Lluís Companys

Lluís Companys
Naissença	21 de junh de 1882, El Tarròs
Decès	10 d'octobre de 1940, Barcelona

Lluís Companys i Jover (El Tarròs, municipi de Tornabous, 21 de junh de 1882 – Barcelona, 15 d'octobre de 1940) foguèt un politician catalan d'ideologia catalanista e republicana. Venguèt primièr president del Parlament de Catalonha en 1932 fins a 1933 abans de venir ministre dins lo govèrn d'Espanha durant lo segond semèstre de 1933. Ocupèt puèi la foncion de president de la Generalitat de Catalonha en 1934 e tornarmai de 1936 a 1940 durant la Segonda Republica Espanhòla. Aprèp d'èsser estat arrestat en França per la polícia alemanda e portat davant las autoritats franquistas, aquestas decretèron que deviá èsser executat. Lo president catalan moriguèt fusilhat lo 15 d'octobre de 1940 al Castèl de Montjuïc.

Biografia

Enfància e joventut

Lluís Companys nasquèt en 1882, al Tarròs, una masada del país d'Urgèl, dins una familha pagesa pro amonedada. Son paire, Josep Companys i Fontanet, èra un pagés d'idèas liberalas e illustrat mentre que sa maire, Maria Lluïsa de Jover, èra d'origina nòbla. Lluís èra lo segond del dètz enfants de la familha, que sonque ne subrevisquèron uèch, cinc dròlles varones e tres femnas. Quand aviá pas que nòu ans dintrèt dins lo Licèu Poliglòt de Barcelona, ont estudièt lo bachelierat. Mai tard, anèt estudiar lo drech a l'Universitat de Barcelona, ont coneguèt lo futur politician e avocat Francesc Layret qu'aviá dos ans de mai qu'el. Ja atirat per la politica, fondèt a l'Universitat, en 1900, l'Associacion Escolara Republicana amb son amic Layret, Humbert Torres i Barberà, Josep Maria Espanya i Sirat, demest d'autres. Segon de testimònis contemporanèus, l'Associacion Escolara Republicana publiquèt La Defensa Escolar, que Companys i podriá aver escrich sas primièras collaboracions jornalísticas, encara que cap d'exemplar del setmanièr foguèsses pas estat trobat. Foguèt tanben militant de la Joventut de l'Union Republicana. Companys se vegèt prigondament influenciat per las idèas republicanas, catalanistas e socialas, dins l'encastre sociopolitic de la crisi de la Restauracion borbonica e causiguèt de participar a la vida politica del país. Aprèp los Faches del ¡Cu-Cut!, participèt a la creacion de Solidaritat Catalana. Quand aqueste movement se desagreguèt, Companys aderiguèt a l'Union Federala Nacionalista Republicana e arribèt a venir lo president de la seccion politica en 1910.

Parallèlament a son activitat professionala d'avocat laboralista de sindicalistas, collaborèt amb de jornals republicans coma L'Aurora e d'annadas mai tard amb La Barricada, qu'i faguèt lo redactor en cap en 1912. Dintrèt per formar part del Partido Reformista de Melquiades Álvarez e escriguèt amb Josep Zulueta, Laureà Miró i Trepat e Eusebi Corominas dins l'organ del partit, La Publicidad, ont dintrèt coma jornalista entre 1904 e 1905.

La dintrada en politica

Document que pòrta la signatura de Companys

Lo Partido Reformista perdèt las eleccions municipalas de 1913. La crisi del reformisme se produsiguèt e Companys partiguèt de La Publicidad. Aprèp una militància brèva al Blòc Republican Autonomista qu'i collaborèt coma redactor dels quatre numèros de La Barricada, l'organ de difusion del partit, decidiguèt de constituir amassa amb Francesc Layret, Marcel·lí Domingo e Josep Mestres un partit novèl en abril de 1917, lo Partit Republican Catalan. Participèt a la publicacion de La Lucha, ont ocupèt la foncion de redactor en cap e de responsable de l'informacion politica. En representacion del Partit Republican Catalan, que se presentava a las eleccions municipalas de novembre de 1917 amb los lerrouxistas, foguèt elegit conselhièr municipal de la comuna de Barcelona.

