Matèu Bloin

Matèu Bloin (nascut vèrs 1554, mòrt vèrs 1615) es un escrivan de lenga d'òc.

Sa vida

Nascut a Galhac en Albigés (Lengadòc, uèi Tarn e Miègjorn-Pirenèus). Autor de l'«Historio vertadieiro de las causos pus memourablos fachos a la vilo de Gailhac en Albigés duran lous troubles de Franso» (Istòria vertadièira de las causas pus memorablas fachas a la vila de Galhac en Albigés durant los trobles de França), una epopèia de dos libres e en vèrses que conta las guèrras de religion dins sa vila entre 1559 e 1572 dins del costat catolic (amb una cèrta objectivitat peraquò). L'òbra foguèt escrita pauc de temps après aqueles eveniments que conta, entre 1574 e 1582, puèi cambiada fins al 1595 mas pas jamai publicada. Un tresen libre, que sembla que deviá contar los fachs arribats après 1572 foguèt «cremat» e sabèm pas perqué. Vengut canonge, Bloin mòr a Galhac.

Son òbra

L'«Istòria vertadièira» es importanta pels lingüistas que i tròban un occitan lengadocian (amb particularitats nòrd-occitanas vengudas del Velai, país dels Bloin) de la fin del sègle XVI, popular e pas encara tròp francisat. Es tanben importanta pels istorians que tenon aquí un testimoniatge unic sus la vida de cada jorn dins una vila occitana del temps de las guèrras de religion. Mai qu'unic perqué l'autor, s'amaga pas son vejaire catolic, es orrificat pels excèsses dels dos camps. S'es plan critic amb los uganauds al començament de las guèrras, quand aquelis ensajan de prendre la vila, l'es de mai en mai amb los fanatics del seu camp. Mas l'Istòria vertadièira es tanben una òbra literària plasenta, que passa del comic al tragic, e que podèm legir coma un roman.

Extrach

Mas coma òm los trainava a la mòrt tant ontosa,
L'un d'els galhardament, d'una cara joiosa,
De salmes de Marot quasques vèrses cantava,
E d'un coratge gai son companhexortava,
Lo vesent estonat e blait del visatge,
E li cridava atal, per li donar coratge:
«Et quoy, mon frère en Christ, veux-tu si triste être,
Ores qu'il faut aller voir Dieu, notre bon maître,
Ores qu'il faut laisser ces corps lourds et pesants,
Pour aller à jamais vivre heureux et contents ?
Courage donc, ami, je t'assure et te dis
Que ce soir nous irons souper en paradis.»
Mas l'aultre, embait, fasiá 'na mina trista,
E non semblava pas èsser fòrt calvinista.
Mas enfin, per far cort, se(n)s far lor confecieon,
A l'opinieon d'aquela novèla religieon,
A la plaça en public for'estranglats tots dos,
Ben que non foss'estats saccamants ni lairons.
De que tots los parents, marits a tota otrança,
Feron resolucieon de n'aver la venjança.

Anecdòtas

Al capítol 12 del libre 2, Bloin, qu'acaba de contar la presa sagnosa de la vila per un capitani catolic, reconeis:
«De descrieure ieu soi las aqueles bruchs maluroses;
Laissar un pauc los vau, coma m'estàn fachoses,
Remerciant al surplus e lauzant lo bon Dieu,
Quand demest tants de mòrts ieu soi demorat vieu.
E ben que pro de còps ieu me siá envait,
Si ai ieu totjorn tengut almens lo bon partit,
Incaras qu'an mon temps m'aion fach fòrça affronts,
Cascuns, sans los nomar, mal disents e bofons,
Parlant de mi absent, m'apelant fantastic,
Mal sentent de ma fe, birragat poletic...»

Bibliografia

L'Historio Vertadieiro foguèt publicada, traducha e anotada per Ernèst Negre amb lo títol Les troubles à Gaillac (Collègi d'Occitània, 1976, Tolosa).