Manuscrits de la mar Mòrta
Los manuscrits de la mar Mòrta, tanben nomenat manuscrits de Qumran, son una seria de pargamins e de fragments de papirs biblics trobada entre 1947 e 1956 près del site de Qumran, a l'epòca en Transjordania. La descobèrta oficiala d'aqueles 870 manuscrits - qu'a vegadas demora sonque unes fragments - redigits entre lo sègle III AbC e lo I ApC. se faguèt dins onze cròtas ont èran entrepausats. Los manuscrits biblics ebrieus de la mar Mòrta precedisson de qualques sègles los tèxtes mai ancians coneguts fins alara e presentan un interés considerable per la sciéncia biblica. Ara se pensa qu'i aviá près de 850 ròtleus que trobèt mai de 15 000 fragments.
Mas sovent son atribuits, mas sens pròva definitiva, al grop dels Essenians.
La descobèrta màger de Qumran es lo ròtleu d'Isaïas A, vengut celèbre mondialament. Es lo manuscrit ebrieu complet mai ancian conegut d'un libre biblic: lo Libre d'Isaïas. Lo tèxte es escrichen 54 colomnas sus 17 fuèlhas de cosuda ensems tròç per tròç, d'un longor totala de gaireben 7,30 m. Foguèt fabregat al sègle II AbC.
D'autres luòcs de la riba occidentala de la mar mòrta donèron tanben de manuscrits, entre autres Massada, Nahal Hever.
Descobèrta
[modificar | Modificar lo còdi]La version mai comunament acceptada d'aquela istòria se basa subretot su d'enquèsta de John C.Trever. Segon Trever, pendent la prima de 1947 un pastre bedoïn, Muhammed edh-Dhib Hassan, partit cercar un dels seus animals, trapa dins una cròta de grandas jarras que, gaireben totas, contenián de ròtleus de cuèr estonantament plan conservats, envelopats dins de tela. De recercas ulterioras sortisson fòrça autres documents. Los ròtleus son d'en primièr portats a un anticari de Betelèm nomenat Ibrahim 'Ijha. La cròta, e aquelas de las descobèrtas seguentas, son situadas suls penjals desertics de Qumran, sus las broas nordoèst de la mar Mòrta, e son d'accès malaisit. L'arqueològ israelian Eleazar Sukenik comprend l'importança dels ròtleus e es un d'aqueles que capita a convéncer l'Estat israelian de comprar aqueles qu'aván estat venduts.
« De 1947 a 1956, de desenas d'excavacions o de cròtas son exploradas a l'entorn de Qumran. Dins onze d'aquelas, se trobèt de manuscrits en nombre e en qualitat variables: unes avián estat pausats dins des jarras. Dels amagatals, se tira unes ròtleus es bon estat, e mai de miliers de fragments a las dimensions diversas anant d'unas colomnas a unes milimètres carrats »[1].
« Lo deschiframent e lo regropament de la multitud de pèças son estonantament rapids. Començat en 1953, lo trabalh es gaireben acabat en 1960. Per la publicacion es autra causa: aprés un bon començament, puèi d'arrestes e de crisis, calguèt esperar la fin del sègle per dispausar de la gaireben totes los tèxtes[1] ».
« Las peripecias e las lentors acompanhant los trabalhs de lectura e de transcripcion, pendent quaranta e siès ans, foguèron qualificadas per Geza Vermes, professor a l'universitat d'Oxford, de "escandal academic del sègle XX"[2] ».
« Las edicions Oxford University Press publiquèron als EUA los manuscrits de la mar Mòrta. L'ensems forma trenta e nòu volums e es presentat jol títol general de Discoveries in the Judaean Desert.
Un trabalh d'examèn e d'interpretacion contunha fins ara.
Datacion dels tèxtes
[modificar | Modificar lo còdi]« L'ensems de las pèças descobertas representa unes uèit cent cinquanta escrichs o libres diferents. La datacion, aquela de la copia e non de la redaccion primièra, va entre lo sègle III AbC e la mitat del sègle I ApC[1] ».
Lo tèxte biblic mai ancian, trobat a Qumrân, es benlèu un fragment d'un ròtleu dels libres de Samuèl, datant de la mitat o de la fin del sègle III AbC.
