Comunas insurrecionalas en França en 1870-1871

Placa commemorativa de la comuna de Narbona, mur de Notre-Dame de Lamourguier.

Lei comunas insurrecionalas en França en 1870-1871 son dei comunas avent la particularitat de refusar a l'encòp la capitulacion francesa de cap a Bismarck e la somission a l'autoritat del govèrn de Versalhas, en prônant, contra aqueu darrièr, una nòva organizacion de la Republica francesa basada sus la democracia dirècta tant qualificada de comunalisme. S'agiguèt principalament de comunas urbanas organizadas militarament a l'entorn de la Garda nacionala. Lei principalas foguèron la Comuna de París, la Comuna de Lion, la Comuna de Marselha, la Comuna de Sant Estève, la Comuna de Narbona e la Comuna dau Creusot mas d'autrei comunas francesas coneguèron de movements insurrectionaus en seguida de la guèrra franco-alemanda de 1870.

Son esclafadas militarament per lo govèrn de Versalhas durant la campanha de 1871 a l'interior, lo darrièr episòdi de guèrra civila d'importància qu'aja coneguda França, dont la Setmana sanglante demòra fòrtament ancorada dins la memòria collectiva.

Cronologia

La primièra Comuna es aquela de Lion, ont la nòva Republica es proclamada en avança sus París, lo 4 de setembre de 1870 au matin. Dura fins en genièr de l'annada seguenta[3], abans de repréner de març a abril[4]. Es seguida per aquela de Marselha, començada lo 31 d'octobre de 1870 e presidida per Adolphe Joseph Carcassona,, abans que lo poder siá repres per lo prefècte Alphone Gent[7].

Après la proclamacion de la Comuna de París lo 18 de març de 1871, lei Comunas de províncias s'espandisson mai rapidament, mas son de corta durada :

• à Marseille, une seconde a lieu du Modèl:Date- au Modèl:Date- sous le commandement de Gaston CrémieuxModèl:Note;
• à Saint-Étienne, l'insurrection ne dure que quelques jours du 24 au Modèl:Date-Modèl:Note;
• à Narbonne du 24 au 31, proclamée par Émile Digeon;
• à Toulouse du 24 au 27;
• à Perpignan le 25;
• au Creusot le 26 par Jean-Baptiste DumayModèl:Note
• à Grenoble le Modèl:Date-;
• à Bordeaux les 16 et 17;
• à Nîmes le 18

D'autres soslevaments an luòc a Limòtges,, Periguers, Cuers, Fois, Roan o al Havre.

Lo govèrn de Versalhas reüssiguèt a reprimir aquelas menadas durant la campanha de 1871 a l'interior.

Lista detalhada

Comunas listadas per òrdre alfabetic.

Brèst

En octobre de 1870, un obrièr dau nom de Constant Lo Daurat sonèt a seguir l'exemple de París, Lion e Marselha e a crear una comuna ; constituiguèt un comitat a l'entorn d'el, mas totes foguèron parats quauquei jorns mai tard e tradusits en conselh de guèrra lo 27 octobre 1870 d'octobre de 27 octobre 1870, ont Lo Daurat e Coupat, considerats coma lei meneurs, foguèron condemnats a dos ans.

Lo Creusot

La Comuna dau Creusot es una comuna insurrecionala efemèra proclamada al Creusot (Sòna e Léger) per Jean-Baptiste Dumay lo de de e reprimida dos jorns mai tard.

Lion

Lo 4 de septembre de 1870, en seguida de la derrota de Sedan, un comitat de militants radicals s'apoderèt de l'otèl de vila e proclamèt la Republica. L'Associacion internacionala dels trabalhadors venguèt lèu implicada per d'activistas tals que Bakunin, fondant lèu un "Comitat de l'adiu de França". Seràn reduches lo 28 de septembre de 1870.,.

Dins la nuèch del de març de 1871 al de de , l'Otèl de vila es un nòu còp envasit amb l'ajuda d'actors del de de e autres foncionaris de la primièra comuna. Lo 25, lo cònsol Jacques-Louis Hénon anoncièt la venguda dels defensors de Belfòrt, çò que metèt fin a l'insurreccion[4].

La Guillotière, bastion del movement insurrectionnel, mantenguèt la bandièra roja a sa comuna ; lo d'abril de , a l'apèl subretot de Gaston Caulet del Tayac, delegat de la Comuna de París, de gardas nacionals empediguèron la tenguda de las eleccions al conselh municipal regular e la populacion erigiguèt de las barricadas, opausant una resisténcia armada contra las fòrças armadas abans d'èsser vencuts lo meteis vèspre[4].

