Anciana escòla veterinària de Tolosa
Tolosa fosquèc la tresena vila de França e aculhir una escòla veterinària, en 1825[1], aprèps Lion en 1761 e Alfort en 1766. Aquela escòla se situava dins le quartièr Marengo prèp de la Gara de Tolosa Matabiau. Creada per Jean-Pierre Lafon, son arquitectura neoclassica s'integrava dins le programa d'urbanisme tolosenc del començament del sègle XIX concebut d'en primièr per Jacques-Pascal Virebent e desvolopat per Urbain Vitry. Les bastiments fosquèron demolits en 1965 per correspondre a una concepcion de l'urbanisme de la primièra mitat del sègle XX que preconizava de vias penetrantas urbanas. Prèp de 40 ans mai tard, sus aquel espaci liberat e demorar fins alara, liure fosquèc bastit la Mediatèca José Cabanis.
Istòria de l'anciana escòla veterinària de Tolosa[modificar | Modificar lo còdi]
Aquel istoric es basat sus la (fr) Notice sur l'École Vétérinaire du Dr. A Labat publiée en 1887[2], sus l'istòria de l'Escòla Nacionala Veterinària de Tolosa de R. Lautié, publicada dins la (fr) Revue de Médecine Vétérinaire de Toulouse en 1981[3] e tanbens sus (fr)Véto Matabiau[4], òbra de l'Associacion dels Ancians Escolans de l'Escòla nacionala veterinària de Tolosa.
Temptativas de la vila de Tolosa d'obtenir d'una escòla veterinària (1761-1825)[modificar | Modificar lo còdi]
A la seguida de la fondacion, per Claude Bourgelat, a Lion, le 5 agost de 1761, de la primièra escòla veterinària del Reialme, Tolosa adrecèc, en octobre del meteis an, duas demandas al rei Loís XV de França, per obtenir la creacion d'una escòla veterinària, acceptant de fornir una soma de 600 liuras en favor de l'establiment. Las autoritats tolosencas obtenguèron pas satisfaccion, alara que renovelava las demandas mai d'un còp fins a 1825.
Le 1èr d’octobre de 1766, Bourgelat durbisquèc al castèl d'Alfort la segonda escòla veterinària del Reialme, e tres plaças fosquèron balhadas a la vila de Tolosa e a sa region dins l'una o l'autre de las escòlas ja existentas.
Un arrestat prefectoral del 29 de genièr de 1793 creat a Tolosa una escòla veterinària mas fosquèc pas executat.
En 1804, Jean-Baptiste Huzard, Inspector General de las Escòlas Veterinàrias, fosquèc enviat en mission per cercar le lòc que l'escòla seriá le milhor plaçat[5]. Caors e Tolosa fosquèron visitadas e Huzard, prenguèc en compte la superioritat de la situacion agricòla de la Nauta Garona, donèc totas las seunas preferéncias a Tolosa.
Entretemps, la Societat d'Agricultura de la Nauta Garona organizava de corses de medecina veterinària, que comencèron en febrièr de 1807 e coneissent un vam. Aquela Societat estimulèc le zèl del Conselh municipal de Tolosa e del Conselh general de la Nauta Garona e lor presentèc un projècte d'organizacion d'escòla veterinària, per que siá enseguida somes al Ministèri de l'Interior. Le Conselh municipal ofrisquèc de contribuir per un ochen a la despensa que seriá votada pel departament, pels còsts d'establiment e de manteniment d'una escòla[6].
Le 23 de junh de 1807, le prefècte demanda al ministre que siá establida a Tolosa una escòla veterinària organizada sul modèl de Lion e d'Alfort. Un memòri fosquèc presentat a l'emperaire Napoleon Ir e le decret del 27 de julhet de 1808 instituisquèc, pagat pel departament e de la vila, una escòla imperiala veterinària dins las dependéncias del Jardin de las plantas de Tolosa. Pasmens le decret demorèc letra mòrta e fosquèc anullat le 15 de genièr de 1813.
Le 6 de julhet de 1825 fosquèc creat una escòla provisòria veterinària per ordonança reiala de Carles X de França. Le Conselh municipal inscrich als budgets de 1825 e 1826 un crèdit addicional de cent mila francs[7].
