas e de patas poderosas, dins 12 genres;
- los astors, esparvièrs de granda talha, dins 7 genres;
- los bateleires, 1 espècia
- las gòiras, e apivòrs 2 genres ;
- los aviceda, 1 genre ;
- los busards, 1 genre ;16 espècias
- los busastors, 1 genre ;
- las tartanas, dins 9 genres ;
- los caracaras
- los carnifex, 8 espèces
- las chòtas, predators nocturns sens aurelhas;
- los circaetus, predators de sèrp e lausèrts, 1 genre ;6 espècias
- los condòrs, carraunhaires d'America avent una granda envergadura d'alas, 2 espècias ;
- las cavècas ;
- los cavècas pichonas, caçaires nocturns de talha pichona;
- los segairòls, 1 genre ;
- los dugàs, duganèls e chòts banuts;
- las beu-l'òli e en general chòts de granda talha e de disc facial cordifòrme;
- las elaninae, 2 genres ;
- los esparvièrs, 1 genre ;
- los falcons, ausèls de presa de talha pichona o mejana, longtemps domesticat per la caça, 1 genre ;
- los falconets, 2 genres ;
- los gimnogèns, 3 espècias ;
- los gypaetus, 1 espècia ;
- los harfangs ;
- las aglas d'America, 2 espècia ;
- los chòts, grands predators nocturns de crit especific, dins 4 genres ;
- los ketupas ;
- los milans, 3 genres ;
- los ninox ;
- los voltors palmistas, 1 espècia ;
- los percnoptèrs, 1 espècia ;
- los phodilus ;
- los pigargs, rapaces piscivòrs que semblan a las aglas, e qu'una de las espècias es l'emblèma dels Estats Units d'America, 1 genre ;10 espècias ;
- los voltors, carraunhaires de cap pelat e de còl long, dins 2 familhas.
- lo falcon riseire ; 1 espècia.
Espandiment[modificar | Modificar lo còdi]
Los rapaces son carnivòrs, caronhards o predators, que sián insectivòrs, pescaires, consomators d'ausèls, de reptils, de pichons mamifèrs. D'entre los predators, i a l'Aigla, lo falcon e lo chòt. An d'àrpias per sasir lors presas. Son los « ausèls de presa ». Los autres, coma los voltors e los gipaèts, son carraunhaires, e se noirissan dels rèstes d'animals mòrts. Sol lo voltor palmista es pas carnivòr.
En Euròpa, son la Russia d’Euròpa (33 espècias nisairas de rapaces diürns e nocturns) e l’Ucraïna (29 espècias nisairas) qu'aculhisson encara lo mai grand nombre de rapaces nisairas per tot l'Oèst paleartic.
La França metropolitana aculhís encara mai de 60 % de las espècias de rapaces nisaires en Euròpa (25 espècias sus 40, que 23 nisairas regularas), lo nombre mai grand d'espècias nisairas d'Euròpa de l’Oèst après l’Espanha, que ne compta 26.
En Occitània la regions Auvèrnhe, Provença, Lengadòc amb sos païsatge variats, un clima favorable e un bon gra de naturalitat del territòri son aqueles ont los rapaces nisaires son mai abondants.
Dinamica de populacions[modificar | Modificar lo còdi]
Los rapaces coma predators superiors son fòrça sensibles a la preséncia e a las variacions d'abondància de las presas o de lors cadavres (pels rapaces carraunhaires). Per que son, dins lo malhum trofic, situats al suc de la « piramida alimentària », son tanben sensibles als taus de polluents o contaminants biocomolats per lors presas. Los pesticidis e metals pesucs son de causas importantas de desapareisson o regression de fòrça espècias de rapaces. Per aquelas rasons, son considerats coma de bons bioïndicators de l’estat de lor environament e de son evolucion.
