Vejatz lo contengut

Escolastica

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Sant Tomas d'Aquin (1225-1274).

L’escolastica (del latin schola, ae, « escòla », eissit del grèc σχολή, skolê, que significa « arrèst de trabalh », o alara « léser consacrat l'estudi ») es la filosofia desvolopada e ensenhada a l’Edat Mejana dins las universitats: a per objectiu de conciliar l'apòrt de la filosofia grèga (subretot l'ensenhament d'Aristòtel e dels peripateticians) amb la teologia crestiana eritada dels Paires de la Glèisa e d'Ansèlm de Cantorbury. D’aqueste fach, se pòt dire qu'es un corrent de la filosofia medievala.

Descripcion

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo tèrme d’« escolastica », venent del tèrme schola, eissit del grèc scholê al sens d’òci, de temps liure, d’inactivitat, que – mai tardièrament – significa: « téner escòla, far de leissons ». Es qu’en efièch, a l’Edat Mejana, sols los religioses avián la « scholê », es a dire le léser d’estudiar, daissant als autres (lo clergat seculièr, los fraires converses, los laïcs…) lo sonh – reputat subaltèrne – de s’ocupar dels afars materials.

Una de las basas de l’escolastica es l'estudi de la Bíblia. Aqueste de la Septuaginta fuguèt traduch de l'ebrieu en grèc à Alexandria. L'Ancian Testament fuguèt enseguida traduch de l'ebrieu en latin per Jeròni d’Estridon, que revisèt tanben una anciana version en latin del Nòu Testament[1], çò que donèt la Vulgata. La Vulgata ven lo tèxte de referéncia absoluda pels pensaires latins de l’Edat Mejana. Sonque accessible als letrats, es lo fondament incontestat d’estudis. Son tanben someses a l'estudi escolastica l'ensenhament oficial de la Glèisa, per exemple las decisions dels concilis; los escrichs dels sants, coma Agustin, Ilari, Gregòri; los tractats atribuits a Denís l'Areopagita, e subretot los quatre libres de las Senténcias, ont Pèire Lombard aviá renjat, vèrs 1150, l'ensemble de las donadas e de problèmas de la fe crestiana tal coma avián estat determinats, discutits, entenduts, pels màger pensaires de la Glèisa[2].

La reconciliacion entre Aristòtel, « lo divin doctor » e la fe crestiana passa per exemple per l’assag de resòlvre las tensions entre filosofia primièra (segon Aristòtel) e teologia, autrament dich entre una metafisica generala (filosofia primièra nomenada mai tard ontologia, o ontosofia) e una sciéncia de l'èsser per excelléncia (mai tard, metaphysica specialis, la teologia).

Aquesta reconciliacion amb la filosofia primièra es presentada dins la Soma teologica de Tomàs d'Aquin. Al centre d’aqueste obratge, i a una teologia de la Creacion (prima pars: Dieu, la creacion). La reconciliacion es somesa a la ierarquia agustiniana: « Se cresètz pas, comprendrètz pas »[3] citant Is 7,9. Il s'agís primièr de comprene melhor la fe crestiana a la lutz de la filosofia antica. Tomàs precisa mai que la filosofia, cerca de veritat, pòt presentar de dangièr per la religion que segon el es la vertat: pòt al contrari sonque i menar. La filosofia se traparà donc in fine al servici de la revelacion. Las basas que pren Tomàs son los tèxtes sagrats, e donc lo trabalh filosofic de la Soma consistís, al mejan de questions successivas, a ne deboscar las contradiccions aparentas e a las resòlvre per un vejaire que s'aparenta a çò que serà la dialectica de Hegel (utilizant d'autras basas).

L’escolastica compòrta diferentas formas: la lectio de tèxtes, ls comentaris, la quaestio, la disputatio o question disputida, las questions quodlibetals e las somas.