Implantacion e rai de l'escòla veterinària (1825-1899)[modificar | Modificar lo còdi]
Escòla provisòria[modificar | Modificar lo còdi]
Le 14 julhet de 1826, una ofèrta fosquèc faita al govèrn pel cònsol de Tolosa Guilhèm Isidòr de Montbèl: la vila metèc a disposicion de l’Estat de bastiments del Jardin de las plantas de Tolosa per i installar provisòriament l’escòla. Pasmens, aquela ofèrta fosquèc refusada per l’Estat.
Le 28 d'abril de 1827, Monsen Puymaurin ofrisquèc a la vila de li logar la proprietat de Benech dins le quartièr Sent Miquèl au 49 de la carrièra des 36 Ponts: aquela ofèrta es presentada al ministre e acceptada. En març de 1828 la locacion de la proprietat de Benech pel cònsol de Tolosa venguèc efectiva. Le 5 d'abril de 1828, M. Dupuy, professor a l’escòla d’Alfort, fosquèc nomenat director de l’escòla de Tolosa.
Mercé a la determinacion de las autoritats tolosencas, una primièra escòla durbisquèc doncas le primièr d'octobre de 1828 dins le quartièr Sent Miquèl. Le 7 de novembre de 1828, fosquèc inaugurada oficialament pel comte de Juigné, prefècte de la Nauta Garona e le baron Montbèl, cònsol de Tolosa.
Les escolans arribèron en nombre. Le segond an, per lotjar les novèls admeses, apondèron a l’escòla un grand ostal adjacent situat carrièra dels 36 Ponts, que veniá de quitar l’Institucion dels sords e muts de l’abbat Chazotte. Pasmens, dins l’estat de desprovesiment qu'èra l’escòla al començament, le director Dupuy deguèc suplar damb fòrça zèl e abnegacion a tot çò que li mancava. En 1832, Dupuy demissionèc aprèps de planhs contra la seuna gestion e fosquèc remplaça per Moiroud, professor a Alfort.
Installacion à Matabiau[modificar | Modificar lo còdi]
Le terren causit fin finala es situat en fàcia de las passejadas d'Engoleime (actualament Passejadas de Joan Jaurés), sul puèi del Calvinet, al delà del Canal de las Duas Mars, al pè de las redotas de 1814, al pè de la laissa desèrta de Guilhemerin.
Aquel terren de 2 ectaras e 84 aras es situat en periferia de la vila, çò que permet un aument de l’activitat de la banlèga tolosenca e evitava le pagament de l’autreg pels païsans menant de bestial. Fosquèc aquerit per la vila al nom de l’Estat per 33 809 francs.
En possession del terren, la vila deguèc encara encalar l’avenguda de l’escòla, bastir un pont sul canal que la corba deguèc èstre rectificada. Calguèc tanbens, « per la perspectiva », alinhar la carrièra del 10 d'abril sus las passejada d'Engoleime e la carrièra Marengo sus la faciada de l’escòla.
Le 8 de febrièr de 1832 se pausèc de la primièra pèira per M. Barennes, prefècte de la Nauta Garona, aprèps estudi dels dessenh per l’arquitècte departemental Jean-Pierre Lafon. L’escòla durbisquèc le 22 d'agost de 1834 e fosquèc ocupada en octobre.
Periòde d'espèra (1899-1964)[modificar | Modificar lo còdi]
Desir de transferiment dempuèi 1899[modificar | Modificar lo còdi]
En 1899 un incendi destruiguèc una partida dels bastiments administratius de l'escòla. La preséncia d'aquela fosquèc alara mesa en question: fosquèc jutjada insalubra, pichona, enclavada. Empachava le desvelopament de la Gara de Tolosa Matabiau e le prolongament de las passejadas Lafayette (Passejadas de Joan Jaurés). Le transferiment es alara seriosament envisatjada, subretot a l'iniciativa d'Albert Bedouce. En 1922, la supression quitament fosquèc evocada, alara que se cercava un terren podent aculhir una escòla nòva.
Escaç del transferiment cap a la Juncassa[modificar | Modificar lo còdi]
Le 21 d'octobre de 1927, le Conselh municipal decidisquèc de tornar l’estudi del transferiment de l’escòla. Un programa de construccion d’una escòla modèrne fosquèc establit per Emmanuel Leclainche, director dels servicis veterinaris, seguent un plan de Charles Lemaresquier e comportant tres blòcs de bastiments qu'un, isolat, constituís una ciutat escolara.