Lo ròtleu d'Isaïas A, mai ancian manuscrit ebrieu complet conegut d'un libre biblic (Libre d'Isaïas) foguèt fabregat al sègle II AbC.
Al delà de la data de l'escritura dels documents trobats se pausa la question de la data de lor dissimulacion. L'ipotèsi mai sovent admesa e aquela d'una dissimulacion pendent la Granda revòlta josièva, abans lo contraròtle de la region per l'armada romana (68-70). Per Daniel Stoekl Ben Ezra, istorian de las religions e encargat de recerca al CNRS, « "l'analisi dels dos terces dels manuscrits nos permetèt de constatar que de documents mai recents e d'autres mai ancians de gaireben cinquanta a setenta ans foguèron trobats ensems, dins las meteissas cròtas". [...] es mai sovent admés que l'ensems dels documents foguèron amagats dins la cròtas a l'entorn de 68, [...] al moment de la primièra revòlta josièva contra los romans. [...] se caldrá d'ara enlà prene en compte de l'existéncia de [...] doas bibliotècas que, en mai, benlèu foguèron amagadas a dos moments diferents. Non solament en 68 [...], mas tanben gaireben setenta ans mai d'ora [3]! ».
Attribucion dels tèxtes
[modificar | Modificar lo còdi]Foguèt a partir de 1948, qu'un primièr autor, l'arqueològ israelian Eleazar Sukenik, publica un article ont establit un ligam entre los ròtleus (e lor contengut) e la secta dissidenta josieva que se nomena en grèc essenians. Foguèt tanben evocat l'apartenéncia de Jèsus o de Joan Batista a aquela comunautat, mas sens poder balhar de pròva non discutiblas. Lo subjècte fa l'objècte de debats intenses.
Aquela teoria es venguda l'interpretacion mai comunament admesa sus l'origina dels ròtleus. Es considerada coma probabla, mas pas cap de pròba formala n'existís. Es discutida per de cercaires. Per K. H. Rengstorf, seguit per N. Golb, los manuscrits vendián de bibliotècas de Jerusalèm (del temple de Jerusalèm coma de bibliotècas privadas), e serián estat aparats dins de cròtas pendent l’apròcha dels Romans, vèrs 70 ApC.
Segon André Paul[4], fòrça cercaire s'afranquisson ara de la tèsi esseniana e « se comença a descobrir qu'aqueles documents precioses son tanben de fonts del judaïsme rabbinic o classic [...que] percebèm aisidament las premícias dins la bibliotèca de Qumran: los modèls de la quita comunautat ideala supausa una existéncia alunhada del Sanctuari central. Unes escrits fan la teoria de l'alunhament del Temple centralizator, veire de l'abséncia d'aquel, quitament cercant a instaurar de suppletius simbolics o sublimats. D'ont l'importança particulara balhada a la Lei [...]. Sens lo saber, se prava pas tanben a Qumran l'ora ont i auriá pas pus de Temple, aquela del regim del tot-Torah ».
Roïnas arqueologicas
[modificar | Modificar lo còdi]Près de las cròtas foguèt trobat un important site arqueologic que « conten las roïnas d'un complèxe comunautari de granda talha, avent gaireben la forma d'un quadrilatèr de cent mètres de long e ochen de larg[1] ».
D'indicis permeton de pensar que lo site es aquel dels autors dels manuscrits. En efièch, la Règla de la comuna, trobada dins los manuscrits, indica una vida comunautària e religiosa que se trapa dins las roïnas, ont « son los rèstes d'importantas installacions concebudas per una experiéncia de vida comuna, durabla e regulada. Pendent l'an 1997, se faguèt la descobèrta tota recenta d'un preciós ostrakon o « trencadisses » sus un dels barris: se poirá i legir lo mot ebrieu yahad, que tradisèm per « comuna ». Aquel tèrma figura entre autres dins lo títol de l'un dels grands escrits coneguts dempuèi 1947, que los rèstes d'un decenat d'exemplars serán culhits dins las cròtas de Qumran: la Règla de la comuna[1] » (o la Règla de la comunautat, segon una autra traduccion).