Trabalhèt activament per portar una intervencion positiva del Govèrn fàcia als conflictes amb los obrièrs, çò que faguèt que venguèt lèu remarcat e plaçat en amira per Severiano Martínez Anido. Foguèt puèi arrestat, en novembre del 1920, amassa amb d'autres sindicalistas, coma Salvador Seguí e Martí Barrera, dins una operacion que culminèt a l'arrestacion d'un total de 36 personas. Quand Companys se vesiá deportat al castèl de la Mola, dins la localitat baleara de Maó, l'avocat Francesc Layret, qu'èra a mand d'assumir la defensa de son amic, foguèt assassinat per un tuaire a gatges pagat pels Sindicats Liures. Mai tard, Companys foguèt liberat gràcias al fach qu'èra estat elegit deputat al Congrès de Madrid en representacion de Sabadell. Coma membre del Partit Republican Catalan, ocupèt lo sèti de son collèga assassinat Francesc Layret. Aquela eleccion l'obliguèt a abandonar sa posicion de conselhièr municipal per Barcelona. Aital, lo 19 de decembre de 1920 capitèt d'ajar la foncion de deputat amb 45% dels sufragis, davant Manuel Folguera i Duran que n'obtenguèt 38,9% e pas que 13,5% per l'autre candidat Enric Turull i Comadran. Aqueles bons resultats s'explican pel fach que se presentava coma successor de Francesc Layret, malgrat la desmobilizacion dels sectors populars e l'abséncia de Companys durant la campanha electorala qu'èra encara incarcerat en aquel temps.

Foguèt dins aqueste contèxt que collaborèt a las publicacions Federal e El Poble, e se trachèt a mai de la direccion del setmanièr L'Avenir, qu'èra estat fondat per son amic Layret. Lluís Companys foguèt un dels fondadors de l'Unió de Rabassaires i Altres Conreadors del Camp de Catalunya e lo 15 d'octobre de 1922 venguèt a dirigir lo setmanièr La Terra. Revista Popular Agrària, qu'èra l'organ de l'Unió. A mai, foguèt lo principal responsable de la comission organizadoira del primièr congrès dels trabalhadors del campèstre de Catalonha, que se debanèt lo 15 de genièr de 1923 e qu'amassèt 3.000 pageses.

Durant las eleccions generalas de 1923 lo Partit Republican Catalan capitèt d'obtenir tres sètis amb Lluís Companys coma menaire. Del temps de la dictatura de Primo de Rivera, lo politician se concentrèt sus son activitat d'avocat conselhièr de l'Unió de Rabassaires e, a partir de 1928, foguèt part dels comitats dels partits catalans que dirigiguèron l'oposicion politica. Entre 1928 e 1929, s'impliquèt dins la conspiracion per far tombar la dictatura de l'ex-president del Govèrn espanhòl, Sánchez Guerra. Aquela accion representèt un fracàs total e li valguèt tornarmai d'èsser empresonat. En octobre de 1930 foguèt empresonat un autre còp aprèp d'aver denonciat lo maltractament que lo govèrn fasiá patir a Macià, qu'èra estat exiliat per la dictatura.

En març de 1931 participèt a la Conferéncia d'Esquèrras, qu'a partir d'aquela se formèt un partit novèl, Esquèrra Republicana de Catalonha.

L'ascension al poder

Elegit lo 12 d'abril de 1931 conselhièr de la Comuna de Barcelona per Esquèrra Republicana de Catalonha, Companys dintrèt trabalhar a sa posicion tre lo 14 d'abril acompanhat d'Amadeu Aragay, Lluhí e Vallescà e d'autres collègas. Faguèt se depausar lo cònsol accidental Antoni Martínez Domingo, prenguèt possession de la carga i dempuèi lo balcon comunal proclamèt la republica en Catalonha. Foguèt, puèi, nomenat provisòriament governador civil de Barcelona.

