Complèxe d'Edip

Antoine-Denis Chaudet, Edip enfant tornat a la vida pel pastre Forbas que lo desliguèt de l'arbre, 1801.

Lo complèxe d'Edip ((de)Ödipuskomplex), a vegada contractat dins l'expression « l'Edip », es un concèpte central de la psicanalisi. Teorizat par Sigmund Freud dins sa primièra topica, se definís coma lo desir inconscient d'entreténer un rapòrt sexual amb lo parent del sèxe oposat (incèst) e aquel d'eliminar lo parent rival del meteis sèxe (parricidi). Atal, lo fach qu'un drollet s'enamora de sa maire e desira tuar son paire respond a l'imperatiu del complèxe d'Edip.

La legenda d'Edip qu'inspirèt lo drama de Sofòcles, Edip rei, es segon Freud lo melhor per metre en imatges lo desir universal e inconscient que tot enfant sentís; es tanben l'estructura centrala del psiquisme uman. Per Georges Politzer «lo complèxe d'Edip es ni un “procés” e nimai un “estat”, mas un “esquèma dramatic”.» Per Roger Perron, designa «lo malhum dels desirs e dels movements ostils que los objèctes son lo paire e la maire, e de las defensas que s'i opausan.»

La psicanalisi identifica tres etapas fondamentalas de desvelopament psicoafectiu: l'estadi oral, l'estadi anal e l'estadi fallic quand arriba pel drollet, coma per la drolleta mas d'una autra mena, lo complèxe d'Edip. Es a l'entorn 3 a 5 ans que lo desir libidinal portant sul parent de sèxe oposat aparéis, e que lo parent del mèsme sèxe es percebut coma un rival. Lo complèxe coneis enseguida un declin amb la preadolescéncia: l'enfant afronta lo complèxe e son desir libidinal e se dirigís cap a d'autres objèctes podent lo solaçar d'aquel complèxe.

Freud fa del complèxe d'Edip l'axe de sa teoria pulsionnala e metapsicologica, venent alara lo concèpte clau de la psicanalisi e dels seus corrents derivats. L'istòria del complèxe d'Edip es associat a la teoria freudiana e a l'istòria de la psicanalisi dins son ensems. Lo concèpte tanben motivèt fòça criticas de diferentas naturas, intèrnas a la psicanalisi coma eissidas d'autres disciplinas. Aquelas criticas son centradas subretot en dos punts: la contestacion de l'universalitat del complèxe; la condemnacion de sa quita existéncia.

Genèsi del concèpte per Sigmund Freud

Del « complèxe nuclear » al mite d'Edip

Gustave Moreau, Edip e l'Esfinx, 1864.

Article detalhat: Edip.

Sigmund Freud ditz aver descobèrt lo complèxe pendent son autoanalisi en la comparant a l'istòria de l'eròi grèc Edip, personatge de la mitologia, cama la contèt lo dramaturg Sofòcles dins la pèça Edip rei subretot. La letra a Wilhelm Fliess del 15 d'octobre de 1897 es lo sol document que permet de datar la conceptualizacion del complèxe. Lo neurològ vienés explica: «Ai trobat en ièu coma endacòm mai per totes de sentiments d’amor per la maire e de jelosia al respècte del paire, sentiments que son, pensi, comuns a totes los drolles».

Dins sos primièrs escrichs, Freud parla tanben de «complèxe nuclear» o de «complèxe maternal», coma dins son Estudi sus l'isteria (1895). Rapèla que foguèt menat a elaborar aquel complèxe estudiant la sexualitat, las perversions e las nevròsis de l'adult que venon de l'enfança. L'origina de l'Edip es de fach estrechament ligada a l' «evolucion sexuala de l'enfant», çò que fonda tanben tot l'edifici teoric de la psicanalisi. Freud constata d'en primièr, «per l'observacion dirècta e per l'estudi analitica de l'adult», que «l'enfant se dirigís d'en primièr cap a aqueles que se n'ocupan; mas aqueles despareisson lèu darrèr los parents». Aqueles rapòrts, nota, «son de cap de biais desprovesits d'elements sexuals». L'enfant pren doncas sos parents coma d' «objècte de desir».

En 1900, dins son ensag fondator de la sciéncia dels sòmis, L'Interpretacion dels sòmis, Freud donèt al public sa teoria del complèxe d'Edip. I explica que lo sòmi fa sovent referéncia a de desirs d'enfança. «Dins lo contengut latent del sòmi, Freud tròba, a títol d'element constent, lo residú diurne, tròba tanben qu'existís una relacion entre aquel residú e los sovenirs d'enfança» explica Henri F. Ellenberger. Segon el, Freud pensa que «lo sòmi a un pé dins lo present e un pé dins l'enfança». Freud explica tanben que lo cas dels nevrosats permet d'observar de desirs afectuoses o ostils pels parents. A partir d'aquel tèxte, lo fondator de la psicanalisi se referís explicitament a la tragedia grèga. En 1911, apond que lo complèxe de castracion es prigondament ligat a l'Edip e que dins lo drama de Sofòcles l'eissorbament d'Edip agís coma substitut de la castracion.

