Maon

Maon (Maó en catalan) es una vila situada dins l'èst de l'illa de Menòrca (Illas Balearas).

Istòria[modificar | Modificar lo còdi]

Potencias ocupantas de Maon	data
Anglesa	1713-1756
Francesa	1756-1763
Anglesa	1763-1782
Espanhòla	1782-1798
Anglesa	1798-1802
Espanhòla	1802

Es encara un dels pòrts de situacion estrategica melhora en Mediterranèa occidentala, totas la seunas ocupacions avent per tòca estrategica aquel pòrt contrarotlant l'oèst de la Mediterranèa, longtemps covesejada pels piratas venguts de totas las còstas de Mediterranèa, mas mai sovent araboberbèrs e turcootomans qu'i trobèron un luòc d'escambi pel comèrci e de progiment o simplament de refugi.

L'illa qu'èra occupada pel reialme d'Aragon aprèp la Reconquista al sègle X foguèt integrada amb las autras illas Balearas dins un efemèr reialme ispanogenés, la vila fuguèt coneguda jol nom aragones de Mayon o Malhon segon las variantas dialectalas e ortograficas de diversas armadas occupantas, abans que foguèt gaireben abandonada (l'illa èra fòrça pauvra e encara pauc desvelopada) e lo otomans tornèron ocupar l'illa e mai tard los britanics. Pasmens la majoritat de las populacions vengudas poblar l’illa aprèp aquela conquèsta foguèt catalana e non aragonesa.

La vila se desvelopèt pas que sonque mercé a son pòrt, perque es la plana a l'entorn del pòrt que se concentrava las activitats desl camps, e doncas la majora partida de la populacion de l'illa, que la concentracion urbana comencèt vertadièrament sonque aprèp la conquèsta crestiana e l'instauracion de la ierarquia nobiliària e del feudalisme a partir del sègle XIII. Pasmens la capitala istorica de l'illa se situava encara dins la vila fortificada de Ciutadella de Menorca qu'èra mai aisit de l'aparar contra las atacas regularas de piratas arabomusulmans (venguts dempuèi Argeria fins a Turquia prene e pilhar aisidament lo pòrt e ravatjar la plana, malgrat la construccion de torres de gaita a l'entorn de l'illa). Aquelas atacas de contunh pels piratas (tanben pels turcs e arabis, los corsaris pagats per França contra las naus anglesas, e segon los periòdes e las alianças, pels reialmes espanhòls e italians se batent entre eles per dominar la mitat oèst de Mediterranèa) s'acabèron vertadièrament sonqu'amb la dominacion anglesa en Mediterranèa.

L’illa e fòrça possessions anglesas en Mediterranèa foguèron tornandas tardièrament al Reialme d'Espanha unificat (qu'aliguèt los ancians reialmes d'Aragon, de Castelha, de Leon, de Galicia, e los territoris espanhòls preses als ancians taífats arabomusulmans dins los actuals Espanha e Portugal, coma los Reialme de Sicila, Gènoa e Pisa e las alianças amb Àustria): Èra essencial per la poderosas flòta anglesa de dispausar d'un pòrt estrategic permetent tanben de progir en aiga e viscoalhas, e tanben aparar la rota cap a Egipte e las Indias britanica: Minòrca èra idealement plaçada, amb son pòrt natural d'accès aisit per copar la rota cap a Egipte e l'Asia orientala a las naus francesas, portuguesas o espanholas e per copar los reialmes italians e autriacs d'una rota cap a l'Atlantic e las Americas.

Al larg del pòrt se passèt una batalha navala entre Angleses e Franceses, en 1756 (gahada per la marina de Loís XV) dins l'encastre de la Guèrra de Set Ans. L’occupacion francesa e la victòria iniciala contra los Angleses durèt pauc, Menòrca tornèt als Angleses (que foguèt escambiada amb Belle-Île-en-Mer alara ocupada pels Angleses) que l'ocupèron longtemps per profeitar d'aquel pòrt estrategic e acabar gaireben amb la pirateria en Mediterranèa, e dempuèi alara contrarotlar las rotas comercialas que faguèron d'Anglatèrra un empèri a la seguida de las potencias ancianas espanhòlas e francesas.

Maon venguèt la capitala de l'illa aprèp la dominacion britanica al sègle XVIII qu'èra coneguda coma Port Mahon a causa de l'importéncia comerciala, administrativa e judiciari del pòrt. Lo nom castelhan Mahón demorèt longtemps longtemps lo sol oficial abans la reconaissença oficiala de la lenga catalana per Espanha, depuèi la lei d'autonomia de las Balearas del Reialme d'Espanha venent Maó.