La vila prepausèc un terren de quinze ectaras al pè e a l’èst dels puèges de l’Observatòri, dins quartièr de la Juncassa. Le Ministèri de las finanças inscriguèc al collectiu de 1929 una primièra partida de uèit milions de francs per las òbras. Le 24 de febrièr de 1930, le conselh municipal autoriza le cònsol a aquerir les terrens destinats a l’escòla e le 30 de març de 1931, Leclainche signèc l'acte d'acquisicion del terren de la Juncassa.
En març de 1932, las òbras comencèron. Pasmens, manquèron les crèdits en mai de las dificultats d’ordre juridic de la Societat immobiliària tolosenca. Fin finala, la preséncia dins le sossòl d'aiga pausèc problèma. En 1939, les tres quarts de las construccions fosquèron pas acabadas.
Aquela escòla jamai fosquèc utilizada pels veterinaris perque fosquèc ocupada en 1939 pels Servicis dels Ministèris de l'Aire. L'escòla veterinària contunhèc doncas de foncionar dins les locals de Matabiau.
En junh de 1947, una comission constatèc que l'escòla de la Juncassa podava pas mai èstre utilizada pels veterinaris a causa de la modificacion faitas pels besonhs dels Servicis de Recèrca del Ministèri de l'Aire.
Nòus lòcs envisatjats aprèps la fin de la Segonda Guèrra mondiala[modificar | Modificar lo còdi]
De bastiments militars fosquèron envisatjats, coma las casèrnas Compans o Cafarelli, atal que l’Arsenal, mas las tractacions damb las autoritats militaras capitèron pas.
Le 26 de setembre de 1947, Monsen Petit senhalèc al ministèri de l’agricultura qu’aviá causit un terren fòra de la vila, prèp de l’espital de Purpan. Aquel terren de vint ectaras se compausa d’un terren encastrat per l’avenguda de las Arenas e le camin de Casselardit, d’una proprietat damb bòria e construccion per la demorança limitada per l’avenguda de las Arenas e limitada per Garona e du Toish, d’una bòria de quatre ectaras situada a l’èst del camin de Casselardit e apartenent a las religiosas de La Grava.
En 1954, Aquel projècte fosquèc abandonat aprèps le recors dels proprietaris contra la temptativa d’expropriacion de la vila.
Supression envisatjada de l'escòla veterinària de Tolosa[modificar | Modificar lo còdi]
A la prima de 1948, le Ministèri de l’Agricultura envisatgèc la creacion de duas escòlas veterinàrias: una a Rennes e una a Argièr. Aquel projècte fosquèc rebutat per l’inspector general veterinari.
En abril 1950, la Comission d’economia decidiguèc que calguèc de tancar l’escòla. Las rasons invocadas son: la vetustat, l’execucion del plan d’urbanisme, una despensa estimada per la refeccion de 50 milions e una despensa estimada per la reconstruccion de l’escòla compresa entre 800 milions e un miliard.
L'11 de mai 1950, le Conselh General votèc una mocion provant le desir du mantenir de l’escòla à Tolosa: mòstra les sacrificis financièrs efectuats per la vila e le departament, la celebritat dels sabents eissits de Tolosa, la qualitat de la seuna recèrca scientifica e dels laboratòris diagnostic de las malautiás infecciosas e parasitàrias, l'estudi de las malautiás pròpias a la region.
En 1953, totis les sectors oficials son favorables al manten de l’escòla veterinària a Tolosa.
Compra del terren Chouvel[modificar | Modificar lo còdi]
Le 18 de març de 1953, le Conselh municipal decidiguèc de comprar le terren de Robert Garipuy a Sent Miquèl de Toish.
Le 17 de decembre de 1953, Noël Le Maresquier fosquèc nomenat per l’Estat per far la construccion de la novèla escòla e le 18 de febrièr de 1954.
L'11 de mai de 1954, le Ministèri de l’Agricultura decidiguèc oficialament de tornar bastir de l’escòla veterinària.
Le 18 de genièr de 1955, la crompa de la proprietat Garipuy capitent pas, un novèl terren de 41 ectaras e 29 aras situat sul domeni del castèl de Marmanda a Sent Martin del Toish e apartenent a M. Chouvel, fosquèc aquerit.
Le 10 de genièr de 1958, la partida de la proprietat de Marmanda comprada per vila fosquèc cedada al Ministèri de l’Agricultura.
Construccion de la novèla escòla veterinària e destruccion de l'anciana[modificar | Modificar lo còdi]
La construccion comencèc le 15 d'abril de 1961.