Lo mite edipian sembla dempuèi l'ora per Freud la mesa en recit d'un complèxe psiquic universal. Dins la mitologia grèga, Edip es filh de Laïos e de Jocasta, sobeiran de la vila de Tebas. Un oracle preditz a Laïos que será mai tard tuat pel seu filh. Apeurat, Laïos decidís d'abandonar Edip pel mont. Un pastre tròba l'enfant e lo confia al rei de Corint, Polibes, que l'elèva coma lo seu filh, sens li revelar lo secret de sas originas. Es el que lo nomena Edip. Un nòu oracle preditz a Edip que será lo murtrièr de son paire. Ignorant que Polibes es pas son paire biologic, demora alunhat de Corint per que la prediction se pòsca pas realizar. Pendent son viatge, encontra Laïos e los servitors e tua lo seu paire vertadièr, que prend per lo cap d'una benda de panaires. Quand arriba a Tebas pòt pas intrar dins la vila perque un monstre, l'Esfinx, empacha l'accés, tuant e devorant totes los viatjaires incapables de resòlvre l'enigma que pausa. Edip, astuciós, capita a trobar la solucion e véncer lo monstre. Edip ven alara un eròi amat dels abitants de la vila, que lo proclamèron rei e li donan per femna la veusa de Laïos, Jocasta, la seuna maire. Freud vei dins aquel mite l'illustracion ideala dels desirs extrèms infantils: «donam lo nom de « complèxe d'Edip » perque la legenda, avent per eròi Edip, realiza, lor balhant sonqu'una plan leugièra atenuacion, los dos desirs extrèms venent de la situacion del filh: lo desir de tuar lo paire e aquel d'esposar la maire». Remarca qu'aquel complèxe existís tanben dins d'autres dramas culturals; cita Hamlet de Shakespeare. En 1967, Jean Starobinski, dins la prefàcia d'Hamlet e Edip d'Ernest Jones, argüa que se Edip es lo drama del desvelament, la tragedia d'Hamlet es lo drama de la « repression ».

Cases practics e teoria edipiana

En 1905 Freud publica Tres Ensags sus la teoria de la sexualitat, obratge fondator de la psicanalisi. Pasmens se lo complèxe i aparéis pas explicitament, Freud definís d'en primièr la libidò coma l'energia sexuala als fondaments de la dinamica psiquica que tend a se projectar sus un objècte exterior. Après, insistís sus las vicissituds de la causida de l'objècte d'amor que la font es lo complèxe d'Edip. Pausa doncas que la realitat de la sexualitat infantila es inducha per la maire, e que la tetada es lo primièr rapòrt sexual. D'aquela sexualitat arcaïca depend lo complèxe d'Edip, determinant a son torn lo tabó de l'incèst. Freud contunha de desvelopar sa teoria explicant que la libidò fa naísser de perversions sexualas diversas quand l'esquèma original edipian subís d'alteracions. Fin finala, s'incarna dins un simbolisme sexual dens, coma dins los sòmis. Encara lo tèma es central dins l'analisi de Dora, en 1905.

En 1909, un autre cas practic, celèbre dins la literatura psicanalitica, permet a Freud de validar sa concepcion del complèxe. Lo cas dich del « petit Hans » — (Herbert Graf) — seguís fidelament l'esquèma dramatic edipian. La fobia del caval aparéis per Herbert Graf quand assistís a la casuda d'un caval e que lo vei a tèrra se debatre. Freud postulèt que l'inconscient del petit Hans associa son paire al caval, e malgrat l'amor que porta a son paire, sa mòrt li balhariá lo gausiment d'èsser alara lo sol pretendent a l'amor maternal. Aquò desvelopèt per el una nevròsi fobica, l'impossibilitat de sortir per la carrièra per paur d'èsser mordut per un caval. Freud lo prend en cura analitica e, en menent sa psicoterapia, l'ajuda passar son complèxe d'Edip.

La resolucion del complèxe d'Edip pendent lo trabalh del sòmi.

Foguèt en 1910, dins Contribucion a la psicologia de la vida amorosa qu'apareguèt lo tèrme « complèxe d'Edip ». La nocion es l'invencion de dos autres psicanalistas trabalhant a Zuric, Carl Gustav Jung e Franz Riklin. Lo complèxe ((de)gefühlsbetonte Komplexe) » es utilizat alara en psicanalisi per designar de fragments psiquics inconscients de forta carga afectiva. Freud l'utiliza tanben per descriure çò qu'es per el lo principal complèxe psiquic uman, aquel qu'es constituit dins los primiers temps de vida, en foncion dels seus parents: lo « complèxe nuclear ». Sa pensada es enseguida desvelopada lo mèsme an dins l'ensag « Un tipe particular de causida d'objècte per l'òme » ont explica que los objèctes d'amor son totes de substituts de la maire. Lo cas de la filha es ja particular: Freud teoriza qu'a la plaça de la paur de perdre son paire, desvelopa una frustracion ligada a la manca organica del fallus.

