Quinoa
Un plant de quinoa en graines
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Sosembr. | Tracheobionta |
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Magnoliopsida |
| Sosclassa | Caryophyllidae |
| Òrdre | Caryophyllales |
| Familha | Chenopodiaceae |
| Genre | Chenopodium |
Chenopodium quinoa
Willd., 1798
| Òrdre | Caryophyllales |
|---|---|
| Familha | Amaranthaceae |
La quinoa (Chenopodium quinoa) es una espècia de planta erbacèa annala de la familha de las Amaranthaceae segon la classificacion filogenetica o aquesta de las Chenopodiaceae. Es una pseudo-cereala, puslèu qu'una cereala veraia, qu'es pas una èrba. Lo quinoa es filogeneticament mai pròche d'espècias coma la betarava, l'espinac e l'amarant.
Aquesta planta tradicionala es cultivada dempuèi mai de 5 000 ans suls naut plans deSudamerica. Coma la mongeta, la trufa, lo milh, lo quinoa èra a la basa de l'alimentacion de las civilizacions precolombianas, mas, al contrari a aquestas darrièras, i a pas retengut l'atencion dels conquerents espanhòls a causa del taus en saponina de l'envelopa de sas granas non desgrunadas, e que la farina que se'n tira es pas panificabla a causa de l'abséncia de glutèn.
Dins las annadas 1970, los païses industrializats decobrisson las qualitats nutricionalas del quinoa qu'es ara distribuit dins gaireben totas los supermercats, los magasins de produchs eissits de l'agricultura biologica e del comèrci equitable.
Etimologia e noms[modificar | Modificar lo còdi]
Quinoa ven de l'espanhòl « quinua », d'esperel desviat del quechua « kinwa ». Los Incas nomenavan la quinoa « chisiya mama », que significa en quechua « maire de totas las granas ».
Varietats[modificar | Modificar lo còdi]
Se destria subretot doas grandas familhas de quinoa: la quinoa amara (« quinua amarga ») e la quinoa doàa (« dulce »). La primièra, tradicionalament cultivada dins los Andes dempuèi mai de 5 000 ans demanda lo lavatge e l'escarificacion de las granas a causa del taus en saponina de l'envelopa (amara e presentant un cèrt taus de toxicitat). Es la varietat majoritàriament exportada en Occident pel biais del comèrci equitable. La « dulce », eissida de seleccions varietalas mai recentas, conten pauc o pas de saponina.
Existís diferentas variatss coma: Bear, Cherry Vanilla, Cochabamba, dave 407, Gossi, Isluga, Kaslala, Kcoito, Linares, Rainbow, Red faro, Red head (bona adaptabilitat en climat pluvenc), Temuco.
Nutricion[modificar | Modificar lo còdi]
La quinoa es fòrça digèsta, paura en lipids, mas rica en fèrre e en proteïna. En mejana, la quinoa conten 16 a 18 % de proteïnas. Conten tanbenlos uèi acids aminats essencials a la vida umana alara que las cerealas an un acid aminat limitant (la lisina manca). Sa grana remembre lo milh menut. Ten una textura de caviar e un gost leugièrament avelanat. Se cosina aisidament salat coma sucrat.
Per lo consomar, lo cal lavar per levar son gost amar. Melhor es de la còser dins tres còp son volum d'aiga bolhissenta. Se daissa còser doçament fins a l'aparicion del grelh (un vintenat de minutas). Enseguida, se cobrís pendent unas minutas e se daissa la quinoa absorbar l'aiga encara presenta. pòt remplaçar en acompanhament lo ris, la semola o las pastas.
La farina de quinoa permet de far de fòrça preparacions abitualament realizadas amb de blat, coma los pescajons a condicion de'n reduire la quantitat de mitat, que ten un poder d'absorpcion mai important.
Cultura[modificar | Modificar lo còdi]
Celèbre per sa capacitat de resisténcia fàcia a de condicions climaticas extrèmas (secada, gelada), la quinoa se desvolopa dins un mitan arid (besonh de 600 mm de pluèja per an) ont los sols, paures, son expausats a la secada, gelada, al vent violent e a la fòrta radiacion solara deguda a l’altitud.
Per provesir lo vam comercial de la grana, los agricultors comencèron a cultivar de zonas de plana.
En climat oceanic se conselha de semenar la quinoa a partir d'abril (emisfèri nòrd), que, se la temperatura es tròp nauta, la quinoa grelha mal ; dins lo cas contrari, cal refrigerar los semens pendent unees jorns (estratificacion freja) .
Païses productors, environament e comèrci[modificar | Modificar lo còdi]
Lo Peró e la Bolívia son los dos primièrs productors mondials de quinoa. En Bolívia, las superfícia boblèron entre 2005 e 2012, atenhent 70 000 ectaras per 44 000 tonas. L’associacion nacionala dels productors de quinoa (ANAPQUI), creada en 1983, es lo màger productor de quinoa del país. Aqueste interés mondial per la quinoa menèt a una pujada del prètz dins los païses andins,. Lo Peró es lo primièr exportator mondial davant la Bolívia e l'Eqüator. Mai de la mitat de la produccion es exportada cap als EUA, un pauc mens d'un tèrç cap a l'Union europèa e 6 % cap al Canadà, aquestas tres regions representan donc 94 % de las exportacions de quinoa bolivian.
