Espaci interstellar

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
La reparticon d'idrogèn ionizat dins de regions del mitan interstellar, vist d’empuèi l'emisfèri nòrd de la Terre.

En astronomia, lo mitan interstellar es la matèria que, dins una galaxia, emplena l'espaci entre las estelas e se fond dins lo mitan intergalactic a l’entorn. Es una mescla de gas (ionizats, atomics e moleculars), de rais cosmics e de posca interstellara. L'energia qu’ocupa lo mèsme volum, jos forma de rai electromagnetic, correspond al camp de rai interstellar.

Las estelas se forman al sen de las regions mai densas del mitan (los nívols moleculars) e provesisson lo mitan en matèria e en energia per de nebulosas planetàrias, vents solars, supernòva e lor extinccion finala[1]. Aquesta interaccion entre las estelas e lo quita mitan interstellar ajuda a definir aide la velocitat qu’una galaxia agota sa sèrva gasosa, e donc sa durada de formacion d'estelas.

Lo mitan interstellar ocupa una posicion importanta dins l'astrofisica entre las escalas estelaras e galacticas. Aquestas regions (e los procediment que s’i produson) devon èsser estudiadas mejans de telescòpis infraroges (per exemple l'IRAS) que fan pas d’emission de lutz visibla[2].

Composicion e fasas[modificar | Modificar lo còdi]

Lo mitan interstellar se compausa de diferentas fasas, segon l'estat de la matèria (ionic, atomic o molecular), sa temperatura (milions de kelvins, milierats de kelvins o desenats de kelvins) e sa densitat. Aqueste modèl de tres fasas foguèt desvolopat per Chris McKee e Jerry Ostriker dins un article publicat en 1977 e serviguèt de basa als estudis menats pendent las 25 annadas De seguir. Las proporcions relativas d’aquestas fasas son encora discutidas dins los cercles scientifics. Lo modèl acceptat de per abans cmptava doas fasas[3].

Las pressions termicas d’aquestas fasas son gaireben a l’equilibri. Los camps magnetics e las turbuléncias son tanben de fonts de pression dins lo mitan, tipicament mai importantas al nivèl dinamic que la pression termica.

Per totas la fasas, lo mitan entre estelas es extrèmament prim[4] al respècte de l'atmosfèra terrèstra. Dins lo primièr se constata una densitat caracteristica de l'òrdre d'una particula per centimètre cubic[5] alara que, sur Tèrra, la densitat mejana es tipicament de l'òrdre de 1020 particulas per centimètre cubic (quinas que sián las particulas).

Per massa, 99 % del mitan interstellar pren una forma de gas, amb 1 % sota fòrma de posca[6]. D’entre aqueste gases, 89 % dels atòms son d'idrogèn, 9 % d'èli e 2 % d'atòms d'elements mai pesucs (nomenats metals dins lo lengatge astronomic) qu’aquestes dos. L'idrogèn e l'èli son de produchs de la nucleosintèsi primordiala alara que los elements mai pesucs son lo resultat d'enriquiment pendent l'evolucion de las estelas. De moleculas son tanben observadas dis los nebulosa (lat. nebulae) del mitan interstellar, las mai abondantas essent H2 e CO. Son tanben observats OH, H<sub id="mwMA">2</sub>O, CN, CS, HCN, H<sub id="mwNA">2</sub>CO e de centenats d'autres (subretot dins la nebolosa d'Orion). De moleculas encora mai massissa son tornadas: C60 (fullerèn), de HAP, d’acids aminats entre autres.

Caracteristicas del mitan interstellar per fasa[7]
Phase Densitat

(atòm/cm3)
Temperaturas

(K)
Massa totala dins la Via lactèa

Atomic freg ≃ 25 ≃ 100 K 1,5× 109
caud ≃ 0,25 ≃ 8 000 K 1,5× 109
Molecular > 1 000 < 100 K 109 ?
Ionizat Région HII 1 - 104 ≃ 10 000 K 5× 107
Difús ≃ 0,03 ≃ 8 000 K 109
Caud ≃ 6× 10-3 ≃ 500 000 K 108 ?

Dins lo mitan interstellar, lo gas e las granas de poscas son d’en primièrs mesclat. Un mitan interstellar es present dins totas las galaxias espiralas, espiralas barradas e irregularas. Es gairebe, inexistent dins las galaxias ellipticas e lenticularas. La posca interstellara se presenta jos la forma de granas plan fòrça primas, que la talha tipica es de l'òrdre d'un fraccion de micron[8]. La composicion quimica de las granas de poscas interstellara es variada: S’i trapa de grafit, de silicats, de carbonats, etc. Las poscas interstellaras (ex. : la fasa solida) comptan per gaireben 1 % de la massa totale del mitan interstellar.

Compausants del mitan interstellar per tipe[9]
Compausant Densitat

(atome/cm3)
Temperatura

(K)
Estat del gas
Nívol molecular 103-105 20 K à 50 K Molécules
Region HI 1-1 000 50 K à 150 K Idrogèn neutre. Autres atòms ionizats
Mitan entre los nívols 0,01 1 000 K à 10 000 K Parcialament ionizat
Courona galactica 10-4-10−3 100 000 K à 1 000 000 K Nautament ionizat

Recercas[modificar | Modificar lo còdi]

Los màger subjèctes d’estudis del mitan interstellar son: los nívols moleculars, los nívols interstellars, las regions HII, los remanents de supernòva, las nebulosas planetàrias, e d'autras estructuras difusas.

Lo mitan interstellar demora uèi encora un subjècte de recerca complèxe, que siá al nivèl de la fisica o de la quimia que s’i debanan. Sempre mai, los estudis realizats prenon en compte ambedos aspèctes per assajar d'explicar las abondanças d’elements observats dins lo mitan interstellar.

Avançadas dins l'estudi del mitan interstellar[modificar | Modificar lo còdi]

Referéncias[modificar | Modificar lo còdi]

  1.  {{{títol}}}. .
  2. Les Cahiers du Monde des Sciences, printemps 2014, Modèl:2eModèl:Éd., p. 56.
  3.  {{{títol}}}. 
  4. http://astronomia.fr/5eme_partie/milieuInter.php
  5. http://astronomia.fr/5eme_partie/milieuInter.php#milieu
  6. Modèl:Lien conférence
  7. James Lequeux, Interstellar medium, Springer, 2004, p. 4
  8. Koupelis, p. 370.
  9. Michael A. Seeds, Dana E. Backman, Stars and Galaxies, Modèl:7eModèl:Éd., Brooks/Cole, 2011, p. 205
  10. Error en títol o url.

Vejatz tanben[modificar | Modificar lo còdi]

Articles connèxes[modificar | Modificar lo còdi]

Ligam extèrne[modificar | Modificar lo còdi]