Desvolopaments del complèxe

A partir de 1912 e 1913, « l'Edip » intrèt totalament dins la pensada clinica de Freud e alara volgava n'estudiar l'universalitat, dins l'obratge Totèm e Tabó. Freud i avança la tèsi de la «vocacion civilizatritz del complèxe», resumida per Roger Perron: «dins de temps fòrça ancians los umans èran organizats dins una òrda primitiva dominada per un masclás despotic que monopolizava las femnas e n'escartava los filhs, que siá al prètz de la castracion». Lo complèxe será doncas transmés amb las generacions e amb el lo sentiment de culpabilitat associat. Freud de totjorn cerquava a ligar aqueles concèptes, subretot aquel d'Edip, a une teoria generala de la filogenèsi (de l'istòria de l'umanité coma espècia).

Fòrça psicanalistas comencèron a menar d'estudis, dins la continuitat d'aquelas de Freud, coma Otto Rank. Freud nota: «Otto Rank mostrèt, dins un estudi conscienciós, que lo complèxe d’Edip balhèt a la literatura dramatica de polits subjèctes que tractèt, lor donant totas menas de modificacions, d'atenuacions, de travestiments, es a dire de deformacions analògas a aquelas que produtz la censura dels sòmis». En seguida dos obratges de Freud desvolopèron sa pensada, e de biais definitiu. En 1923, dins un ensag cort titulat « L'Organizacion genitala infantila », Freud descriu las fasas psicoafectivas de la psicogenèsi, qu'es tanben l'un dels concèptes centrals de la teoria psicanalitica, e que «la fasa fallica constituís l'acme del drama edipian». L'interés creissent portat al complèxe d'Edip motivèt Freud a far un punt sus sa descobèrta. Fixa sa teoria dins las Conferéncias d'introduccion a la psicanalisi, en 1917 e 1918. S'arrèsta subretot sus las observacions dirèctas e sus las analisis d'adults nevrozats, explicant que «cada nevrosat foguèt d'esperel una mena d'Edip».

Lo cas clinic dich de « l'òme dels lops » (1918) ofrís una illustracion màger del complèxe masculin. Freud classa alara lo complèxe dins l'encastre dels « esquèmas filogenetics » qu'an per ròtle d'estructurar la psiquè inconscienta e çò fasent dempuèi l'alba de l'umanitat. E mai, l'introduccion de la novèla dualitat pulsionala e d'una segonda topica permetèt una novèla apròcha de l'Edip. Freud explica que lo transferiment presenta los rèstes de la resolucion, mai o mens complida, del complèxe. Aquel daissa de « cretas narcissicas ». Fàcia a aquela sofrença, la psiquè buta lo Ièu a resòlvre en totalitat lo complèxe. Fasent atal, lo Ièu es envasit de compulsions. Segon el l'intensitat d'aquelas compulsions, que culmina dins las nevròsis obsessionalas, es a l'origina de la nocion de « destin » dins los dramas, coma la tragedia de Sofòcles. Dins Psicologia de las folas e analisi del ièu (1921), Freud aborda «l'avant Edip», caracterizat per une neutralizacion dels afèctes e permetèt per l'ambivaléncia. L'enfant fixa atal sos afèctes negatius e positius sus d'objèctes exteriors al luòc d'investir sos parents.

Enfin, en 1923, dins Lo Ièu e l'Aquò, Freud metapsicologiza la nocion del complèxe d'Edip, ne fasent un preable estructurant de l'instança morala, lo subreièu. En efièch, a la maturitat del complèxe, mai d'un scenaris son possibles: afectes femenins cap al paire pel drollet o desir feminin cap a la maire per la drolleta, e recipròcament. Totas las variacions son degudas segon Freud a la «bisexualitat constitucionala de l'individú». L'enfant es en efièch inconscientament bisexual, son orientacion sexuala se precisant mai tard. Aquelas variacions complèxas menan doncas una actitud positiva del drollet per son paire (lo complèxe inversat), o una actitud négativa (lo complèxe normal), l'ensems formant, virtualament lo « compleèxe d'Edip complet ». Aquelas identificacions variadas explican la diversitat de las etiologias e de las personalitats. Constituisson fondamentalament un « ideal del ièu » que determina la morfologia del Subreièu.

