Illas Marquesas
| |||
| |||
| Superfícia | 997 km2 | ||
| Populacion Densitat |
8,66 (2008) | ||
Las illas Marquesas (Îles Marquises en francés) forman un dels cinc archipèlas de la Polinesia Francesa.
Foguèron nomenadas atal per l'espanhòl Álvaro de Mendaña de Neira que las aprochèt en 1595. Lor donèt aquel nom en onor de son protector García Hurtado de Mendoza, marqués de Cañete, qu'èra tanben vicerei de Peró. Mendaña en primièr visitèt Fatu Hiva puèi Tahuata abans d'anar a las illas Salamon.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
Las Marquesas èran abitadas per de Polinesians dempuèi lo sègle III AbC, Las observacions etnologicas e los ligams de parentat lingüistica daissan pensar que venián de Samoa.
Cada val èra lo territòri d’una tribú amb un sistèma social pròpri, una aristocracia e un clergat. D’interminablas guèrras tribalas opausavan los Marquesians que praticavan lo canibalisme ritual amb los presonièrs de guèrra.
Lo primièr Europèu que los descobriguèt foguèt l'espanhòl Álvaro de Mendaña de Neira en 1595. Pendent son viatge de Peró a las illas Salamon, encontrèt las illas del sud: Magdalena (Fatu Hiva), Dominica (Hiva Oa), Santa Cristina (Tahuata) e San Pedro (Moho Tani). Dos sègles passèron abans qu’un autre Europèu, James Cook, i tornèsse e demorèsse mai d’un mes per se repausar de son exploracion de l’Antartic.
En 1791, l’American Joseph Ingraham descobriguèt las illas del grop nòrd: Federal (Ua Huka), Washington (Nuku Hiva) e Adams (Ua Pou). Las nomenèt « las illas Washington ».[2] Dos meses mai tard, foguèt lo torn del francés Étienne Marchand. Prenguèt l’archipèla al nom de França e lo nomenèt « illas de la Revolucion ». Las illas foguèron nomenadas de son nom e d'aquel de sos segonds: Marchand (Ua Pou), Masse (Eiao) e Chanal (Hatutu), de sos comanditaris Baux (Nuku Hiva) e d'una particularitat geomorfologica, Deux Frères (Dos Fraires) (Motu Iti).
En 1813, pendent la guèrra angloamericana, l’American David Porter establiguèt una basa navala sus las illas Madison. Mas aprèp la guèrra, los Estats Units d'America ratifiquèron pas aquela possession.
En 1842, lo Francés Aubert Du Petit-Thouars prenguèt l’archipèla e èra partida dels Establiments Franceses d'Oceania. Dempuèi aquela epòca, Du Petit-Thouars e Guizot, desirèron de far de las illas Marquesas un luòc de deportacion, una pena prevista pels crimes politics mas pas encara aplicada. La lei del 8 de junh de 1850 definiguèt las illas Marquesas coma luòc de deportacion.
Las illas Marquesas son incorporadas al territòri d'otramar de la Polinesia Francesa en 1958, aprèp la victòria de l'« òc » al referendum.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]
Illas
[modificar | Modificar lo còdi]
D'una superficia totala de 997 km2, son d'entre los archipèlas pus vastes de la Polinesia Francesa.
Se situan entre 600 e 1 000 km de l'Eqüator a gaireben 1 600 km de Tahiti. Son repartidas en dos grops:
- lo grop septentrional, centrat a l'entorn de la granda illa de Nuku Hiva, las doas mai pichonas illas d’Ua Pou al sud, e Ua Huka a l’èst, e al nòrd las pichonas illas situadas sul meteis massís corallin d'Eiao, Hatutaa e Motu One ;
- lo grop meridional, centrat a l'entorn de l’illa principala d'Hiva Oa, e las pus pichonas illas fòrça prèp de Tahuata e Moho Tani (o Molopu), e mai al sud l’illa de Fatu Hiva e lo ròc de Motu Nao.
Geologia
[modificar | Modificar lo còdi]Totas las illas de las Marquesas son d’origina volcanica, levat Motu One. An un relèu escarpat e son pas aparadas per un escuèlh de coralh (levat Fatu Hiva e qualques vals coma Anaho a Nuku-Hiva). Los sucs se pòdon auçar cap a 1100 mètres de naut. Los bauces davalan cap a la mar fins al fons marins e son usats de contunh pels corrents del Pacific Sud. Las còstas semblan una muralha copada de prigondas fendas e de qualques plajas. Qualques vals prigondas e isoladas barran las sèrras.
