Dètz plagas d'Egipte

Las dètz plagas d'Egipte (מכות מצרים o Makot Mitzrayim en ebrèu) son una sèria de calamitats sobrenaturals que, d'après l'Ancian Testament e la Torà, Dieu puniguèt amb el los egipcians per'mor que lo Faraon daissèsse partir los ebrèus d'Egipte.

Lo començament dels maleficis (Exòde 5:1-5:9, 7:8-7:13)

La narracion se tròba en lo segond libre del Pentateuc, l'Exòde (en ebrèu Shemot). Aquel libre descriu coma Moïses e lo sieu fraire Aaron avertisson lo Faraon que, se libèra pas lo sieu pòble, Dieu los puniriá, de manièra successiva, amb dètz grands mals que caurián sus Egipte. D'après lo relat, solament après la darrièra plaga lo rei d'Egipte desliurariá lo pòble ebrèu de l'esclavatge.

Moïses e Aaron se raprochèron al faraon e li liurèron la demanda comandada per Dieu, qu'exigissiá que los esclaus israelitas poguèsson sortir d'Egipte pr'amor que poguèsson adorar lo sieu Dieu liurament. Après de la primièra negativa del faraon, Dieu envièt a Moïses e a Aaron d'autre còp a li mostrar un miraculós signe d'avertiment. La vara de Aaron se convertiguèt en una serp. Los bruèisses del faraon poguèren tanben convertir una vara en serp, ça que la, l'autra serp s'empassèt las serps dels bruixots. Ni per tot, lo faraon refusèt las peticions dels fraires.

Las 10 plagas

E - L'aiga transformada en sang (Exòde 7,14-24)

La primièra plaga foguèt la de la sang. Dieu donèt d'instruccions a Moïses perque li diguèsse a Aaron que levès lo sieu bàcul sul riu Nil. Coma consequéncia, tota l'aiga se convertiguèt en sang, tuant totes los peisses del riu e emplenant Egipte d'una odor pudenta pendent sèt jorns. Los bruèisses del faraon demostrèron alavetz que tanben eles podián convertir l'aiga en sang e lo faraon, doncas, cediguèt pas davant las demandas de Moïses.

II - Las granhòtas (Exòde 7:25-8:11)

La segonda plaga d'Egipte foguèron las granhòtas. Dieu donèt d'instruccions a Moïses que diguèsse a Aaron qu'estirèsse la siá vara sus l'aiga e alavetz las granhòtas sortèron de las aigas e ocupèron Egipte. Los bruèisses del faraon foguèron capables de duplicar aquela plaga amb la siá magia. Coma poguèren pas eliminar la plaga, lo faraon se vegèt obligat a concedir a Moïses lo permís de sortir d'Egipte, a escambi qu'aquel accediguèsse a acabar la plaga. Moisés daissèt que lo Faraon escuelhèsse lo moment qu'acabariá la plaga. Lo Faraon escuelhèt coma data l'endeman e totas las granhòtas moriguèron a l'ora soslinhada. Ça que la, lo Faraon revoquèt la siá autorizacion e los israelitas demorèron a Egipte.

III - Los moissals (Exòde 8:12-15)

La tresena plaga d'Egipte foguèron los moissals, que s'apoderèron d'Egipte.

IV - Los tavans (Exòde 8:16-28)

La quatrena plaga d'Egipte foguèron los tavans, qu'atacavan a personas e bestias. Lo tèxt biblic remarca que los animals ataquèron solament los egipcians e qu'afectèt pas als ebrèus. Lo faraon demandèt a Moïses qu'eliminèsse aquela plaga e prometèt, a escambi, permètre los israelitas la libertat. Ça que la, un còp la plaga desapareguèt, lo faraon se neguèt nauament a manténer la siá promesa.