Complèxe de castracion e darrièrs escrichs

L'ensag de 1923, « Lo problèma economic del masoquisme », pausa que lo Subreièu, instança psiquica proclamant los interdits, nasquèt de l'introjeccion dels primièrs objèctes libidinals de l' Aquò dins lo Ièu. La relacion n'es de fach desexualizada mas lo Subreièu conserva los caractèrs parentals. Freud prepausa aquí una tèsi que la font de la morala es lo Subreièu e, doncas, l'Edip. Lo metéis an, dins l'ensag « L'Organizacion genitala infantila » Freud ensag d'explicitar las zonas d'ombra de l'Edip femenin. Afirma que sol lo penis a une realitat psiquica, e tanben per la filha. Aquel envejariá donca l'aquisicion del fallus, quitament se Freud admet èsser impotent a contunhar l'analisi de la sexualitat femenina.

En 1924, un autre ensag fa una plaça majora al complèxe: « La despareisson del complèxe d'Edip ». Freud i descriu lo biais que lo complèxe desapareis amb lo temps, coma la casuda de las dents de lach presisa, e aquò «quitament se çò que descrich es mai la dissolucion du conflicte edipian» puslèu que la despareisson pura e simpla d'aquel que definiguèt abans coma «la quita òssa del psiquisme uman». En 1925, dins « Unas consequéncias psicologicas de la diferéncia anatomica entre los sèxes », Freud aborda la «Preistòria del complèxe d'« Edip »». Las premissas del complèxe se jogan dins los primièrs temps de la descobèrta de las zonas erogènas.

Amb l'obratge Malaise dins la civilizacion (1929), Freud liura l'interpretacion psicanalitica de las estructuras inconscientas sostendent l'umanitat e sos fantasmas. Descripta los simbòls sexuals universals trobats dins los sòmis. Segon Ellenberger, «Freud anava lèu deduire del caractèr universal del complèxe d'Edip l'idèa del murtre del Paire primitiu pels seus filhs». Alara Freud complèta son modèl teoric precisant la figura del paire primitiu. Lo drollet noirís envèrs lo paire de desirs de mòrt perque a paur d'èsser castigat e castrat per aquel darrièr. Alara la castracion fa plaça dins la teoria generala del complèxe, coma paur infantila de se veire despossedat de la poténcia sexuala per la figura paternala. Aquel complèxe de castracion arriba doncas al sortir de l'Edip, coma renonciament a l'objècte maternal, qu'es lo primièr objècte de l'enfant e coma marcant lo començament del periòde de latença e de la formacion del Subreièu pel drollet. D'autors posteriors a Sigmund Freud, coma Melanie Klein o Donald Winnicott per exemple, an pasmens comprés lo Subreièu coma instància plan mai precoça. Lo cas de la drolleta es pasmens diferent a aquel estadi: interprèta la castracion coma ja facha, essent pas en possession d'un penís, e se deu doncas de la reparar. Aquel moment, l'enveja del penís, marca alara l'intrada dins l'Edip al revèrs del cas masculin. Lo murtre del Paire primitiu es lo fantasma universal de l'umanitat de tuar la figura paternala castratritz, sola etapa permetent un desvelopament psiquic normal en seguida. «La nocion complèta del complèxe d'Edip compòrta en efièch aqueles tres elements: desir incestuós al respècte de la maire, desir de tuar lo paire, e imatge d'un paire crudel e castrator» explica Henri F. Ellenberger.

Fin finala, malgrat l'importança del concèpte en psicanalisi, jamai Freud li consacrèt pas cap d'obratage especific, quitament se torna sus aquela descobèrta dins son darrièr obratge, L'Abreujat de psicanalisi, escrivent: «M'autorizi de pensar que se la psicanalisi aviá a son actiu sonque la sola descobèrta del complèxe d'Edip reprimit, aquò sufiriá a la far recaptar d'entre las preciosas aquisicions novèlas del genre uman».

Descripcion del complèxe en psicanalisi

Complèxe d'Edip e estadis psicoafectius

«Çò qu'entendava Freud per « complèxe d'Edip » es simple: lo drollet, a causa del despèrtament de sas pulsions sexualas a una edat precoça, disèm quatre o cinc ans, desvelopa un desir e un ligam sexuals intenses al respècte de sa maire. La vòl per el solet, e lo paire ven son rival. Desvelopa una ostilitat al respècte de son paire, lo vòl remplaçar e, fin finala, se ne desfar. Sentent que son paire es son rival, lo drollet a paur d'èsser castrat per el. Freud nomenèt aquel ensems lo « complèxe d'Edip »» segon Erich Fromm. Per Georges Politzer «lo complèxe d'Edip es ni un « procés » e encara mens un « estat », mas un « esquèma dramatic »». Per Roger Perron, designa «lo malhum dels desirs e dels movements ostils que los objèctes son lo paire e la maire, e de las defensas que s'i opausan».