Pasmens, en 1964, las òbras s’arrestèron per manca crèdits: manquèc una partida dels espitals, dus servicis d’ensenhament e de recèrca, un centre d’abaliment, un musèu, un auditòri, de locals de demorança, un gimnasi, de terrens d'espòrt, l'amainatjament dels parcatges, correccions de qualques realizacions, una bòria d'experiéncia.
En junh de 1964, l’anciana escòla fosquèc transferida e en octobre de 1964 se faguèc la primièra dintrada dels escolans dins l’escòla del camin de las Capèlas. Le 12 de decembre de 1964, le projècte de demolicion de l’anciana escòla veterinària fosquèc adoptat pel conselh municipal, acaban atal damb l'istòria d'aquela escòla a Matabiau.
-
Anfiteatre del servici de fisiologia -
Sala de disseccion del servici d'anatomia -
Presentacion a la clinica dels grands animals -
Bibliotèca de l'anciana escòla veterinària
L'arquitectura de l'anciana escòla veterinària de Tolosa[modificar | Modificar lo còdi]
L’escòla veterinària e las causidas d’urbanisme[modificar | Modificar lo còdi]
Situada al tèrme de la longa perspectiva de las passejadas Lafayette (vengudas las passejadas de Joan Jaurés), sus un axe anat de la Plaça Wilson, e surelevacion suls primièrs penjals de las laissas de Bèlmont (Tolosa), l'anciana escòla veterinària ocupava un lòc de primièra per recebre un immòble urban d'importància que corresponda a la ambicions de la vila volent s'afirmar coma metropòli regionala, al començament del sègle XIX.
L'obstacle representat pel bastiment a l'espandiment de la gara de Matabiau faguèc que se pausèc la question de la demolicion dempuèi 1890. Al sègle seguent, l'aveniment de l'automobila donèc una vision novèla de l'urbanisme fondada sus de penetrantas urbanas, e doncas damb de perspectivas dubèrtas, per ofrir un larg accès cap al còr de vila. La demolicion del bastiment fosquèc realizada en 1965 alara que la novèla escòla dubriguèc en 1964 dins le quartièr de Lardena. Per las meteissa rasons ja menèc a la destruccion d'ancians mercats de tipe Baltard coma Les Carmes e Victor Hugo que fosquèron bastits d'immòble de mercat parcatge e le mercat de Pèira que venguèc la Plaça Esquiròl. L'espaci atal liberat demorèc a l'estat d'esplanada sens vertadièr amenatjament fins a que siá decidit la creacion de la mediatèca José Cabanis que torna damb le principi d'enclausura de la perspectiva quitament se l'estructura en arca demòra un compromés.
-
Passejadas Lafayette al tèrme que se trapava l'anciana escòla veterinària de Tolosa -
Anciana escòla veterinària al tèrme de las passejadas Lafayette -
Vista generala de l'anciana escòla veterinària damb le pont sus la via de camin de fèrre abans de 1950 -
Vista de l'anciana escòla veterinària e del pont en 1953
Le projècte de prolongament de las passejadas de Joan Jaurés e le vam ferroviari e automobila condicionan le transfèrt de l'escòla[modificar | Modificar lo còdi]
Las originas e la realizacion d'aquel projècte son presentadas per Jean Coppolani dins un article publicat en 2002 [8]
Las originas del projècte de prolongament[modificar | Modificar lo còdi]
Aquelas passejadas, dedicadas successivament, segon les cambis politics, al duc d'Engoleime, a Lafayette, a Loís-Napoleon [III] e fin finala a Joan Jaurés, fosquèron acabadas en 1824, e dempuèi 1835 la perspectiva al delà del canal de las duas mars èra barrada per la novèla Escòla Veterinària.
Mas lèu l’idèa d’una granda via penetranta, venent del nòrd-èst, e arribant sus plaça Wilson e les baloards, comencèc a venir als responsables du desvelopament de la vila. Dempuèi 1860 una pichona plaça triangulara darrièra muralha de l’escòla fosquèc dedicada al la victòria Marengo. Qualques ans una passejada bordada d’arbres prolongava l’axe de las passejadas Loís Napoleon e monta fins al suc del puèg (la passejada Marengo). L’idèa èra cossí prolongar la passejada fins al naut alara que l'escòla veterinària barrava le passatge.
Duas solucions èran possibles: o un ligam en linha dreita aprèps desplaçament de l’escòla, o le contornament per duas vias lateralas a partir d’un pont sul canal edificat en 1845.