Dempuèi 2009, la cultura a granda escala de la quinoa foguèt introducha en França, enAnjau fins a Peitau, e en Occitània en Corresa. Lo prètz d'aquesta quinoa francesa demora superior a aqueste importat d'America del Sud mas lo produch interèssa los consomators privilegiant l'agricultura de proximitat.
La demanda creissenta del mercat mondial per la quinoa provoquèt de modificacions importantas de la part dels agricultors bolivians per n'intensificar la produccion. Lo desvolopament de la monocultura de la quinoa se fa al prejudici d'activitats coma l'elevatge tradicional del lama (son fum servissent a fertilizar lo sol) o la cultura d'autras produccions ortalencas dins la puna. Aquò a de consequéncias a l'encòp environamentalas (apauriment del sol per la reduccion del garach o la mecanizacion per la carruga de discs) e socialas importantas. S'aquesta tendéncia frena, veire capvira parcialament l'exòde rural, los revenguts portats crean pasmens de tensions al subjècte de las tèrras,.
| 2016 | 2015 | 2010 | 2005 | 2000 | 1990 | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Peró | 79 000 | 53,3 % | 106 000 | 41 000 | 33 000 | 28 000 | 16 000 | 69,9 % |
| Bolívia | 66 000 | 44,1 % | 75 000 | 37 000 | 25 000 | 24 000 | 6 000 | 27,2 % |
| Eqüator | 4 000 | 2,6 % | 13 000 | 2 200 | 700 | 700 | 700 | 2,9 % |
| Total | 149 000 | 100 % | 194 000 | 80 000 | 58 000 | 53 000 | 23 000 | 100 % |
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
Annèxes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- Jean-Philippe Derenne, Tout savoir sur le quinoa, Fayard, 2015, 380 p. (lire en ligne)
- Quinoa, Valérie Cupillard, éditions La Plage ISBN 2-84221-112-XError d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
- (en) Zina Caceres, Aurélie Carimentrand et John Wilkinson (2007). « Fair Trade and Quinoa from the Southern Bolivian Altiplano », in Raynolds L., Murray D., Wilkinson J. (Éd.). Fair Trade: The Challenges of Transforming Globalization. Londres et New York, Routledge. ISBN 0415772036Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas. ISBN 978-0415772037Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas.
- D. Félix, Diagnostic agraire de la province Daniel Campos, Bolivie : le développement de la filière quinoa et ses conséquences sur l'équilibre du système agraire Aymara [Thèse - Mémoire], Montpellier, CNEARC ESAT, ENSAM, 2004, 113 p.
- (en) Pulvento C, Riccardi M, Lavini A, d'Andria R, Iafelice G, Marconi E, « Field Trial Evaluation of Two Chenopodium quinoa Genotypes Grown Under Rain-Fed Conditions in a Typical Mediterranean Environment in South Italy », Journal of Agronomy and Crop Science, vol. 196, no 6, 2010, p. 407-411 (DOI 10.1111/j.1439-037X.2010.00431.x)
- (en) Geerts S, Raes D, « Deficit irrigation as an on-farm strategy to maximize crop water productivity in dry areas », Agric. Water Manage, vol. 96, 2009, p. 1275–84 (DOI 10.1016/j.agwat.2009.04.009)
- (en) Geerts S, Raes D, Garcia M, Vacher J, Mamani R, Mendoza J, Huanca R, Morales B, Miranda R, Cusicanqui J, Taboada C, « Introducing deficit irrigation to stablize yields of quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) », Eur. J. Agron., vol. 28, 2008, p. 427–436 (DOI 10.1016/j.eja.2007.11.008)
- (en) Geerts S, Raes D, Garcia M, Mendoza J, Huanca R, « Indicators to quantify the flexible phenology of quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) in response to drought stress », Field Crop. Res., vol. 108, 2008, p. 150–6 (DOI 10.1016/j.fcr.2008.04.008)
- (en) Geerts S, Raes D, Garcia M, Condori O, Mamani J, Miranda R, Cusicanqui J, Taboada C, Vacher J, « Could deficit irrigation be a sustainable practice for quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) in the Southern Bolivian Altiplano? », Agric. Water Manage, vol. 95, 2008, p. 909–917 (DOI 10.1016/j.agwat.2008.02.012)
Referéncias taxinomicas[modificar | Modificar lo còdi]
- Referéncia INPN : Chenopodium quinoa Willd., 1798
- Referéncia Tela Botanica (France métro) : Chenopodium quinoa Willd., 1798
- (fr+en) Referéncia ITIS : Chenopodium quinoa Willd. (+ version anglaise)
Ligams extèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
- (en) Referéncia NCBI : Chenopodium quinoa
- (en) Referéncia GRIN : espèce Chenopodium quinoa Willd.
- AquaCrop: the new crop water productivity model from FAO
- |author: Cyberpresse |Title: Le goût amer du quinoa