Extincion massisa
Una extincion massisa (ò crisi biologica) es un periòde, relativament brèu a l'escala dei temps geologics, que vetz la disparicion d'au mens 75% deis espècias animalas e vegetalas terrèstras e oceanicas. Aquelei crisis majoras son causadas per de transformacions dau clima generau de la Tèrra ò per de catastròfas naturalas d'amplor mondiala (erupcion volcanica giganta, impacte d'un gròs asteroïde...). Entraïnan generalament de transicions entre de formas de vida dominantas.
A l'ora d'ara, sièis periòdes d'extincion massisa son estadas identificadas :
- l'extincion Ordovician-Silurian (445 Ma) probablament causada per un periòde glaciari. Entraïnèt la disparicion de 85% deis espècias viventas[1].
- l'extincion dau Devonian (vèrs 380-360 Ma) entraïnèt la disparicion de 75% deis espècias viventas. Foguèt probablament causada per de fenomèns climatics que menèron a de variacions importantas dau nivèu deis oceans e a l'aparicion d'un cubèrt vegetau espés sus lei continents. L'ensemble auriá favorizat l'anoxia dei mitans oceanics. Pasmens, lei causas d'aquela crisi son encara l'objècte de debats importants.
- l'extincion Permian-Triassic (252-245 Ma) foguèt la pus violenta de l'istòria de la Tèrra. Aperaquí 95% de la vida marina e 70% deis espècias terrèstras dispareguèron. Es generalament associada amb l'erupcion dei Trapps de Siberia[2].
- l'extincion Triassic-Jurassic (201 Ma) es mau coneguda. Causèt la disparicion de 75% deis espècias marinas e de 35% deis espècias terrèstras.
- l'extincion Cretacèu-Paleogèn (66 Ma) es la pus famosa car entraïnèt la disparicion dei dinosaures (e de 50% deis espècias terrèstras). Es associada amb la casuda d'un gròs asteroïde e l'erupcion dei Trapps de Decan.
- l'extincion de l'Olocèn es un eveniment en cors. Es causat per la fin dau darrier periòde glaciari e, mai que mai, per leis efiechs de la colonizacion umana de la planeta.
Entre aquelei periòdes d'extincion massisa, i a de crisis biologicas mens importantas. Per exemple, l'episòdi pluviau dau Carnian, i a 232 Ma, auriá entraïnat una aumentacion fòrça importanta dei precipitacions qu'auriá favorizat la diversificacion dei dinosaures gràcias a la disparicion de plusors animaus terrèstres.
Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ (en) Peter M. Sheehan, « The late Ordovician mass extinction », Annu. Rev. Earth Planet. Sci., vol. 2001.29, 2010, pp. 331-364.
- ↑ (en) Sarda Sahney e Michael J Benton, « Recovery from the most profound mass extinction of all time », Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, vol. 275, n° 1636, 2008, pp. 759-76.