Falanstèri
Un falanstèri (del grèc Phalanx, formacion militària rectangulara, e stereos, solid) es un gropament organic d’elements considerats coma necessaris a la vida armoniosa d'una comunautat nomenada la Falanja. Lo concèpte, fòrça al vam dins los mitans intellectuals al sègle XIX, foguèt realizat per Charles Fourier e promòugut per d’industrials idealistas coma Jean-Baptiste André Godin.
Es un ensemble de lotjaments organizats a l’entorn d'una cort cobèrra centrala, luòc de vida comunautària.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]Dins lo binòm esperital de Charles Fourier, lo falanstèri es una mena d'ostelariá cooperativa podent aculhlir quatre cents familhas (unes dos mila membres) a centre d'un domèni de quatre cents ectars ont se cultiva los fruchs e las flors subretot. Fourier decriguèt abondentament los corredors caufats, los grands refectòris e las cambras agradablas.
Destinada a abrigar mila uèit cents a dotze mila societaris, lo falanstèri es un bastit de fòrça granda talha: una longor de sièis cents canas, (un pauc mai d'un quilomètre); una superfícia ocupada – bastit e non bastit - d'unes quatre quilomètres carrats; d’arcadas, de grandas galariás facilitant los encontres e la circulacion qui que siá lo temps; de salas especializada de granda dimension (Tòrre relòtge central, Borsa, Opèra, talhièr, cosina); d’apartaments privats e fòrça salas publicas; d’alas reservadas al « caravanserralh » e a las activitats brusentas; una cort d'onor de sièis cents per tres cents mètres; una cort d'ivèrn de tres cents mètres de costat plantada d'arbres de fulham persistent; de jardins e de multiples bastits rurals.
Aplicacions
[modificar | Modificar lo còdi]
Los falanstèris faguèron l’objècte d’assags d'aplicacion nombrosas en França e als EUA al sègle XIX. Lo mai celèbre foguèt lo familistèri de Guise, creat per Godin sus de plans qu'aviá establits d’esprel, e que gardèt sa foncion a l'identic fins a 1968. Es ara classificat Coma Monuments istorics e sempre abitat.
Godin crèt un autre falanstèri en 1887 a Brussèlas, près de ss usinas, que tanben foncionèt fins a 1968. Lo bastiment, Familistèri Godin, demora sempre lo long del canal de Willebroek, Cai de las Usinas. La societat Godin, ela, existís encara (2004).
Gaireben totes los autres falanstèris faguèron fracaç mai o mens lèu, una autre excepcion aquesta de la Colonie sociétaire de Condé-sur-Vesgre. Creada en 1832 amb lo sosten de Charles Fourier e Victor Considérant e entre autres amb los mejans del Dr. Alexandre Baudet-Dulary, mètge e deputat. Los bastits existisson encara, e los societaris contunhan de se reünir sota l'influéncia de Charles Fourier[1].
Un falanstèri nomenat La Réunion foguèt creat al Tèxas, amb l’ajuda de Godin, pel filosòf Victor Considerant.
L'idèas estimulèt d’iniciativas din las annadas 1970, coma Comunautat de Longo Maï en Provença.
Autres exemples de falanstèris
[modificar | Modificar lo còdi]
- Familistèri de Guise.
- Falanstèri de Pontcharra de Breda. Lo bastit màger es l'actual licèu Pèire del Terralh, los autres son d’abitacions.
- La Colonie de Condé-sur-Vesgre
- En 1904, Jean Mollet, Edmond-Marie Poullain e André Salmon, adèptes dels concèpte fourierista, s'installan e fondan un Falanstèri a París.
- Los Quibutz: lo nacionalisme josieu contemporanèu, imaginat prr Moses Hess se pièja sus un concèpte macroeconomic socialista. Los encontres parisiencs de Moses Hess pendent las annadas 1860, rebastís lo modèl socialista del començament. L'influéncia fourierista e lo concèpte d'una "federacon de microcomunautats socialistas" acaban al modèl economic dels Amants de Sion. Atal, a partir de las annadas 1880, un ret de Quibotz pren forma al Levant, segon un modèl de falanstèris. Quitament s’evoluiguèt fòrça en 130 annadas, lo Quibutz israelian demora benlèu lo sol modèl existissent encara de falanstèri.
Posteritat ideologica del falanstèri
[modificar | Modificar lo còdi]Los colons que se son installats al Brasil[2] aviàn legit Charles Fourier e Auguste Comte. De falanstèris o de comunautats foguèron creats per de discípols de Fourier en Argentina, al Brasil, al Mexic e als EUA.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Émission de France Culture la fabrique de l'histoire du 15 octobre 2013
- ↑ Voir «Phalanstère au Brésil et voyage dans l'Amérique méridionale» par Louise Bachelet, Paris [sans mention d'éditeur], 1842.
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Nathalie Brémand et Florent Perrier (coord.), Le Phalanstère représenté, Cahiers Charles Fourier n° 24, 2013.
Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- BVPS (Bibliothèque Virtuelle sur les Premiers Socialismes de l'Université de Poitiers)
- Keremma (Le phalanstère de Louis, Jean-Népomucène Rousseau, à Keremma dans le Finistère)
- "Le Familistère de Guise, une utopie réalisée" un film de Sophie Bensadoun (2013, 7 min)
- site de la Colonie de Condé-sur-Vesgre