« Se s'apiejam sus las conclusons dels arqueològs, es gaireben segur que la fasa significativa de l'occupacion dels luòcs s'acabèt après de la desfacha de la resistança josièva contra Roma, abans o puslèu après la casuda de Jerusalèm, en 70. Podèt aver començat entre 130 e 120 AbC, quitament abans. L'aventura auriá durat dos sègles sens gaire d'interrupcions, mas non sens evolucion[1] ».
Las datas de l'occupacion del site correspondon plan amb aquelas dels documents, e son foncionament correspond plan amb la vida comunautària descricha per la Règla de la comuna. Fin finala, « fòrça donadas suggerisson de ligams entre aquel escrich normatiu e l'establiment près de que foguèt trobat[1] », mas sens pròva definitiva.
Fragments
[modificar | Modificar lo còdi]Foguèron trobats 100 000 fragments, despartits en 870 manuscrits diferents, que 220 son de tèxtes biblics de la Bíblia ebraïca. Totes los libres de la Talakh i son presentats, levat lo Libre d'Estèr[5].
En mai dels libres de l'Ancian Testament, i a tanben de libres apocrifs (levats del canon biblic pels crestians, mas tanben pels josieus), coma lo Libre d'Enòc e lo Libre dels Jubilèus. Gaireben totes son ebrieu, unes en grèc, tirats de la version de la Setanta. A aqueles libres (canonics o non) s'apondon de comentaris sus aqueles, coma de tèxtes especifics de la comunautat josieva que vivián à Qumran, coma Lo Ròtleu del Temple e La Règla de la Comunautat.
Fin finala, la cròta 7 contien de fragments escrichs en grèc. Los tèxtes amb que son ligats fan l'objècte de discussions entre los especialistas[6],[7],[8],[9].
Aqueles fragments foguèron escampilhats pel mond e son conservats dins diferentas institucions. Aqueles que se trapan a París o a Londres i foguèron enviats pels paire Roland de Vaux. Constituisson una part bèla de l'ensems.
Tièra dels libres segon le nombre de manuscrits trobats (16 primièrs)
| Libres | Nombre de manuscrits |
|---|---|
| Psalmes | 39 |
| Deuteronòm | 33 |
| Enòc 1 | 25 |
| Genèsi | 24 |
| Isaïas | 22 |
| Jubilèus | 21 |
| Exòde | 18 |
| Levitic | 17 |
| Nombres | 11 |
| Pichons profètas | 10 |
| Danièl | 8 |
| Jeremias | 6 |
| Ezequièl | 6 |
| Jòb | 6 |
| Samuèl 1 & 2 | 4 |
Cròta 1
[modificar | Modificar lo còdi]Foguèt sonque en 1949, près de dos ans après la descobèrta primièra, que se trobèt la cròta d'ont foguèt sortit los primièrs manuscrits. D'escavacions comencèron en febrièr, menadas per G L Harding, Roland de Vaux, e Ibrahim El-Assouli, del Musèu Rockefeller. Pas mens de 600 fragments èran amassats, e tanben de troces de fusta e de terralha, de vestits.
Cròta 2
[modificar | Modificar lo còdi]Tres ans mai tard, en 1952, los bedoïns descobriguèron près d'aquí la cròta 2, mens monumentala; pasmens fòrça fragments i foguèron descobèrts e venduts al musèu arqueologic d'Israèl e a l'escòla biblica e arqueologica francesa de Jerusalèm.
Cròta 3
[modificar | Modificar lo còdi]Lo 14 de març del meteis an, una tresena cròta foguèt descobèrta, que conteniá lo mai misteriós dels manuscrits, lo Ròtleu de coire.
Cròta 4
[modificar | Modificar lo còdi]Foguèt descobèrta en 1952 pel Paire Roland de Vaux, director de l’escòla biblica e arqueologica francesa de Jerusalèm.
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr)Katell Berthelot, Thierry Legrand, André Paul (dir.), La Bibliothèque de Qumrân. Vol. 1. Torah. Genèse, Paris, Editions du Cerf, 2008, XXXIII + 589 paginas. Primièr volum d'una edicion francofòna complèta (nòu volums) dels manuscrits de Qumran: introduccions als manuscrits, tèxtes e traduccions notadas.