Dinamica de las organizacions psiquicas

La psicanalisi identifica atal tres etapas fondamentalas de desvelopament psicoafectiu: l'estadi oral, l'estadi anal e l'estadi fallic quand arriba pel drollet, coma per la drolleta mas de biais tot diferent, lo complèxe d'Edip. Segon Freud, coma o descriguèt dins son ensag « L’organizacion genitala infantila » (1923), l'elaboracion del complèxe d'Edip representa una etapa constitutiva del desvelopament psiquic dels enfants. Lo desir al respècte de la maire troba son origina als primièrs jorns de la vida e condiciona tota sa psicogenèsi. La maire es, d'un costat, la « noiricièra », e, d'un autre costat, aquela que balha de plaser sensual, mejans lo contacte amb la popa e mejans los suènhs corporals. L'enfant, drolleta o drollet, ne fa doncas lo primièr objècte d'amor que demorará determinant per tota la vida amorosa. Aquela relacion objectala es tanben investida de sexualitat. Aquel amor d'objècte se desplega en cinc « fasas » libidinalas. La nocion de « fasa » o d'« estadi » se deu pas prene al sens literal. Signala la primautat d'una zona erogèna particulara mas n'implica pas que lo procés se debane de biais mecanic e lineari. Al mens se pòt admetre qu'una fasa succeda a l'autra dins l'òrdre descrich. Lo complèxe d'Edip se desplega doncas mejans aqulas fasas en foncion de lors quita proprietats que s'entrenosan per constituir un agregat de pulsions, nomenat « complèxe » d'Edip que, pels freudians, tròba son apogèu vèrs l'edat de 5 ans. Freud arriba a aquela deduccion en estudiant lo cas dich del « petit Hans ».

Estadi oral	→	Estadi anal (+ oral)	→	Estadi fallic (+oral, +anal)	→	Periòde de laténcia (+oral, +anal, +fallic)	→	Estadi genital
Fins a 18 meses		De 18 meses a 3 ans		De 3 ans a 7 ans Situacion edipiana		A partir de 7 o 8 ans		Adolescéncia

Declin del complèxe e forma inversada

Lo déclin del complèxe d’Edip correspond a la fasa finala de la dinamica edipiana. Es marcat pel renonciament progressiu a possedar l’objècte libidinal, jos la dobla pression de l’ànsia de castracion pel drollet e de la paur de perdre la maire per la drolleta. De proceses permeton a l'enfant de desviar son atencion libidinala dels objèctes parentals. Los desplaçaments identificatòris, coma las sublimacions, lo transferiment tanben, permeton a la libidò de trobar d’autres objèctes de satisfaccion, subretot dins la socializacion progressiva e dins l’investiment dels proceses intellectuals. Fin finala, la « fasa genitala » arriba pendent l'adolescéncia e correspond a la reconeissença de la « doble diferéncia, dels sèxes e de las generacions » e coincidís amb lo segond periòde de maduracion sexuala. Alara l'equilibri es trobat, al sen d'una organizacion genitala adulta e mercé als cambiaments d'objèctes veguts possibles: lo desir serà doncas adressat a una autra femna que la maire, a un autre òme que lo paire.

Existís tanben, nota Freud, una forma « inversada » del complèxe d'Edip. Lo biais normal del complèxe es nomenat « positiu », a l'opausat tanben existís, d'una mena negativa, nomenat « invesat ». Lo drollet vei dins son paire non pas una figura a tuar psiquicament, mas l'objècte d'aquelas tendéncias sexualas. Lo paire ven alara femenizat. Per la drolleta, l'esquèma existís, se bastissent a contrario sus la maire, investida de pulsions sexualas objectivadas. Segon Freud, ambedoas formas de l'Edip constituisson lo « complèxe d'Edip complet ».

Complèxe d'Edip e psicogenèsi

Constitucion del Subreièu e vida sociala

Segon Freud, pendent lo complèxe d'Edip lo Ièu seguís una prigonda modificacion, que resulta lo Subreièu; «Lo Subreièu es doncas l'eritièr del complèxe d'Edip» explica Tran-Thong. La resolucion del complèxe mena a l'introjeccion de l'imatge del paire. L'edificacion del Subreièu per un individú depend atal del biais que resolguèt son complèxe d'Edip. De biais general, «lo conflicte edipian constituís un motor essencial del jòc de las identificacions mejans que se bastís la persona» explica Roger Perron.

