Trauc negre estellar
.jpg)
Un trauc negre estellar es un trauc negre creat per l'afondrament d'una estela massisa durant una supernòva. Previst per lei modèls astrofisics eissits de la teoria de la relativitat, es un objècte mau conegut car sa deteccion e son observacion son pas simplas amb lei mejans actuaus.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
Se l'idèa dau trauc negre foguèt evocada a la fin dau sègle XVIII, l'existéncia vertadiera d'un tal objècte venguèt una possibilitat vertadiera après la publicacion de la teoria de la relativitat generala d'Albert Einstein en 1915. D'efiech, la relativitat ofrís un modèl simple que permet d'explicar la formacion d'un trauc negre durant una supernòva. Pasmens, la deteccion dirècta d'un trauc negre estellar es complèxa. Lei fisicians acceptèron donc lentament l'existéncia d'un objècte inobservable e entraïnant de problemas importants dins lei teorias fisicas. La descubèrta de la premiera estela de neutrons, en 1967, facilitèt aqueu procès.
En 1971, la descubèrta de Cygnus X-1, lo premier sistèma binari X, foguèt un eveniment important per la recèrca sus lei traucs negres[1][2]. D'efiech, es compausat d'una estela supergiganta de 20 a 30 massas solaras e d'un objècte invisible de 7 a 13 massas solaras. Aqueu segond objècte es una importanta fònt d'emission de rais X, fenomèn explicable per la preséncia d'un disc d'acrecion caud[3]. Puei, d'autrei sistèmas binaris X foguèron identificats per leis astronòms. Uei, aqueleis emissions de rais X son explicadas per la preséncia de traucs negres estellars[4]. Pasmens, en 2023, ges d'observacion dirècta es estada confiermada.
Formacion e proprietats[modificar | Modificar lo còdi]
Formacion[modificar | Modificar lo còdi]
Segon lei modèls actuaus, un trauc negre estellar es lo resultat de l'afondrament dau nuclèu d'una estela supermassisa durant una supernòva[5]. D'efiech, durant aqueu procès, lei jaç exteriors de l'estela son expulsadas dins l'espaci mentre que lo nuclèu es comprimit per la gravitat. Se l'estela a una massa compresa entre 1,44 e 3,2 massas solaras, aquel afondrament mena a la formacion d'una estela de neutrons. Se l'estela a una massa superiora, la formacion d'un trauc negre es possibla. Pus tard, la fusion de dos traucs negres de massa estellara es possibla segon lei conoissenças actualas.
Proprietats[modificar | Modificar lo còdi]
A l'ora d'ara, lei proprietats d'un trauc negre estellar son mau conegudas. Lei modèls teorics permèton d'explicar leis efiechs de sa massa en defòra de l'orizont deis eveniments, es a dire en defòra dau limit onte la lutz pòu encara escapar a l'influéncia gravitacionala dau trauc negre. La formacion d'un disc d'acrecion per la matèria en cors d'absorpcion es probabla. Podriá explicar leis emissions de rais X observadas dins lei sistèmas binaris X.
Traucs negres estellars supausats[modificar | Modificar lo còdi]
En 2023, un vintenau d'objèctes son considerats coma de traucs negres estellars per leis astronòms. La màger part son de sistèmas binaris X ò de rèstas de supernòva. Lo pus famós es l'objècte invisible present dins lo sistèma Cygnus X-1. En 2009, la disparicion de l'estela supergiganta N6946-BH1 a benlèu menat a la formacion d'un trauc negre estellar.
Galariá fotografica[modificar | Modificar lo còdi]
-
Disparicion de N6946-BH1 -
Cygnus X-1 vist per un telescòpi X -
V404 Cygni, un trauc negre possible, vist per un telescòpi X -
Fenomèn de microlentilha gravitacionala explicat per lo passatge d'un trauc negre estellar
Annèxas[modificar | Modificar lo còdi]
Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- Jean-Pierre Lasota, La science des trous noirs, París, Odile Jacob sciences, 2010, 192 p.
- Matteo Smerlak, Les trous noirs, París, Presses Universitaires de France, coll. Que Sais-je ? n° 4003, 2a edicion, 2021, 128 p.
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ J. Kristian, R. Brucato, N. Visvanathan, H. Lanning e A. Sandage, « On the Optical Identification of Cygnus X-1 », The Astrophysical Journal, vol. 168, 1971, pp. 91-93.
- ↑ L. L. E. Braes e G. K. Miley, « Physical Sciences: Detection of Radio Emission from Cygnus X-1 », Nature, vol. 232, n° 5308, 23 de julhet de 1971, p. 246.
- ↑ H. L. Shipman, Z. Yu e Y. W. Du, « The implausible history of triple star models for Cygnus X-1 Evidence for a black hole », Astrophysical Letters, vol. 16, n° 1, 1975, pp. 9-12.
- ↑ Jorge Casares, « Observational evidence for stellar-mass black holes », Proceedings of the International Astronomical Union, vol. 2, 2006, pp. 3-12.
- ↑ A. Celotti, J. C. Miller e D. W. Sciama, « Astrophysical evidence for the existence of black holes », Classical and Quantum Gravity, vol. 16, n° 12A, 1999, pp. 3-21.