La lectio consistís a explicar los tèxtes fondamentals de l'ensenhament (la Bíblia, Pèire Lombard, Aristòtel mai tard, etc.) gaireben mot a mot. Lo tèxte es divisat en sas diferentas partidas, puèi comentat dins lo detalh; enfin los problèmas que pausa son examinats. Los comentaris son destinats a far comprene d’òbras (de natura religiosas, filosoficas, scientificas) consideradas coma fondamentalas. Permet de resòlvre un problèma segon un esquèma rigorosament reglat, dels problèmas de teologia o de filosofia.

La quaestio apatéis al començament del sègle XII. La tecnica n’es perfièchament realizada al sègle XIII[2]. La quaestio es lo fach del mèstre sol. Quand i sont mesclats d'autres actors, pren la forma de la disputatio, somesa a de reglaments universitaris. precises.

La disputatio representa une competicion, una targa verbala entre dos doctors e lors estudiants sus un subjècte de teologia, de filosofia o de drech. Una soma es lo resumit sistematic d'un ensemble doctrinal, resumit que pòt èsser fòrça long.

Es sus l'aspècte formalista de la disputatio que se concentrarà la critica racionalista e modèrna de l’escolastica. Son metòde es en efièch una pura especulacion intellectuala, fondada exclusivament sul comentari de tèxtes o lo comentari de comentaris, s'interdisent tot agach dirècte sul real. Aquesta logica formala[4] pòt pas se prevaler de pas cap de validitat al subjècte de la compreneson e l’espandiment d’un predicat. Es l’actitud que Platon combatèt al subjècte dels sofistas.

La pensada aristoteliciana e l’escolastica

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo desvelopament de l’escolastica foguèt subretot subordonat a la penetracion d’Aristòtel en Euròpa, e tanben a las traduccions dels filosòfs josieus e arabs (coma Avicena, Averroès, Maimonides)[5] L’installacion de la fisica e de la metafisica d’Aristòtel en Occident provoquèt una veriai « revolucion »[6].

Quatre periòdes

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo desvelopament de l’escolastica es intimament ligat a aqueste de las universitats. Atal l’escolastica es un produch universitari, al sens institucional e social a l’encòp. L'empresa de l’escolastica se divisís en quatre grands periòdes, quitament se l'influéncia d’aqueste s'espandís al delà.

Escolastica primitiva: començament del sègle XI fin del XII

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo primièr periòde, que sembla començar subretot amb la figura d'Ansèlm de Cantorbery, es marcada per la Querèla dels universals, opausant los realistas, menats per Guilhèm de Champeaux, als nominalistas, representats per Roscelin, e als conceptualistas (Pèire Abelard). Mas la forma veraiament preparatòria a l’escolastica foguèt l'escòla de Chartres que tornèt descobrir Aristòtel[7].

Aquest periòde marca tanben l'apogèu de las exegèsis medievalas. Aquestas interpretavan las Santas Escrituras mejans lo metòde escolastic que revelava son quadruple sens: literal, allegoric, tropologic, e anagogic. Cadun dels quatre sens èra conegut practicat dempuèi longtemps, mas aquesta doctrina dels quatre sens de l'Escritura preconisava una interpretacion pluriala del tèxte de la Bíblia. Uc de Sant Victor l'utilizèt (De Scripturis).

Las òbras d'Aristòtel son traduchas (mentretant que los tractats scientifics grècs e arabomusulmans) per d’equipas de filosòfs crestians, josieus e arabs. Son marcadas per l'influéncia de Platon e de Plotin.

Granda escolastica: de la fin del sègle XIIe a la fin del XIII

[modificar | Modificar lo còdi]

Aqueste segond periòde es considerat coma l'apogèu de l’escolastica. Es alara nomenat la granda escolastic. A partir de 1230, las òbras d'Aristòtel, principalas representantas de l’escolastica, son traduchas del grèc en latin per Albertus Magnus, verai introductor de la pensada del filosòfs, e per Guilhèm de Moerbeke, secretari de Tomàs d'Aquin, e introduchas dins las universitats.