Etiologia de las nevròsis

L'Edip subís una «repression aviada», nota Freud, mas, «del fons de l'inconscient, exercís encara una accion importanta e durabla. Constituís alara lo « complèxe central » de cada nevròsi». Freud parla tanben, de biais sinonimic, e dins un encastre psicopatologic, a partir 1908, de « complèxe nuclear ». D'en primièr, d'un biais passiu, lo complèxe condiciona lo desvelopament ulterior de l'enfant e amb aquó aquel de las nevròsis; d'un autre costat l'enfant, a partir de sa somission al complèxe, ensaja de comprendre per bastir la realitat e produtz per aquó de « teorias sexualas infantilas » al respècte dels seus parents. Sas teorias influisson de biais decisiu sul caractèr ulterior de l'enfant e sus sa constitucion nevrotica. Pasmens la nevròsi passa de virtuala fins a actuala sonque se l'enfant es incapable de desligar sa libidò dels modèls parentals. Alara pòt pas jogar de ròtle social e produtz un amenatjament de la realitat, una nevròsi. Tota l'entrepresa analitica se definís coma una educacion progressiva per subremontar aquels «residús infantils».

Divergéncias dins la teoria edipiana

Critica del « monisme fallic » de Freud

Article detalhat: Complèxe d’Electra.

Dempuèi la formalizacion, Freud saviá qu'aquel modèl seriá malaisit a transpausar complètament pel desvelopament de las drolletas. Ensag de cobrir aquela dificultat en amenatjant lo concèpte de l'Edip per la filha, que lo psiquiatre e psicanalista Carl Gustav Jung nomena mai tard lo « complèxe d’Electra ». Lo definís coma la tendéncia compulsiva menant la drolleta a se virar cap al paire o una autra imatge paternala de substitucion e qu'es consequéncia del complèxe de castracion prepubertari femenin. Se Freud admet l'existéncia d'un «complèxe d'Edip al femenin», li coneis pas una equivaléncia estricta amb aquel dedicat al drollet. Aquel «monisme fallic» postulat per Freud provoquèt de protestacions vivas, quitament del vivent del fondator de la psicanalisi, e subretot venent de femnas psicanalistas, coma Ruth Mack Brunswick, Helene Deutsch, Karen Horney o Melanie Klein. Aquel espandiment al sèxe femenin pasmens jamai foguèt totalament satisfasent e ara son escaces los analistas qu'utilizan aquel tèrme. Freud remarca en 1916: «Se saupriam pas dire que lo mond foguèt reconeissent a la recerca psicanalitica per sa descobèrta del complèxe d'Edip. Aquela descobèrta aviá, al contrari, provocat una resistença mai passionada» e quitament al sen de la teoria psicanalitica. La psicanalista Mélanie Klein per exemple, per equilibrar lo concèpte, insistèt sul fach que lo drollet « enveja » lo poder de las femnas de donar la vida coma la filha poiriá « envejar » lo fallus.

Las consequéncias del declin del complèxe d'Edip son diferentas d'un sèxe a l'autre: d'en primièr s'agís del renonciament al primièr objècte d'amor dins ambedos sèxes.

Debats al subjècte de l'origina psiquica del complèxe

Coma l'explica Freud, l'Edip se preceda de doas fasas ont dominan successivament las zonas erogènas, d'en primièr l'orala puèi l'anala, e que s'organizan las primièras relacions objectalas. L'Edip seriá doncas pas primièr, mas seriá d'esperel originari, çò sus que lo quita Freud trabucava. Per Melanie Klein, existiriá un « complèxe d'Edip precoç », que descriu en 1927, e anterior a l'edat de 3 ans e avent l'origina dins los fantasmas de la petita enfança. Los residús arcaïcs, sentits coma bons o mals per l'enfant son associats a las figuras parentalas. Dins la linhada, Otto Fenichel, en 1931, postula tanben de « davancièrs del complèxe d'Edip ».

Lo psicanalista Claude Le Guen, dins L'Edip originari (1974), descriguèt un « edip originari » correspondent a una primièra estructura triangulara metent en jòc lo subjècte naissent, sa maire e un tèrç que provòca una paur de l'estrangièr qu'explicariá, al 8ⁿ mes pel l'enfant, un tal sentiment per l'Autre. Un autre psicanalista, André Green tanben contunhèt e completèt aquela relacion de tres actuants. Fin finala, existís d'organizacions non edipianas, estudiadas de longa data per la psicanalisa, e que doncas tornan en partida sus l'universalitat del complèxe. Atal, lo vast camp de las estructuras perversas, dels autismes, de las psicòsis fin finala, infantilas o adultas foguèt prés coma pròva per recuzar sa centralitat dins la constitucion de la personalitat.

Criticas

Dempuèi los començaments de la psicanalisi fins als desvelopaments mai recents, lo complèxe d'Edip foguèt criticat. Lo psicanalista Otto Rank lo plaça atal en rèire del traumatisme de la naissença, alara que lo psiquiatre Carl Gustav Jung ne refusava la primautat. Lo désir de la maire dins la vision jungiana es de segur gaire relatiu a l'incèst e es pas restrench al sol complèxe d'Edip. D'autres l'an tornat a un principi moral limitat a la bona societat vienesa, venent de l'estat d'esperit del quita Freud alara qu'Heinz Kohut lo minimizèt dins sas teorias sul narcissisme. Demora amb l'inconscient e las teorias sus la sexualitat infantila, una de las broncas entre los psicanalistas entre eles quines que siàn e encara entre los oposants mai o mens radicals.