- (fr)Katell Berthelot, Thierry Legrand, André Paul (dir.), La Bibliothèque de Qumrân. Vol. 2. Torah. Exode - Levitique - Nombres, París, Editions du Cerf, 2010, XXXIII + 464 paginas. [https://web.archive.org/web/20140904180659/http://www.editionsducerf.fr/html/fiche/fichelivre.asp?n_liv_cerf=8990 Segon volum d'una edicion francofòna complèta (nòu volums) dels manuscrits de Qumran: introduccions als manuscrits, tèxtes e traduccions notadas.
- (fr)André Dupont-Sommer, Les Écrits esséniens découverts près de la mer Morte, Payot, 1959 : 1980
- Héricher, Michaël Langlois e Estelle Villeneuve (2010). Qumrân. les secrets des manuscrits de la mer Morte. Bibliothèque nationale de France. ISBN 978-2-7177-2452-3.
- (fr)Ernest-Marie Laperrousaz, Les Manuscrits de la mer Morte, Que sais-je, 1961 ; 1984 ; 10e éd. mise à jour, 2003
- {{}}Ernest-Marie Laperrousaz, Qoumrân : L'établissement essénien des bords de la mer Morte, Histoire et archéologie du site, Picard, 1976
- (fr)Ernest-Marie Laperrousaz, Qoumrân et ses manuscrits de la mer Morte, Non Lieu, 2006
- (fr)Ursula Schattner-Rieser, Textes araméens de la mer Morte. Édition bilingue, vocalisée et commentée, coll. Langues et cultures anciennes 5, éd. Safran, Bruxelles, 2005, ISBN: 2-87457-001-X
- (fr)Schiffman Lawrence, Encyclopedia of the Dead Sea Scrolls, 2 vols. (New York: Oxford University Press, 2000)(with James C. VanderKam (eds.)
- (fr)Roland de Vaux, L'Archéologie et les manuscrits de la mer Morte (The Schweich Lectures of the British Academy, 1959), Londres, Oxford University Press, 1961, edition postuma aumentada, en traduccion anglesa: (en)Archeology and the Dead Sea Scrolls, Londres, 1973
- (fr)Geza Vermes, Les Manuscrits du désert de Juda, Desclée et Cie, 1953
- (fr)Charline Zeitoun, La double vie des manuscrits de la mer Morte, in Le journal du CNRS, n°214, novembre de 2007, p. 9.
Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Digital Dead Sea Scrolls, presentacion en linha dels manuscrits sul site del Musèu d'Israèl.
- https://web.archive.org/web/20081125045554/http://www.reforme.net/archive2/article.php?num=3118&ref=367
- (fr)La plus sensationnelle des découvertes. (fr)Les manuscrits de Qumrân En ce temps-là, la Bible N°15, pages III-II.
- (fr)Qumrân et les manuscrits de la mer Morte per André Paul, istorian, biblista e teologian.
- PDF (fr)Les manuscrits de la mer Morte per Aimé Fuchs.
- (fr)Les découvertes archéologiques de la mer Morte
- Publications des manuscrits de la mer Morte
- Oxford University Press Discoveries in the Judaean Desert (rechercher sur le site)
- PDF https://web.archive.org/web/20101026042906/http://www.premiumorange.com/theologie.protestante/enseignants/legrand/bdqpresent.pdf per Thierry Legrand, Istòria de las religions, Universitat Marc Bloch - Estrasborg.
- (fr)Les manuscrits de la Mer Morte, cinquante ans après
Notas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 et 1,6 « Qumrân et les manuscrits de la mer Morte », André Paul, Historien, bibliste et théologien, Février 2003, reproduit sur le site de Clio.fr.
- ↑ « Après 54 ans d'attente, les manuscrits de la mer Morte sont enfin édités ».
- ↑ « Manuscrits de la mer Morte à double fonds ».
- ↑ Héricher, Michaël Langlois et Estelle Villeneuve 2010, p. 152-156
- ↑ Michaela Bauks (éd.) et Christophe Nihan (éd.
- ↑
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