En junh de 1931 foguèt elegit deputat a las Corts per la província de Barcelona. Intervenguèt activament durant las discussions que se tenguèron en setembre de 1931, del projècte de constitucion de la Segonda Republica Espanhòla. Votèt a favor del vot feminin, durant lo mes d'octobre de 1931 e venguèt en genièr de 1932, vicepresident de l'Assemblada de la Generalitat e president provisòri, en remplaçament de Jaume Carner. En novembre de 1932 foguèt elegit deputat al Parlament de Catalonha, e venguèt alara lo primièr president del Parlament.

Un còp qu'aguèt demissionat de sa posicion de president del Parlament de Catalonha, en junh de 1933, lo nomenèron ministre de Marina jol govèrn Azaña, foncion qu'ocupèt fins a novembre del meteis an.

Durant las eleccions legislativas que se debanèron en novembre de 1933 foguèt causit coma deputat per la ciutat de Barcelona.

Tot bèl just un mes aprèp, en seguida de la mòrt subta del president de la Generalitat Francesc Macià li 25 de desembre, Lluís Companys foguèt prepausat per li succedir a la foncion de president de la Generalitat de Catalonha. En votacion extraordinària del Parlament, l'1 de genièr de 1934 foguèt elegit amb 56 vots a favor e 6 en blanc, amb l'abstencion de la Liga Regionalista. Posteriorament lo novèl president formèt son primièr govèrn lo 3 de genièr de 1934.

Los faches d'octobre

Durant lo cors de l'annada 1934 metèt en plaça la polemica Lei de contractes de cultivament, que lo portèt a s'enfrontar als grands proprietaris e mai al Govèrn espanhòl. Lo 6 d'octobre d'aquel an foguèt lo protagonista principal d'una revòla contra la legalitat republicana aprèp la dintrada dins lo govèrn de la Republica de la Confederación Española de Derechas Autónomas (CEDA) e alara proclamèt l'Estat Catalan a l'interior de la Republica Federala Espanhòla dempuèi lo balcon del Palais de la Generalitat.

Lluís Companys foguèt empresonat amb tot son govèrn e l'Estatut d'autonomia de Catalonha de 1932 acabèt per èsser suspendut. Lo Govèrn catalan foguèt arrestat durant un plen per las tropas qu'èran dirigidas pel comandant en cap de la quatrena division organica, lo general Batet.

Companys foguèt incarcerat bèl primièr dins la nau Uruguay, que demorava dins lo pòrt de Barcelona, lo mandèron mai tard a Madrid, ont foguèt jutjat pel Tribunal de Garantias Constitucionalas e condemnat, amb tot lo Govèrn catalan, a trenta ans de reclusion màger. Posteriorament foguèt transferit en Andalosia, al penitencièr d'El Puerto de Santa María a Cadis. Aqueles faches coincidiguèron amb la cauma generala revolucionària convocada dins tot l'estat espanhòl e amb l'insurreccion asturiana capitanejada per los sindicats d'UGT e de la CNT en Asturias. Demorèron en arrestacion e empresonats fins a la victòria electorala del Front Popular durant las eleccions de febrièr de 1936.

L'arribada de la Guèrra Civila

Lo lehendakari del Govèrn Basc, Jose Antonio Agirre Lekube, e lo President de la Generalitat de Catalonha, Lluís Companys i Jover, a Barcelona. Autor: Jesus Elosegi Irazusta. (16 d'octobre de 1938).

Companys aviá previst e organizat la resisténcia contra la rebellion militara del 18 de julh mejançant de mesuras coma lo nomenament del capitani Frederic Escofet a la foncion de comissari General d'Òrdre Public de Catalonha. Durant tot lo temps de la guèrra presidiguè la Generalitat, mas pas lo Conselh Executiu o Govèrn, que foguèt presidit per Josep Tarradellas i Joan entre setembre de 1936 e mai de 1937, coma Conselhièr Primièr. Ensagèt de mantenir l'unitat entre los partits e los sindicats que li donavan supòrt, e mai se n'exclusiguèt lo catalanisme radical representat pel partit Estat Catalan. Pr'aquò, aquela unitat foguèt fòrça dificila. D'un costat, existisssián de tensions entre comunistas e socialistas qu'èran gropats dins lo Partit Socialista Unificat de Catalonha (PSUC) e los anarquistas de la [[Confederacion Nacionala del Trabalh (la CNT) e aquestes darrièrs avián lo sosten dels trotskistas del POUM. De l'autre band, Estat Catalan e qualques membres d'ERC volián far sortir la CNT-FAI de las posicions qu'ocupavan dins lo govèrn e declarar l'independéncia de Catalonha, e arribèron a conspirar contra la vida de Companys durant l'eveniment sonat complòt de novembre de 1936.