Debat sur l’universalitat de l’Edip

L'etnològ Claude Lévi-Strauss fa una critica culturalista de l'universalitat del complèxe d'Edip e mòstra que lo tabó de l'incèst es comun a totes los pòbles.

L'universalitat d'aquel complèxe, al delá de las diferéncias culturalas, venguèt lèu objecte de criticas d'etnològs. E, l'escòla culturalista (Bronisław Malinowski, Margaret Mead e Ruth Benedict) s'opausa dirèctament amb lo postulat freudian. Lo primièr a formular de criticas atal es Malinowski, a partir d’un programa d'estudi menat après la Primièra Guèrra mondiala sus las mòrs sexualas en Melanesia, e que sintetiza dins son obratge La Sexualitat e sa repression dins las societats primitivas (1921). Son observacion de las populacions de las illas Trobriand revèla una configuracion socioculturala que, fondada sus un mòde de parentat matrilineària, a res a veire amb aquela de la civilizacion europèa. Alara, perque lo complèxe d'Edip coma lo descriu Freud supausa una identitat entre lo paire biologic (amb que la maire parteja un amor que l'enfant jeslosa) e la figura autoritària (que s'interpausa entre l'enfant e la maire), la nocion de complèxe d'Edip sembla indissociabla d'una forma familhala precisa, dicha « nuclara », ont lo paire, la maire e los enfants vivon ensems dins un mèsme fogal e ont lo paire biologic exerça l'autoritat sus l'enfant. E, al contrari del postulat de Freud, aquela forma d'organizacion familhala es pas universala coma l'observèt Malinowsky: dins fòrça autras culturas, lo depositari de l'autoritat al respècte de l'enfant es pas lo paire mas es per exemple l'oncle maternal dins las illas Trobriand. Atal es fragilizat de l'edifici freudian, ont apareis coma una eretgia d'associar pas lo partenari sexual de la maire e la figura exerçant l'autoritat sus l'enfant.

Claude Lévi-Strauss, dins son obratge Las Estructuras elementàrias de la parentat (1949), sosten que l'enebicion de l'incèst es al fondament de totas las culturas umanas. Per l'apròcha psicanalitica, l'existéncia d'un tal tabó coïcida perfièchament amb l'Edip.

Critica de la realitat de l’Edip

Edip (Drecha) e l'Esfinx (Centre) acompanhat del dieu Ermes (Esquèrra).

Critica de la compreneson del mite

Dins Mite e tragedia en Grècia anciana l'istorian e antropològ, especialista de la Grècia antica, Jean-Pierre Vernant denoncia los contrasens e l'anacronisme de l'interpretacion psicanalitica del mite grèc e dins un article de 1967 titulat « Edip sens complèxe ». Per Vernant, Freud sintetiza lo mite en un esquèma tròp simplificator. Plaça pas lo mite d'Edip dins l'ensems de la mitologia grèga. Lo rasonament freudian es per el un «cercle viciós», subretot perque que Freud interprèta lo mite grèc amb una mentalitat contemporanèa, sens far de contextualizacion istorica.

Dins l'encastre de familhas non monoparentalas

De biais general, la question de la validitat del complèxe d'Edip continua de noirir un debat viu dins lo contèxte social actual, que vei se desvelopar en Occident de formas novèlas de la familha (coma la monoparentalitat, la familha adoptiva, la familha recompausada, l'omoparentalitat). Fòrça psicanalistas ensajan d'amenatjar la nocion teorica de complèxe d'Edip ont la figura de l'autoritat paternala es absenta, intermitenta, o partejada entre mai d'un paires. Se fondant sus la nocion d' (en)entitlement creada per Freud, lo psicanalista Arnold Rothstein explica per exemple que d'enfants en sofrança noirissan l'illusion d'èsser de contunh en simbiòsi amb lor maire.

Dels estudis de genre

Dins l'encastre dels Gender Studies, la feminista americana Judith Butler, reconeissent l'apòrt freudian, ne critica l'unilateralitat sexuala del complèxe d'Edip. Dins son obratge Trebolum de genre (1990) critica la concepcion freudiana d'una bisexualitat sens vertadièra omosexualitat d'el biais qu'es presentada dins Lo Ièu e l'Aquò.