L'influéncia decisiva del camin de fèrre[modificar | Modificar lo còdi]
L’arribada del camin de fèrre en 1856, cavant una trencada entre le canal e l’escòla, compliquèc encara la situacion, subretot damb le quadruplament de las vias en 1909 que daissava pas mai que qualques mècres entre le bòrd de la trencada e la dintrada l’escòla: un contornament per una via de larg gabarit veniá alara impossible.
Un projècte représ dins le dessenh de Jaussely[modificar | Modificar lo còdi]
Le desplaçament de l’escòla demorava la sola solucion. Le primièr projècte dels transferiment fosquèc evocat en 1905 e la decision de principi presa 1928; Léon Jaussely fosquèc encargat del plan d'amainatjament de l’ensemble de Bèlmont, plan axat sus las passejadas de Joan Jaurés prolongadas fins al nòu site de l’Escòla veterinària dins la val d’Ers damb quartièr nòu comprenent le pargue de l’Observatòri.[9].
Un projècte realizat aprèps la demolicion de l’anciana escòla[modificar | Modificar lo còdi]
Las dependéncias de l'ala esquèrra de l'escòla fosquèron tombada dins les ans cinquanta pels besonhs de las vias e le futur d'espandiment de la SNCF. La reconstruccion en 1951 del pont Riquet al gabarit de 28 mècres e en 1949 la construccion d’un pont (pont Pompidor) de meteis gabarit sus las vias ferradas contunhava le prolongament de las passejadas de Joan Jaurés; aquela construccion implicava la destruccion del pòrge de l'escòla e d'una partida de la cort d'onor.
La novèla escòla acabada durbisquèc en 1964. alara se podèc demolir la vièlha escòla e amainatjar una cauçada de quatre vias ligant le pont sus las vias ferradas a la passejada Marengo alargada. Aquela destruccion s'inscriviá dins la politica menada per Louis Bazerque, que consistissiá a favorizar l'accès automobila al centre vila. Le prolongament de las passejadas fosquèc realizat en 1967, encastrat al suc per dus immòbles de catòrze e dècz e sèc estatges. Le terren daissat per la demolicion de l'escòla venguèc un parcatge, util entre autre per la proximitat de la gara Matabiau.
Pasmens, la perspectiva obtenguda fosquèc de nòu barrada, damb la construccion de la mediatèca José Cabanis en 2002-2003. Duas avengudas de sens unic, de tres vias, encastran le lòc de l'anciana escòla veterinària e jonhon la passejada Marengo (venguda passejada Jòrdi Pompidor en 1974) ela meteissa prolongada dempuèi 1968 fins la plaça de la Roseda (quartièr) per las avengudas Leon Blum e Yves Brunaud.
L'estil neoclassic[modificar | Modificar lo còdi]
L'estil dels bastiments de l’anciana escòla veterinària concebuda per Jean Pierre Lafon, arquitècte departamental, èra conforme a la tipologia dels imòbles tolosencs de 1800 a 1830. Le servici municipal d’arquitectura èra alara dirigit per Jacques Pascal Virebent que, per abelir la vila e far mai monumentala, impausèc de faciadas unifòrmas coma aquelas de la futura Plaça Wilson e de la Plaça del Capitòli.
La sobrietat dels ordonançaments d'aquela epòca es pas eissida d’una volontat d’economia mas de l’adesion de lors autors a l'« estil vertadièr » es a dire al neoclassicisme[10]. L'escòla veterinària de Tolosa fosquèc le sol modèl del genre prepausat per l'administracion centralizada al subjècte de l'arquitectura publica, le Conselh dels bastiments civils[11].
-
Faciada principala de l'anciana escòla veterinària -
L'escòla en 1835 (gravadura d'epòca) -
Cort d'onor de l'anciana escòla veterinària e monument Ferdinand Laulanié -
monument Ferdinand Laulanié dins la cort d'onor de l'anciana escòla veterinària -
Arcs de la cort d'onor -
Cort e ostalons de las clinicas de l'anciana escòla veterinària
L'arquitectura foncionala de l'anciana escòla[modificar | Modificar lo còdi]
L'obratge de Gourlier, Biet, Grillon e Tardieu[12] les dessenhs de l'anciana veterinària dona le detalh de las afectacions dels diferents servicis. Pòdon èstre confrontadas damb una remarcabla maqueta en tèrra cuècha conservada a l'intrada del bastiment administratiu de l'Escòla nacionala veterinària de Tolosa.