Diferentas sensibiliats s’exprimiguèron a partir d’aquesta epòca. Se nòta per exemple que Robèrt Grosseteste, a Lincoln (Reialme Unit), e Roger Bacon, a Oxford, mai portadas cap a l'experiéncia que cap a l’especulacion pura, avián identificat unas errors comesas per Aristòtel al subjècte dels fenomèns naturals, çò qui los empachava pas de reconéisser l'importança de la filosofia d'Aristòtel. Pasmens, a la fin del sègle XIII, la màger preocupacion dels universitaris es de remandar radicalament l'univèrs necessari dels Grècs e dels Arabs.

Escolastica tardièra: lo sègle XIV

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo tresen periòde es una fasa de retirada. Lo darrièr grand representant de l’escolastica, Duns Scot, sosten l'idèa segon que Dieu es infinit e la creatura finida, sus un mèsme plan ontologic. Se vei lo pensaire Guilhèm d'Occam prene posicion pels nominalistas, e fondar una via moderna que s'opausa a tomisme, destriant mai que Tomàs d'Aquin la filosofia de la teologia.

A partir del sègle XV

[modificar | Modificar lo còdi]

A partir del sègle XV, l’escolastica es disputada per l'umanisme puèi per la Reforma al sègle XVI: l’escolastica foguèt acusada d'aver aclapat la doctrina crestiana en establissent la preponderança de la filosofia antica. Erasme critica son « lengatge barbar », son ignorança de las letras e de las lengas. Los mèstres de l’escolastica ignoran en efièch lo grèc e possedissent pas que de traduccions de segonda o de tresena man. Mas los mèstres de l’escolastica Bessarion (env. 1402-1472), Pietro Pomponazzi (1462-1525) e los mèstres de Padova s'opausan als ideals de l'umanisme. Mai, los teologians s'opausan a la traduccion per Erasme del grèc al latin del Nòu Testament, traduccion fòrça mai fidèl al tèxte[8]. Erasme critica subretot la « contaminacion » de l’escolastica per la filosofia pagana: « Quinas relacions pòt i aver entre lo Crist e Aristòtel? »[9].

Segon lo sistèma de penada reformada, la definicion precisa del contengut de l’escolastica demorava problematica.

Segon Marie-Madeleine Davy[10] : « Mai tard, se veirà Erasme accusar de paganisme l’Edat Mejana cretiana. Luther, anèt fins a dire que « los filosòfs de l’Edat Mejana liurèron las claus de la teologia a la morala pagana ». Luther publiquèt en 1517 Controvèrsia contra la teologia escolastica.

Lo debat se resumís atal: los reformators, que rmandan de biais estonant 15 sègles d'estudis e recercas filosoficas e teologicas catolicas, coma Martin Luther, accusan los escolastics d'aver ellenizat la religion cretiana. Los tenents de la tradicion catolica romana considèran que los escolastics puslèu cristianizèron la civilizacion ellenistica e dobriguèron la fe a las categorias de la pensada antica. sus aqueste vejaire ia l'enciclica « Fides et ratio » de Jean-Paul II per una descripcion detalhada d’aqueste conflicte.

L'escòla de Salamanca, en Espanha, constituís un retorn fòrça important sus las grandas questions que fa debat pendent la Reneissença : drech natural, economia. Francisco Suarez, jesuista espanhòl de l'escòla de Salamanca, es considerat coma lo mai grand escolastician après Tomàd d'Aquin. Sembla èsser casut dins un cèrt oblit, pasmens Descartes se piejèt sus sas dissertacions metadisicas per criticar la filosofia primièra de l’escolastica.