Dins una natura preservada, lo nombre d'individús presents sus un territòri e la varietat espècias dependon del nombre de presas disponiblas. Mas levat dins las selvas primàrias africanas e de luòcs gaireben estalviat per las pollucions, lo nombre de rapaces per ectara es tanben ligat al gra de contaminacion de lors presas; la contaminacion pel plomb eissit del plomb de caça es tanben la primièra causa de desapareisson den Condòr de Califòrnia e es una cause importanta de saturnisme aviari per l'agla e de fòrça autras espècias[2],[3],[4].
D'autres "poses ecologics" pòdon tocar las populacions, subretot las linhas a nauta tension e la circulacion automobila que son de causas significativas e importantas de mortalitat o nafras grèvas de rapaces. Lo fenomèn dich de pollucion luminosa poirà tanben tocar d'espècias, nocturnas per exemple.
Los rapaces influisson pas sul nombre de presas disponibla. La diminucion de las presas es de fach sempre ligada a d'autres factors, per exemple l'urbanizacion, la periurbanizacion, la fragmentacion ecologica del territòri de l'aigla o diferentas formas de pollucion. Quand la quantitat de presas diminuís, lo nombre de rapaces diminuís, o l'espècia desapareis a. Mas pòt tanben desaparéisser a causa de la pollucion, alara que sas presas son encara presentas. Aquelas darrièras pòdon alara pullular e mai aisidament portar de micròbis o parasits (ex. : lagasts pòrtan la malautiá de Lyme, equinocòc...). Es perque los rapaces son considerats pels scientifics coma d'espècias utilas, de protegir, e de fòrça bons indicators biologics de la qualitat dels mitans ont vivon o deuriá viure.
Caracteristicas[modificar | Modificar lo còdi]
Lo sistèma digestiu dels rapaces lor permet pas de digerir la totalitat dels còrs dels animals qu'ingerisson, levat lo Gipaèt barbut, çò qu'explica que gaireben totes los apaces regolant de rèstes jos forma de pelòtas de rebut que contenon los pels, los òsses o la quitina de lors presas.
Las pelòtas son los rèstes mai simples a examinar pels ornitològs. Permeton als especialistas d'identificar l'espècia que lo regolèt e tanben las espècias consomidas. Aquelas pelòtas mòstran per exemple que los milans manjan pas los perdics e que las chòtas mejan subretot de picon rosegaires mas tanben d'insèctes. L'estudi de las femsa e pelòtas permet de conéisser precisament los regims alimentaris e lors variacions annalas, e tanben de detectar de parasits o micròbis, mas aqueles estudis son mai dificilas de realizar.
Istòria de la percepcion dels rapaces per l'Òme[modificar | Modificar lo còdi]
Se los rapaces son jutjats uèi majestuosament e que lor ròtle benefic per l'environament — per exemple la non proliferacion dels rosegaires o dels passerats o l'assaniment de las carcassas mòrta — venguèt segur, ne foguèt pas lo cas sempre. La falconariá, espòrt dels nòble, mermava pas la percepcion negativa qu'aviá la populacion sus aqueles ausèls.
Alara, los caçaire los tuavan mai sovent que podavan. Pasmens se los ornitològs comprenon lo ròtle dels rapaces dins l'ecosistèma al començament del sègle XX, l'exterminacion contunha. Encara que una distincion se fa entre rapaces utils e nosibles, aquela se vei dins la primièra lei internacionala sus la proteccion dels ausèls. S'estima que près de quinze mila pigargs de cap blanc son tuats de 1917 a 1940 als Estats Units d'America. De primas èran quitament donadas en França al tuar los rapaces « nosibles ».
Nòta e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Définitions (fr) Definicions lexicograficas e etimologicas de rapace del CNRTL.Centre national de ressources textuelles et lexicales
- ↑ Locke L.N. & Frien d M. (199 2).
- ↑ Pain D.J. & Amiard-Triquet C. (1993).
- ↑ Falandysz J., Yamashita N., Tanabe S., Tatsukawa R., Ruciñska L ., Mizera T. & Jakuczun B. (1994).