V - La pèsta (Exòde 9:1-7)

La cinquena plaga d'Egipte foguèt una terribla pèsta que maselèt lo bestial dels egipcians; foguèsson ja de cavals, ases, camèls, vacas, fedas o crabras. Lo bestial israelita resultèt, un còp de mai, indemne. Autre còp, lo faraon faguèt pas concessions.

VI - Las ulcèras (Exòde 9:8-12)

La sièisena plaga d'Egipte foguèt una malautiá cutanèa que produsissiá ulcèras e grandas plagas. Dieu los diguèt a Moisès e Aaron que cadun prenguèsse dos ponhats de suèja d'un forn, lo que Moisès escampilhèt en lo cèl en preséncia del Faraon. La suèja provoquèt úlceres dins lo pòble e bestial egipcian.

VII - La granissa (Exòde 9:13-35)

La setena plaga d'Egipte foguèt una destructiva granissa. Dieu diguèt a Moïses qu'estirèsse la siá vara cap al cèl, ponch que la tempèsta comencèt una granissa amb lamps coma s'èra jamai vist a Egipte. La tempèsta va danyar grèvament als òrts e cultius egipcians, aital coma a las personas e lo bestial. La tempèsta batèt Egipte tota, a l'excepcion de la region de Goshen ont vivián los israelitas. Lo Faraon demandèt a Moïses qu'eliminèsse aquela plaga e prometèt permetre los israelitas adorar a Dieu en lo desèrt, en disent qu'Aquel còp reconeissi qu'ai pecat; lo Senhor es just, e ieu e lo mieu pòble sèm colpables. Coma una demostracion de domeni de Dieu sul mond, la pluèja s'arrestèt tanlèu coma Moïses comencèt a pregar a Dieu. Ça que la, après que la tempèsta acabés, lo Faraon de nòu enduresiguèt lo sieu còr e se volguèt pas manténer la siá promesa.

VIII - Las sautarèlas (Exòde 10:1-20)

L'ochena plaga d'Egipte foguèron las sautarèlas. Abans de la plaga, Moïses arribèt al Faraon e l'avertiguèt de l'imminenta plaga de sautarèlas. Los foncionaris del Faraon li suplicàron que permetèsse que los israelitas foguèsson liures, pr'amor los efièches devastadors d'una plaga de llagostes serián pièger, mas lo Faraon cediguèt pas. Lo Faraon prepausèt alavetz que los òmes israelitas serián autorizats a anar a adorar Dieu, del temps que las femnas, mainats e bestial se demorarián a Egipte. Moïses demandèt que lor i caliá anar totes, amb los sieus filhs e animals, mas lo Faraon s'i neguèt. Dieu diguèt alavetz a Moïses qu'estirèsse la siá vara sus Egipte e venguèt un vent de l'èst. Lo vent se mantenguèt fins a l'endeman, en portant un eissam de langostas. La nívol cobriguèt lo cèl e consomèt la rèsta dels cultius egipcians, devorant totes los arbres e las plantas. Lo Faraon tornèt li demandar a Moïses qu'eliminèsse aquela plaga e se comprometèt a permetre que totes los israelitas poguèsson adorar a Dieu en lo desèrt. La plaga desapareguèt, mas un còp mai permetèt pas los israelites de partir.

IX - La tenèbra (Exòde 10:21-29)

En la novena plaga, Dieu diguèt a Moïses qu'estirèsse las siás mans al cèl, perque la tenèbra cairèsse sus Egipte. Aquela foscor èra tan pesada qu'un egipcian podiá la sentir fisicament. Durèt tres jorns, tempses que i aguèt pendent el solament lum dins los ostals de los israelitas. Lo Faraon faguèt alavetz venir Moïses e li diguèt que daissariá sortir totes los israelitas se las tenèbras se retiravan de la siá tèrra. Malgrat aiçò, exigiguèt que las fedas e vacas demorèsson; Moïses o refusèt e diguèt qu'en pauc temps lo Faraon ofririá fòrça animals per èsser sacrificats. Lo Faraon, indignat, menacèt amb executar Moïses se tornava aparéisser davant el. Moïses respondèt que, en efièch, que tornariá pas visitar lo faraon.

