Zòna abitabla
Una zòna abitabla es, en astronomia e en exobiologia, una region de l'espaci onte lei condicions son favorablas a l'aparicion d'una vida similara a la vida terrèstra. I a dos tipes de regions que pòdon èsser favorablas au nivèu d'un sistèma planetari ò au nivèu d'una galaxia. Lei planetas e lei satellits naturaus situats dins aquelei zònas son potencialament susceptiblas d'aubergar una vida extraterrèstra.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Lo concèpte de « zòna abitabla » foguèt introduch en 1913 per l'astronòm anglés Edward Maunder (1851-1928) dins son libre Are The Planets Inhabited?[1][2]. Tornèt trobar un interès après la Segonda Guèrra Mondiala amb lo començament de la corsa a l'espaci. Ansin, en 1953, foguèt repres per lo fisiologista alemand Hubertus Strughold (1898-1986) e per l'astrofisician estatsunidenc Harlow Shapley (1885-1972), respectivament dins The Green and the Red Planet: A Physiological Study of the Possibility of Life on Mars (« La planeta verda e la planeta roja : estudi fisiologic de la possibilitat d'una vida sus Mart ») e dins Liquid Water Belt (« La cencha de l'aiga liquida »). Lo premier desvolopèt l'idèa d'ecosfèra e destrièt de zònas diferentas onte la vida èra susceptibla d'aparéisser[3][4]. Lo segond detalhèt mai leis aspèctes scientifics. Lei dos autors soslinhèron l'importància de l'aiga liquida. Enfin, lo tèrme « zòna abitabla » foguèt prepausat en 1959 per l'astrofisician Su-Shu Huang per designar la zòna situada a l'entorn d'una estela onte l'aiga poiriá se mantenir sota forma liquida[5][6].
Lei diferentei zònas abitablas
[modificar | Modificar lo còdi]La zòna abitabla circomestellara
[modificar | Modificar lo còdi]
La zòna abitabla circomestellara es una esfèra teorica qu'enviròuta una estela. Correspònd a la zòna onte la temperatura a la superficia deis objèctes celestiaus orbitant dins la zòna permetriá l'aparicion d'aiga liquida. En practica, es la zòna onte la deteccion dei signes atmosferics d'una vida organica de superficia pareis possibla. L'extension d'aquela region despend principalament dei caracteristicas de l'estela. Dos soszònas son destriadas :
- la zòna conservatritz es definida per l'embalament de l'efiech de sèrra au limit interiora e l'efiech de sèrra maximal dau dioxid de carbòni au limit exterior.
- la zòna estenduda (ò optimista) es definida per l'existéncia de pròvas empiricas permetent d'afiermar l'existéncia d'aiga liquida.
Per lo Soleu, la zòna abitabla conservatritz se situa de 142 a 235 milions de quilomètres. Es pas lo cas de Mart que son orbita se situa entre 206 e 250 milions de quilomètres dau Soleu. La zòna optimista es ben pus estenduda que va quasi de l'orbita de Vènus a aquela de Ceres.
Segon lei conoissenças actualas, de zònas abitablas existisson a l'entorn deis estelas de tipe solar e dei nanas rojas. Leis estelas pus importantas semblan d'emetre de raionaments electromagnetics tròp intens per permetre la subrevida d'una vida de tipe terrèstra en superficia. La talha de la zòne varia amb la luminositat de l'estela. Per exemple, dins lo cas d'una nana roja, la zòna abitabla se tròba a proximitat immediata de l'estela[7].
La zòna abitabla galactica
[modificar | Modificar lo còdi]La zòna abitabla galactica definís una zòna de la galaxia pron pròcha dau centre galactic per aver la quantitat sufisenta d'elements pesucs necessaris per permetre la formacion de planetas telluricas e per metre en plaça de moleculas organicas coma l'emoglobina. Pasmens, dèu tanben èsser pron alunchada per defugir de perilhs coma leis efiechs dau trauc negre supermassís centrau, lei radiacions dei supernòvas e lei frustadas d'estelas que favorizan lei « pluejas » de cometas dins lei regions intèrnas d'un sistèma planetari. S'aquelei paramètres son mai ò mens conoissuts, leis estudis an de dificultats per mesurar l'extension de la zòna abitabla galactica, generalament en causa d'una manca d'informacions sus la composicion d'aqueleis objèctes. Per la Via Lactèa, son centre seriá situat a 25 000 ans lutz de son centre e sa largor es estimada a 6 000 ans lutz.
Lei limits dau concèpte
[modificar | Modificar lo còdi]Lo concèpte es criticat per mai d'un astronòm e d'un biologista. Lo premier ponch es la reduccion dei recèrcas ai formas de vida similaras a la vida terrèstra. D'efiech, l'existéncia de formas de vida diferentas es benlèu possibla e es totalament exclucha. Pasmens, la definicion actuala de la zòna abitabla pòt integrar d'elements suplementaris a condicion de lei conéisser. Òr, a l'ora d'ara, lei mecanismes d'autrei formas de vida son desconoissuts.
La segonda critica es aquela de l'existéncia possibla d'aiga liquida en defòra de la zòna abitabla. Per exemple, dins lo Sistèma Solar, la preséncia d'aiga liquida es sospichada dins lei mantèus de plusors lunas dei sistèmas de Jupitèr e de Saturne. Òr, divèrseis estudis mòstran la possibilitat de l'existéncia de formas de vida dins aqueleis environaments. A l'ora d'ara, es malaisat de respòndre a aquela remarca car lei telescòpis utilizats per la deteccion dei planetas an pas la poissança necessària per determinar d'un biais precís la composicion d'aqueleis objèctes.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Charles H. Lineweaver, Yeshe Finner e Brad K. Gibson, « The Galactic Habitable Zone and the Age Distribution of Complex Life in the Milky Way », Science, 2 de genier de 2004, vol. 303, n° 5654, pp. 59-62.
- Ralph D. Lorenz, « Maunder's Work on Planetary Habitability in 1913: Early Use of the term "Habitable Zone" and a "Drake Equation" Calculation », Research Notes of the AAS, vol. 4, n° 6, 2 de junh de 2020.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Ralph Lorenz, Exploring Planetary Climate : A History of Scientific Discovery on Earth, Mars, Venus and Titan, Cambridge University Press, 2019, p. 53.
- ↑ Ralph Lorenz, « Maunder's Work on Planetary Habitability in 1913: Early Use of the term "Habitable Zone" and a "Drake Equation" Calculation », Research Notes of the American Astronomical Society, vol. 4, n° 6, 2020.
- ↑ Richard J. Huggett, Geoecology : An Evolutionary Approach, Routledge, Chapman & Hall, 1995, p. 10.
- ↑ Hubertus Strughold, The Green and Red Planet : A Physiological Study of the Possibility of Life on Mars, University of New Mexico Press, 1953.
- ↑ James F. Kasting, Daniel P. Whitmire e Ray T. Reynolds, « Habitable Zones around Main Sequence Stars », Icarus, vol. 101, n° 1, genier de1993, pp. 108-118.
- ↑ Su-Shu Huang, National Research Council (U.S.). Study Group on Biology and the Exploration of Mars, Extraterrestrial life : An Anthology and Bibliography, Washington, D. C., National Academy of Sciences, 1966, pp. 87-93.
- ↑ Aomawa L. Shields, Sarah Ballard et John Asher Johnson, « The habitability of planets orbiting M-dwarf stars », Physics Reports, vol. 663, 5 de decembre de 2016, pp. 1-38.