Los païsatges volcanics son a l’origina de fòrça noms de luòcs: Hiva Oa, La Granda Cresta ; Nuku Hiva, La Cresta dels Bauces ; Fatu Hiva, Las Nòu Ròcas o la Novena Illa ; Fatu Huku, Tròç de Pèira ; Ua Pou, Los Dos Pilars sens oblidar la susprenenta « Baia de las Vèrgas » que los missionaris cambièron en « Baia de las Verges ».
Clima, fauna e vegetacion
[modificar | Modificar lo còdi]Las pluèjas son fòrça variablas d’una illa a l’autra e d’un an a l’autre. La temperatura es moderada pels alisis. Las còstas sul vent son fòrça mai asagadas que las còstas jol vent, pus secas e mens espitalièras.
La granda distància que separa las illas del continent es a l’origina de las caracteristicas principalas de l’ecosistèma. Aquel patiguèt de las activitats umanas e de l’introduccion d’espècias estrangièras. La fauna marina es rica, la fauna terrèstra es plan mai paura: aucèls, insèctes (parpalhòl, aranhas, milapatas). L’òme tanben introduguèt de cans, de cavals, de cabras, d'ovins coma las ratas, los moissals e los escorpions. La flòra es variada e originala. Se cultiva l’arbre de pan, lo cocotièr, lo tabat, la vanilha e lo coton.
Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]L'encontra dels explorators amb los Marquesians expausèt aqueles darrièrs a de malautiás que n'avián pas d'immunitat. Aquò provoquèt una fòrta casuda de la populacion. Al sègle XVI, la populacion seriá estada de 100 000 abitants, al començament del sègle XX seriá sonque de 2000 Marquesians. Uèi son 8712.
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]Transpòrts e communicacions
[modificar | Modificar lo còdi]- Avion: I a quatre aeropòrts a las Marquesas. Son sus las illas de Nuku Hiva, Ua Pu, Ua Huka, e Hiva Oa. Son desservidas per la companhia Air Tahiti.
- Naus : naus de la companhiá Aranui, naus comunalas, speed boat,...
- Taxis.
- Cavals
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]
Las illas Marquesas èran abans un centre important de la civilizacion polinesiana orientala (las Hawaii foguèron plan segur pobladas a partir de las Marquesas, coma o mòstra la parentat de la lenga amb lo marquesian).
Lenga
[modificar | Modificar lo còdi]Lo marquesian es oficialament reconegut coma Lenga regionala de França. Se devesís en dos dialèctes que correspondon als dos grops d'illas (qualques lingüistas considèran que son doas lengas distintas). Lo marquesian es defendut per l'Acadèmia Marquesiana, creada en 2000 per l'Assemblada de la Polinesia Francesa.
Tatoatge
[modificar | Modificar lo còdi]Alara que la practica del tatoatge es presenta per tota Polinesia, aquel art atenguèt son trescòl a las Marquesas. Los òmes se tatoavan totalament de la tèsta als pès, subretot dins una tòca guerrièra. Los motius tipics marquesians son uèi utilizats dins lo monde entièr.
Arts e letras
[modificar | Modificar lo còdi]
- Las Marquesas inspirèron lo romancièr american Herman Melville, que sas experiéncias dins las Marquesas son la basa de las novèlas Taïpi e Omoo.
- Lo cercaire e aventurièr Thor Heyerdahl escriguèt son libre Fatu Hiva aprèp una demorança d’un an e punt de despart de sas recèrcas sus las migracions marinas preïstoricas.
- Lo cantaire Jacques Brel i demorèt a partir de 1974.
- Lo pintre Paul Gauguin i demorèt a partir de 1901 e defendèt los dreches dels indigènas. Influenciat pel mitan tropical e la cultura polinesiana, realizèt d'esculturas de fusta e fòrça quadres. Es enterrat a d'Atuona. La tomba de Jacques Brel es a costat de la seuna.
- Uèi la cultura marquesiana es una mescla de cultura originala, tahitiana e francesa.
Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ La bandièra de l'archipèla de las Marquesas, sus (fr) Les Marquises - Blog LeMonde.fr
- ↑ http://www.wdl.org/fr/item/436/
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]- Marquesian
- Jacques Brel
- Paul Gauguin
- Georges de Caunes
- Herman Melville
- caval de las Marquesas
- Victor Segalen
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]
