Pòrre
| Allium porrum |
Pòrres
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Sosrègne | Tracheobionta |
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Liliopsida |
| Sosclassa | Liliidae |
| Òrdre | Liliales |
| Familha | Alliaceae |
| Genre | Allium |
| Òrdre | Asparagales |
|---|---|
| Familha | Amaryllidaceae |
| Sosfamilha | Allioideae |
Lo pòrre (Allium porrum) es una espècia de planta erbacèa vivaça fòrça cultivada coma planta d'òrt per sas fuèlhas (pseudo-tijas) consomadas coma legums.
Aparten a la familha de las Amarillidacèas (precedentament familha de la Liliacèas pèi de las Alliacèas).
Descripcion[modificar | modificar la font]
Lo pòrre a de longas fuèlhas en gaina, opausada, planas, verd escur o verd jaunenc, mai o mens largas. La basa de las fuèlhas empeutadas forma una pseudo-tija que la partida enterrada es blanca e la mai apreciada. Las flors, blanc verdencas, apareisson gropadas en ombèla al suc d'una tija florala quilhada, la segonda annada.
Origina e distribucion[modificar | modificar la font]
Aquesta espècia es originària d'Euròpa[1]. Es largament cultivada dins totas las zonas temperadas.
Es un legum fòrça ancianament conegut. L'emperaire roman Neron èra chafrat lo « porrofag » que ne consomava de grandas quantitats per melhorar la votz[2],[3],[4].
Cultura[modificar | modificar la font]
Aquesta planta preferís un sòl fresc, prigond e ric en umús. Es plan rufa e tolèra plan lo freg de l'ivèrn.
La multiplicacion se fa en dos temps:
- semenadas en plantolièra en febrièr-març o en plaça en abril-mai.
- transplantacion de joves plants quand las tijas an la talha d'un gradon. Una transplantacion prigondas favoriza la longor de la camba.
La culhuda se fa de 5 a 7 meses après la plantacion. Se realiza lo cauçatge per aumentar la longor de la partida blanca. Los pòrres pòdon se conservar en tèrra, o en vivièr aparat per poder las culhir per grands fregs. Pels ortalans especializats, la culhida es mecanizada. S'establís a partir de setembre.
Enemics del pòrre[modificar | modificar la font]
Los parasits mai corrents son:
- Acrolepiopsis assectella. Per l'evitar, abans la transplantacion e après l'abilhatge, far banhar los plants de pòrre 15 minutas dons une solucion d'aiga de Jav_l (un tap per litre d'aiga)[5].
- Delia antiqua.
- Napomyza gymnoostoma, qu'es una espècia invasiva apareguda en Euròpa, benlèu favorizada per las culturas intensivas e los escambis comercials. Signalada dempuèi 2003 en Alsàcia puèi en Borgonha e en Illa-de-França, a vegada nomenada Phytomyza gymnostoma[6].
- una autra minosa s'espandís, en França dempuèi 2006 dempuèi la Marga; es Liriomyza nietkei, generatritz de mens de damatge que la Phytomyza.
- Thysanoptera provòca de damatges d'òrdre estetics fasent la mèrça invendabla (tacas negras sus las fuèlhas)[7]
Utilizacion[modificar | modificar la font]
Los pòrres, que lo gost es intermediari entre aqueste de la ceba e de l'asperga, se consoman cuèchs. Se las pòt manjar fregs en vinagreta, mas son utilizats sovent dins la preparacion de plats cauds: tartas, quichas, gratinadas; sopas, olada...
Aspèctes economics[modificar | modificar la font]
La produccion mondiala de pòrre èra à 2 236 771 tonas en 2014, lo primièr productor es l'Indonesia amb près de 520 000 tonas per ans, seguit de la Turquia (223 000 t) e la Belgica (190 000 t)[8].
Synonims[modificar | modificar la font]
- Allium ampeloprasum var. porrum (L.) J.Gay
- Allium laetum Salisb.
- Porrum commune Rchb.
- Porrum sativum Mill.
Simbolica[modificar | modificar la font]
- Lo pòrre es una de las doas plantas emblèmas del País de Galas (l'autre es lo narcís).
Vejatz tanben[modificar | modificar la font]
Nòtas e referéncias[modificar | modificar la font]
- ↑ Jean Guillaume, Ils ont domestiqué plantes et animaux : Prélude à la civilisation, Éditions Quæ, , 456 p. (ISBN 978-2-7592-0892-0), « Annexes ».
- ↑ Hélène Fouré et Robert Fouré, « Les Légumes Dans la Littérature », The French Review, American Association of Teachers of French, vol. 4, no 6, , p. 451-460 (ISSN 0016-111X).
- ↑ Michel Pitrat et Claude Foury, Histoires de légumes: des origines à l'orée du sègle XXI (ISBN 978-2738010667).
- ↑ Radia Lahlou, « L'épopée du poireau à travers les civilisations », L'économiste.
- ↑ L'eau de Javel contre le ver du poireau.
- ↑ Véronique Bargain, Le Poireau prend les mouches, dans Réussir fruits et légumes, septembre 2008
- ↑ « Thrips », www.gerbeaud.com (consultat lo 29 mai 2016)
- ↑ Source FAO - http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
Ligams extèrnes[modificar | modificar la font]
- Referéncia Flora of China : Allium porrum (en)Referéncia Modèl:EFloras/labèl : Allium porrum (en)
- Referéncia Flora of Pakistan : Allium porrum (en)Referéncia Modèl:EFloras/labèl : Allium porrum (en)
- Référence FloraBase (Australie-Occidentale) : classification Allium porrum (en)Allium porrum dins Florabase (Austràlia Oèst) (en)
(Vejatz descripcion Allium porrum) - Referéncia Tela Botanica (France métro) : Allium porrum L., 1753 (fr)Referéncia Tela Botanica (França metropolitana) : Allium porrum L., 1753 (fr)
- Referéncia Tela Botanica (Antilles) : Allium porrum L. (fr)Referéncia Tela Botanica (Antilhas) : Allium porrum L. (fr)
- Referéncia INPN : Allium porrum L., 1753 (+ statut + description) (fr) (consulté le )Referéncia INPN : Allium porrum L., 1753 (+ estatut + descripcion) (fr)
- Referéncia ITIS : Allium porrum L. (fr) ( (en))
- Referéncia NCBI : Allium porrum (en)Referéncia NCBI : Allium porrum (en)
- Referéncia GRIN : espèce Allium porrum L. (en)Referéncia GRIN : espècia Allium porrum L. (en)