Sosdialècte fenolhedés

Lo sosdialècte fenolhedés es un sosdialècte de l'occitan lengadocian que se parla dins lo país de Fenolhedés. Sas caracteristicas particularas ne fan una varietat de continuitat e de transicion cap al catalan. Es pròche del donasanenc e del sosdialècte ariegés de Vic de Sòs. L'influéncia del catalan, fait ja notat per M. Alart se manifesta per la l palatala (lh) a l'iniciala dels mots e l'emplèc de a per e (andrèt, ascanar, ambraçar, etc.).

Caracteristicas

• L'article masculin i es le, pl. les (com en [tolosan]) e darrièr una vocala ven " 'l " e els [es] en plural. Ex: Pòrta-me'l, al pan per Pòrta-me-lo, lo pan'. La contraccion de la preposicion 'de' e de l’article le es prononciada dal , e la de 'de' e de l'article la es das. La contraccion de la preposicion 'a' e de l’article les es als [as/ai?], e de 'a' e de l’article las es as.

• Acusatiu masculin singular e datiu singular del pronom de tresena persona (l)i, e plural lhos(-i) (sembla un entrecrosament de los e lors).

• L'article plural masculin li es emplegat coma demostratiu Li que venon ('Los que venon'). Aqueste fenomen se tròba tanben coma pronom d'OD. (DE VERIFICAR)

• Possessiu le siu e la siva, los sivis, las sivas.

• Adverbis de lòc ací (ont es qui parla) e aquí (ont es qui escota).

• Lo preterit perfach, coma en foissenc es en -g- : parlègui, parlègues, parlèc, etc.

• Formas verbalas: èsser: son, èri, siquèri, saré; aver: è, aviá , aijèri, auré, aguit (agut?); vèrbs transitius : canti, cantavi , cantèri, cantaré, cantat — preni, preniá, prenguèri, pres - recebi, recebiá, recepièri, receuré, recebut.

Fonetica

• Palatalizacion de la 'l' iniciala o intervocalica coma en catalan: aquelh (aquel), elh, elha (el, ela), lhor (lor), ...

• E atòna pòt passar a [a] davant una -n o una -s. Ex: embraçar, endret, en fin, enténer, escanar, esperar, estanh, estar se pronóncian 'ambraçar, endret, anfin, antene, ascanar, asperar, astanh, astar'.

• Lo grop 'AI' tonic se redusís a 'è' e. Ex.: è (ai, del vèrb Aver), lhèt (lait), pèisser(pàisser), fèt (fait), frèisse (fraisse), greissam (graissam), deissar (daissar).

• Lo grope 'UI' se pòt reduire a 'u'. Ex.: fruta (fruita), redure (reduire) e 'UEI' a 'ui'. Ex. truita (truèita). (DE VERIFICAR)

• L'anciana reduccion en 'u' s'es conservada en qualques mots. Ex. pug (puèg), truja (truèja). (DE VERIFICAR)

Parabòla de l'enfant borgal de Sant Pau de Fenolhet

Un òme aviá [aviò] dus gojats : le pus jove diguèc a son paire : Mon paire, donatz-me le ben que me revendrà de ma porcion. E lhos-i faguèc lo partatge [partatche] dal siu ben.

Qualquis jorns apèi, le pus jove, s'emportant tot çò qu'aviá, se n'anèc viatjar luènh [lhenc] ; e aquí se mangèc tot son dequé.

Quan s'aigèc tot acabat, una, granda famina [grando famino] venguèc dins aquelh país, e tot i faguèc talament fraitura, que siguèc obligat de se donar amb un òme de l'endrèt, que l'envièt a la siva bòrda, per gardar porquets.

Aquí, auriá volgut s'afartar dals trialhas qu'es porcs manjavan [manjaven]; mès [mè] digús non i'n donava.

En fin, refleshisquent, diguèc: I a, dins l'ostal de mon paire, fòrça vailets qu'an pan en abondància, e ieu ací m'escani de talent.

Me cal despertar, anar trobar mon paire, e li dire : Mon paire, è pecat contra'l cèl [contre'l] e davant vos. Ara son pas digne d'èsser apelat le vòstre gojat. Gaitatz-me donc coma un dels [das] vòstris vailets.

Se lhevèc donc e anèc trobar son paire. Èra encara luènh, que son paire le vegèc, pres de compassion, corriguèc e l'embracèc.

Le siu gojat i diguèc: Mon paire, è pecat, etc.

Mès lo paire diguèc ai sivis vailets: Aportatz-i le siu prumièr vestit [vastit] e cargatz-i-le ; metetz-i un anelh al dit e soulièrs als pès.

Fasetz venir le vedeth gras e tuatz-le ; mangem e ribotem, perque gardací le miu gojat qu'èra mòrt e es ressuscitat; èra perdut e l'avèm retrobat. E fagueren una bèlha fèsta.

Lexic

• carrièr?: carrièra
• demorar?: esperar
• espertin? ("aspertí") : espertina
• estar? (diferent de l'auxiliar "èsser"). ex. 'aquí estèm ben'
• tardor?: autom