Marselha

Gaston Crémieux foguèt lo principal actor d'aqueles eveniments

Ja lo d'agost de , una insurreccion menada per Gaston Crémieux, Émile Bouchet, Maurice Rouvier e Gustave Naquet s'apoderèt de la prefectura e, l'endeman, de la comuna. Foguèron parats e, cap a la fin del mes, condemnats per un conselh de guèrra a de penas depassant pas un an d'empresonament.

Aqueles insurgents foguèron liberats en seguida del 4 de setembre, jos las aclamacions de la multitud ; los republicans mai avançats, regropats dins la Liga del Miègjorn, amb Crémieux a lor cap, se trobèron lèu ne pòrta a fals amb lo govèrn provisòri. Lo 31 octobre 1870 d'octobre de 31 octobre 1870, una segonda insurreccion esclatèt, e una Comuna proclamada, Alphone Esquiros prent lo cap de la Comission municipala. Lo prefècte Alphone Gent arribèt a repréner las causas en man e, lo 13 novembre, el télégraphia al govèrn provisòri que l'òrdre èra tornat[7].

Quatre jorns après la debuta de l'insurreccion parisenca, una tresena insurreccion aguèt luòc lo de de , menada per Crémieux als costats de Clovis Hugues brandissant la bandièra roja. La multitud s'apodera de la prefectura, d'ont Crémieux proclama la solidaritat amb París, d'ont dels representants venon per los ajudar.

Crémieux deu alara manobrar entre las dissensions intèrnas, son lagui de manténer l'òrdre e los servicis public e la desercion de nombroses foncionaris.

Finalament, lo d'abril de , lo general Henri Espivent de la Villesboisnet caminèt sus Marselha e reprimiguèt la Comuna. Sas tropas victoriosas desfilaràn l'endeman als crits de « Viva Jèsus ! Viva o Sagrat-Còr ! ».

Crémieux serà fusilhat lo 30 novembre 1871 de 30 novembre 1871 de 30 novembre 1871 sus la demanda insistenta de Espivent, qui reüssiguèt a passar otra lo desir d'Adolphe Thiers del gracier.

Narbona

En seguida del soslevament del 18 de març de 1871, dels elements del « club de la Revolucion » menèron una insurreccion populara e, del de de al de de , s'apoderèron dels arrondiments centrals de la vila, reünissent de las tropas a lor causa,,.

Dins la nuèch del 29 al 30, de las tropas versaillaises menadas pel general Louis Adolphe Zentz de Alnois reduguèron l'insurreccion, e los principals actors foguèron tradusits devent dels tribunals civils e militars.

París

Aficha del Comitat d'Adiu public de la Comuna de París

La Comuna de París es l'exemple mai conegut, aital coma lo mai desbocat, d'aquelas comunas insurrectionnelles.

Fondada lo de de , foguèt esclafada per las tropas versaillaises dins lo corrent de la Setmana sanglante.

Sant Estève

En seguida de l'insurreccion parisenca, de simpatizants tenguèron de las reünions; cinc jorns mai tard, lo de de , en seguida de la Comuna de Lion, una delegacion reclamèt la demission del conselh municipal. Davant son refús, l'endeman, la multitud envasís l'otèl de vila e la Comuna es proclamada ; los gardas nacionals enviada pel prefècte Henri del Espée se reünisson a l'insurreccion, e lo prefècte Lo Espée moriguèt lo de de dins de circonstàncias indeterminadas, çò que faguèt pèrdre al movement son sosten popular.

Sens mai cap de existéncia reala, lo Comitat revolucionari se retornèt, sens combatre, lo de de . De las desenas de participants foguèron condemnats a la deportacion.

Tolosa

Lo de de , sul Capitole, l'actor Sant-Gaudens, capitani de la Garda nacionala, lièch a plens palmons la « declaracion de la Comuna revolucionària de Tolosa » redigida per Armand Duportal, qui ensagèt mai tard de temporizar amb Versalhas, afirmant que l'òrdre public èra pas estat entrebolit. De son costat, lo tresaurièr-pagaire general reialista Francés de Carbonel constituiguèt un "batalhon de l'òrdre".

Los apèls al calm del procurador de la Republica Louis Delcurrou empediguèron tota efusion de sang, l'armada regulara reprenec la prefectura e la comuna e Edmond Valette, l'un dels oficièrs avent participat al movement, foguèt nomenat cònsol provisòri.

Besançon

La Comuna de Besançon es restada qu'a l'estadi de projècte, mas foguèt veritablament concebuda e preparada pels partisans revolucionaris segondats de la futura Federacion jurassienne. Mentre que de nombroses notables testimónian d'un contèxt insurrectionnel e que de sostens armats venguts de Soïssa s'organizen, las correspondéncias laissadas entre autras per James Guillaume e Mikhaïl Bakunin fan estat d'una aviada esperada entre fin mai e debuta junh de 1871. Amb la debuta de la Setmana sanglante, tota temptativa comtoise se vei pasmens seriosament compromesa e finalament abandonada.