Segon Didier Eribon, lo libre L'Antiedip de Deleuze e Guattari es « una critica de la normativitat psicanalitica e de l’Edip (…) » e « (…) una mesa en question devastatritz de l'edipinianisme (…) ». Eribon considèra que lo complèxe d’Edip de la psicanalisi freudiana o lacaniana, es una «inversemblabla construccion ideologica» qu'es un «procés d'inferiorizacion de l'omosexualitat».

De la realitat empirica

Segon lo psicològ social Armand Chatard, la representacion freudiana del complèxe d’Edip es segon d'unes cercaires pauc o gaire pas emparat per de donadas empiricas.

Referéncias e fonts

Obratge utilizats

• (fr) Alain de Mijolla. Dictionnaire international de la psychanalyse. Calmann-Lévy. Dip. ISBN 2-7021-2530-1. 

• (fr) Henri F. Ellenberger. Histoire de la découverte de l'inconscient. París: Fayard. Hdi. ISBN 2-213-61090-8. 

• (fr) Sigmund Freud. Cinq leçons sur la psychanalyse (en francés). Payot (Petite bibliothèque Payot). ISBN 2-228-88126-0. 

• (fr) Sigmund Freud. Introduction à la psychanalyse (en francés). Payot, p. 443 (Petite bibliothèque Payot). 

• (fr) Claude Le Guen. Dictionnaire freudien. Presses Universitaires Françaises. Df. ISBN 978-2-13-055111-9. 

Annèxes

Articles connèxes

• Edip
• Complèxe d’Electra
• Complèxe de castracion
• Psicanalisi
• Sigmund Freud
• Psicoterapia

Ligams extèrnes

• (fr) Le mythe d'Œdipe sur le portail de la psychanalyse francophone
• (fr) Œdipe en Voyages Article de patrick Fermi exposant les variations culturelles du mythe au Japon, en Afrique et dans le monde musulman.
• (fr) Œuvres de Sigmund Freud en textes intégraux sur le site Les Classiques des Sciences Sociales

Domèni psicanalitic (fr)

• Sigmund Freud, lettre à Wilhelm Fliess du 21 septembre 1897 (« L'abandon de la Neurotica ») in Lettres à Wilhelm Fliess 1887-1904, PUF, 2006, ISBN: 2130549950,
• Sigmund Freud, Trois Essais sur la théorie sexuelle (1905), Gallimard, collection Folio, 1989, ISBN: 2070325393,
• Sigmund Freud, Analyse d'une phobie d'un petit garçon de cinq ans : Le Petit Hans (1909), PUF, 2006 ISBN: 2130516874,
• Sigmund Freud, Un Type particulier de choix d'objet chez l'homme (1910), in Psychologie de la vie amoureuse, Payot, coll. "Petite Bibliothèque Payot", 2010 ISBN: 2228905526
• Sigmund Freud, Totem et tabou (1913), Payot, coll. "Petite Bibliothèque Payot", 2004, ISBN: 2228894079.
• Melanie Klein, Les Stades précoces du conflit œdipien (1928), in Essais de psychanalyse, Payot, 1968,
• Melanie Klein, Le Complexe d'Œdipe, Payot, coll. "Petite Bibliothèque Payot", 2006, ISBN: 2228900680.
• Ernest Jones, Hamlet et Œdipe (1948), préface de Jean Starobinski, Gallimard 1967.
• Claude Le Guen : L'Œdipe originaire, Payot, 1974, ISBN: 2228216909.
• Cléopâtre Athanassiou-Popesco, Un Étrange itinéraire psychanalytique : Œdipe roi, Hublot, 1999, ISBN: 2912186099
• Collectif, La Censure de l'amante et autres préludes à l'œuvre de Michel Fain, Delachaux & Niestle, 1999, ISBN: 2603011626.
• Moustapha Safouan, Études sur l'Œdipe, Paris, Seuil, 1974.
• Recueil de textes de Sigmund Freud, Didier Anzieu, Ernest Jones et alii, L'Œdipe, un complexe universel, Sand & Tchou, 2004, ISBN: 2710705885.
• Guy Cabrol (dir.), Actualité de l'Œdipe, monographie de la Revue française de psychanalyse, PUF, 2007, ISBN: 9782130564065.

Bibliografia critica e generala (fr)

• Jean-Pierre Vernant, « Œdipe sans complexe » in Mythe et tragédie en Grèce ancienne, La découverte, 1972, ISBN: 2707144231.
• René Girard, La Violence et le Sacré, Grasset, 1972, ISBN: 2246000513
• Annick de Souzenelle, Œdipe intérieur, Albin Michel, 1999.
• Dominique Giovannangeli, Métamorphoses d'Œdipe, un conflit d'interprétations, Bruxelles, De Boeck, 2002, ISBN: 2-8041-3821-6.
• Jean-Pierre Vernant et Pierre Vidal-Naquet, Œdipe et ses mythes, Complexe, 2006.
• Mark Anspach, Oedipe mimétique, Paris, L'Herne, 2010.