X - La mòrt de los ainats (Exòde 11,1-12;29-51)

La desena e darrièra plaga foguèt la mòrt de totes los ainat d'Egipte. Dieu ordenèt los ebrèus de marcar las pòrtas amb la sang d'un anhèl o cabrit, e d'aquela forma dintrariá pas en cò sieu per aucir los primogènits. Aquela nuèch Dieu faguèt morir los ainats d'Egipte, tant d'òmes coma d'animals, en i comprenent lo filh del Faraon. Fin finala, aquela plaga convenquèt lo Faraon que li caliá liberar los ebrèus.

Interpretacion scientifica

Expèrts de tot lo mond ofrisson de divèrsas explicacions scientificas, fòrça còps controvertidas, qu'explicarián las dètz plagas biblicas e l'exòde massiu del pòble ebrèu d'Egipte.

En lo documentari Lo secrèt de las dètz Plagas, de National Geographic, ensajan de donar una sèria d'explicacions climatològiques sus coma poirián èsser produsidas las 10 plagas de forma naturala. Per exemple, explican que la causa poiriá aver començat amb la erupció del volcan de l'isla de Santorini, a Grècia, entorn de l'an 1500 a.e.c. qu'aurián provocat de tèrratrems que causarián fuites de dioxid de carbòni e de fèrre près del Nil, qu'en dintrar en contacte amb l'oxigèn, en formant hidròxid de fèrre|fèrre. Aquel, fariá tornar l'aiga de color roja, en desencadenant la sèria d'eveniments qu'explicarián las dètz plagas. La fauta d'oxigèn generat per la precipitacion de la hidròxid de sodi en l'aiga, provòca que totes los peisses moriscan. Aiçò dona origina a la segonda plaga, las granhòtas, qu'a diferéncia dels peisses, pòdon sortir de las aigas contaminadas. La manca d'aiga neta crèa l'ambient propici per l'aparicion de los moissals (tresena plaga), los tavans (quatrena plaga) e las epidèmies bacterianas entre los èssers umans e los autres animals (cinquena plaga). Parallèlament, lo dioxid de carbòni mesclat amb l'aire indusiguèt las gents a una espècia de coma, en redusint la circulacion sanguina en la pèl en causant ulcèras (sièisena plaga). La granissa amb fuòc, al que los scientifics cridan granissa volcanica (setena plaga), èra procedenta de l'erupción de Santorini. Quand la nívol de cendres arriba al estratosfèra, se mescla amb l'umiditat e forma una pèira fòrça similar a la calamarsa. Las bassas temperaturas provòcan que de nívols de langostas se raprochan a Egipte (ochena plaga). La nívol de cendres de 40 km de nautor per 200 km de diamètre arriba al delta del Nil e provòca foscor (novena plaga). Après la ceremònia que Moïses aviá ordenat realizar als israelitas —e qu'acabariá en essent coneguda coma lo sopar de Pasca, los egipcians dormián. Alavetz, la fuga de gas qu'aviá provocat las primièras plagas per fin dintrèt en erupció. Lo dioxid de carbòni se filtrèt a la superfícia e, coma es mai pesat que l'aire, tuariá per asfíxia a las gents que dormian abans de se dissipar en l'atmosfèra. Cossí que los primogènits dels egipcianes gaudissián de privilègis per èsser los eretièrs de las proprietats e autres bens, dormián en lièchs egipcianes, gaireben dins la tèrra, del temps que los autres membres de la familha dormián en los segon estanças. Los israelitas, sens s'avisar del que passava, pintèron amb la sang del primogènit animal dels josieus esclavitzats las pòrtas de los sieus ostals per evitar que succediguèsse lo meteis qu'amb los primogènits Egipcianes.