Lo costat uman del president Companys se pòt observar dins lo fach que, desbordat per la granda quantitat d'assassinats que se debanèron a la rèiregarda los jorns que seguiguèron lo còp d'estat fracassat, decidiguèsse de laissar partir del pòrt de Barcelona dins de naus estrangièras aperaquí cinc mila personas sospechosas de sentir pas gaire de simpatiá pel regim republican, que ne podiá pas garantir sa seguretat. Una de les personas que n'aprofechèron foguèt Ramón de Colubí que, qualques ans mai tard, seriá son avocat e defensor durant lo conselh de guèrra que lo jutgèt.

A partir del mes d'octobre de 1937 se succediguèron los afrontaments amb lo Govèrn republican del doctor Juan Negrín, que s'èra installat a Barcelona. E en abril de 1938, aprèp l'ocupacion de Lhèida, Companys escriguèt una letra amara al president del Govèrn espanhòl per se plànher de las arbitrarietats qu'aqueste èra a cometre e de la marginalizacion que patissiá lo Govèrn catalan.

Temps de l'exili

Lo 23 de genièr de 1939, quand las forças franquistas èran a mand de dintrar dins Barcelona, Companys èra a traversar la frontièra d'estat entre França e Espanha amassa amb lo cap del govèrn basc José Antonio Aguirre. S'anèt refugiar primièr a Perpinhan e mai tard partiguèt s'installar a París per i trabalhar a la representacion en exili de la Generalitat (Conselh Nacional de Catalonha). Finalament acabèt per arribar a Ar Baol-Skoubleg en Bretanha, ont demorèt malgrat lo perilh qu'èra a córrer, dins un ensag per pèrdre pas lo contacte amb son filh, Lluís “Lluïset” Companys i Micó (1911-1956), que patissiá d'una malautiá mentala grèva. Aviá agut son enfant amb sa primièra femna, Mercè Micó, abans de divorciar e de se tornar maridar amb Carme Ballester, que foguèt sa segonda e darrièra esposa.

Lo 13 d'agost de 1940 foguèt arrestat per la Gestapo que seguissiá los òrdres de las autoritats espanhòlas en collaboracion de membres de l'ambaissada espanhòla en França. Segon l'istorian catalan Josep Benet, Companys se vegèt pas arrestat per la Gestapo mas per la polícia militara alemanda, valent a dire, la Wehrmacht.

Omenatges

Monument en omenatge a Lluís Companys al Còl de Manrella.

En octobre de 1944, quatre ans aprèp de sa mòrt, foguèt inaugurada a Montevideo, la capitala d'Uruguai, la plaça Lluís Companys, ont a mai s'erigiguèt un monument a sa memòria. Lo gropament catalan de Convergéncia a Uruguai celèbra cada an un acte commemoratiu en omenatge a l'ancian president de la Generalitat.

Actualament, mantun vilatge e vila de Catalonha an de carrièras e d'avengudes que pòrtan son nom. A Barcelona l'avenguda Lluís Companys e l'Estadi Olimpic de Montjuïc an son nom per li portar omenatge.

Cada 15 d'octobre tre qu'arriba l'alba, mantas seccions localas d'ERC lançan de petards en memòria del President, e son fòrça abituals los omenatges florals dins mantun vilatge de Catalonha.

Precedit per	Lluís Companys	Seguit per
Francesc Macià i Llussà	President de la Generalitat de Catalonha 1934-1940	Josep Irla i Bosc

Referéncias

<references>