Un plan de tipe grand prèmi de Roma[modificar | Modificar lo còdi]
Dins aquel esperit d'adesion al neoclassicisme, l’escòla veterinària presentava un plan de grasilha estructurant nòu corts e jardins dins un ensems gaireben carrat fins al jardin botanic, centrat sus la cort d’onor tanbens carrada e enrodada d’arcs. L’axe de simetria anava del pòrge d’intrada e passava pel mejan de l’emicicle de anfiteatre puèi d’un bastiment central entre la cort de las clinicas e le jardin botanic.
Aquel tipe de plan permetiá d'estructurar un grand nombre de bastiments e s’inspirava dels edificis antics romans coma les tèrmes. Fosquèc utilizat per l'asil de La Barraca de Fraisse, les escorjadors de Tolosa, e envisatjat per l'escòla dels Arts e Mestièrs (non realizada).
D'agrandiment fosquèron realizats aprèps 1836, find a 1850, respectant l'estil d'origina mas sens se sometre tan rigorosament al principi de simetria.
Organizacion iniciala de l'escòla[modificar | Modificar lo còdi]
En 1834, l'escòla veterinària compren un primièr còrs de bastiment, en faciada, reservat al còrs ensenhant, als vigilants e als servicis administratius. Un segond còrs destinat als escolans damb las salas d'estudis e les servicis de polícia sanitària, fisica, quimia e farmacia.
Las infirmariás èran a drecha e esquèrra del bastiment central. Darrièra aquel ensems èra fòrça long bastiment damb la fabregas, les servicis d'anatomia, istologia, fisiologia, istòria naturala, igièna, anatomia patologica, clinica e cirurgia. Al delà èra le jardin botanic.
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Ordonança reiala del 6 de julhet de 1825.
- ↑ (fr)LABAT,A. Notice sur l'École Vétérinaire, Toulouse, Ed. Privat, s.d., in-8, janvier 1887, 30p
- ↑ (fr) LAUTIE, R. L’histoire de l’École Nationale Vétérinaire de Toulouse, Revue de Médecine vétérinaire de Toulouse, n°1, 1981, pp15-31. Consultable à la Bibliothèque de l'ENVT
- ↑ (fr)Véto Matabiau, berceau de l’enseignement vétérinaire à Toulouse, Saint-Cyr-sur-Loire : Éditions Alan Sutton, 2007. 221p.
- ↑ Letra de Chaptal, ministre de l'interior, al prefècte de la Nauta Garona, del 6 germinal an XII
- ↑ Conselh municipal de la vila de Tolosa, sesilha del 27 d'octobre de 1807
- ↑ Conselh municipal de la vila de Tolosa, sesilha del 28 de julhet de 1825
- ↑ COPPOLANI, Jean. Deux « ratés » de l’urbanisme toulousain. L’Auta, décembre 2002, 4ème série n°38, p304.
- ↑ (fr)JAUSSELY, Léon. Plan d’aménagement, d’embellissement et d’extension de la Ville de Toulouse, 1929. Bibliotèca del Patrimòni de Tolosa, carrièra del Pèiregord
- ↑ "Odile FOUCAUD" (fr)Odile FOUCAUD, L’Architecture de Toulouse au sègle XIX, coéd. Musée Paul Dupuy de Toulouse, 216 p., ISBN 2-85056-396-X
- ↑ "Odile FOUCAUD" (fr)Odile FOUCAUD, L’Architecture de Toulouse au sègle XIX, coéd. Musée Paul Dupuy de Toulouse, 216 p., ISBN 2-85056-396-X
- ↑ "GOURLIER, BIET, GRILLON et TARDIEU" (fr)GOURLIER, BIET, GRILLON et TARDIEU : Choix d'édifices publics construits et projetés en France depuis le commencement du sègle XIX, Paris, L. Colas Ed., vol 2 (L'école vétérinaire de Toulouse : 3 planches), 1837-1844. Consultable à la bibliothèque municipale de Toulouse, rue du Périgord
Vejatz tanbens[modificar | Modificar lo còdi]
Articles connèxes[modificar | Modificar lo còdi]
- Escòla nacionala veterinària de Tolosa
- Escòla nacionala veterinària d'Alfort
- Escòla nacionala veterinària de Lion
- Escòla de la Juncassa