Posteritat de la concepcion escolastica

[modificar | Modificar lo còdi]

Quitament se lo tèrme escolastica a un resson negatiu dempuèi lo sègle XVII, a causa que paréis ligat a una especulacion excessiva (afar Galileo Calilei e presa de posicion de Descartes)[11], los papas tornèron de contunh a afirmar la prigondor de la pensada de Tomàs d'Aquin :

« Lo constent novelum de la pensada de sant Tomàs d'Aquin.
Sant Tomàs ocupa una plaça tota particulara, que siá pel contengut de sa doctrina, o pel dialòg qu'a podut instaurar amb la pensada araba e la pensada josieve de son temps. A una epòca ont los pensaires crestians tornèron descobrir los tresaurs de la filosofia antica, e mai dirèctament aristoteliciana, aguèt lo grand merita de metre al primièr plan l'armonia qu’existís entre la rason e la fe. La lutz de la rason e aquesta de la fe ambedoas venon de Dieu, çò explicava; es perquoi pòdon pas se contradire. »[12]
« Una granda escomena que se presenta a nosaltre al tèrme d’aqueste millenari es de saber complir lo passatge, tan necessari qu'urgent, del fenomèn al fondament. Es pas possible de s'arrestar a la sola experiéncia; quitament quand aquesta exprimís e manifèsta l'interioritat de l'òme e son espiritualitat, cal que la soscada especulativa atenga la substéncia esperitala e lo fondament sus que se pièja Una pensada filosofica que refusariá tota obertura metafisica seriá donc radicalament inadequata per emplir una foncion de mediacion dins l'intelligéncia de la Revelacion[13]. »
« Amb una saviesa clarvesença, sant Tomàs d'Aquin capitèt a instaurar una confrontacion fructuosa amb la pensada araba e josieve de son temps, fins a èsser considerat coma un mètre sempre actual de dialòg amb d'autras culturas e religions. [...] Sabèt presentar aquesta admirabla sintèsi crestiana entre rason e fe que, per la civilizacion occidentala representa un patrimòni preciós ont se pòt posar uèi tanben per dialogar de biais eficaç amb las grandas tradicions culturalas e religiosas de l'èst e del sud del mond[14]. »

Filosòfs escolastics màger

[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ voir dictionnaire culturel de la Bible, Cerf, Nathan, 1993.
  2. ↑ 2,0 et 2,1 Jean Jolivet, Article « Scolastique », in Encyclopaedia Universalis, DVD, 2007.
  3. ↑ Saint Augustin, "Homélies sur l'Évangile de Jean", Tract. XXIX, 6, p. 707
  4. ↑ Virieu-Reymond, 1975, p. 15.
  5. ↑ Mouvement associé à la fondation des universités, voir E. Jeauneau, La Philosophie médiévale, PUF, 1975, p. 71 et suivantes.
  6. ↑ Le mot est de Jeauneau, op. cit., p. 73.
  7. ↑ J. Le Goff, op. cit., p. 441.
  8. ↑ Marc Durand, De la scolastique à l’humanisme. Généalogie d’une révolution idéologique : l’éducation corporelle de Gargantua.
  9. ↑ Lettre à Martin Dorp, 1515.
  10. ↑ Initiation médiévale : la philosophie au sègle XII, Albin Michel 1980, « Bibliothèque de l’hermétisme », p. 265.
  11. ↑ Dans la sixième partie du Discours de la méthode (1637), il déclare :
  12. ↑ Jean-Paul II, Fides et ratio, § 43
  13. ↑ Jean-Paul II, Fides et ratio, 1998, § 83
  14. ↑ Newscatoliques.org.

Vejatz tanben

[modificar | Modificar lo còdi]

Articles conèxes

[modificar | Modificar lo còdi]

Sus la filosofia

Sus Tomàs d'Aquin e l’escolastica

Sus la filosofia crestiana

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Alain Boureau, En somme : pour un usage analytique de la scolastique médiévale, éd. verdier, 96 p., 2011 ISBN: 978-2-86432-636-6

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Escolastica&oldid=2398136 »