Pluton (mitologia)

Estatua de Pluton/Serapis, amb lo cam Cerbèr. Periòde Grecoroman, marbre. Gortina. Sègle II

Pluton, en latin Pluto, significant « lo ric », en Grèc ancian ("Dis" en latin), es un dieu de la religion romana. Son nom es d'origina grèga: Πλούτων, lit. lo dieu de la riquesa (πλούτος), nom atestat primièr pels Tragics (Sègle V Abc), mas enseguida s'impausèt subbretot pels Romans. Lo dieu grèc correspondent es nomenat mai sovent Ades (benlèu « aqueste qu'es invisible » o « que fa invisible »). Es lo dieu dels Infèrns. Tanben nomenat Tertius, lo « Tresen » (filh de Saturne), Est verasamblablament peles Romans l'evolucion d'un dieu mai ancian, Dis Pater.

Descriptions

Pluton es sovent presentat amb sos atributs e son companh Cerbèr. Ragna suls Infèrns amb son esposa Proserpina, tanben nomenada Persefona.

Es mai sovent presentat amb una barba espassa. Sovent, pòrta son casco, present dels Ciclòps (filh de Neptune), que la proprietat èra de lo far invisible; a vegada, lo fran cench d'una courona d'ebèn, de capillèra o tanben de narcís. Que se seti sus un tròn d'ebèn o de sofre, ten la man drecha o un scèptre negre, una forca o una pica. A vegada, ten de claus dins sas mans, per exprimir que las pòrtas de la vida son tampadas sens retorn a aqueste que vengon dins son empèri. I a sovent son can Cerbèr a costat d'el. Es tanben presentat dins un carri traïnat per sos quatre cavals negres.

Autoritat

Son palais es establit al centre dels Aliscamps. Es de là que vigila, en sobeiran, l'administracion de sos Estats, e dicta sas leis.

Los Romans li fasián de ceremonias particularas. Lo prèire fasián brutlar d'encens entre las banas de la victima, la ligava, e li dubrissiá lo ventre amb un cotèl que lo margue èra redond e le pomèl d'ebèn. Las cuèissas de l'animal subretot èran consacradas a aqueste dieu. Se podava sacrificar per el pas que dins la sornièra, e de victimas negras, que las vetas èra de la mèsma color, e que la tèsta deviá èsser capirada. Èra onorat subretot a Nisa, a Opunte, a Trozèn, a Pilos, e pels Eleans ont aviá una mena  de sanctuari qu'èra dubèrt sonque un sol jorn dins l'annada; encara se podavar i dintrar pas que lo sacrificaires. Epimenides, dich Pausanias, aviá fach plaçar so estatua dins los temples dels Eumenids, e, al contrari de l'usatge ordinari, i èra presentat d'un bias e dins una actitud agradivas.

Ligams de parentat

Pluton es lo filh de Saturne e Rea, espós de Persefona, es lo fraire de Jupitèr, Neptune, Junon, Cerès e Vesta.

Atributs

Es sovent representat amb un casco de pèl de can ofèrt pels ciclòps que lo fa invisible, que jamai lèva, del nom de « cunè ».

Es sovent presentat amb un scèptre, la bana d'abondància e son arma la lança de doas dents, recebuda pendent Titanomaquia. L'attribut que sevei mai sovent près d'èl, es lo ciprès, que lo fulham sorn exprimís lo tristum e la dolor. Los prèires d'aqueste dieu se'n fasián de coronas e ne semenavan lors vestits dins los sacrificis.

Es mèstre tanben d'un can de tres tèstas (Cerbèr, gardian de la dintrada dels Infèrns) e de quatre cavals negres nomenats Eton, Alastor, Nictèu e Orfnèu.

Domèni

Pluton viviá als Aliscamps dins los Infèrns, lo mond dels morts sosterranhs. Jutjava las almas: los bons e los justes èran enviats dins los Aliscamps, luòc de delicis e de patz, los marrits dins los abismes del Tartar ont patissiá los suplicis meritats.

Simbòls

I aviá a Roma de prèires victimaris unicament consacrats a Pluton. Se li immolava, coma en Romania, de victimas de color sorna, e sempre en nombre par, alara que se sacrifiava als autres dieus sonque de victimas en nombre impar. Èran entièrament reducha en cendres, e lo prèire ne gardava pas res, ni pel pòble ni per el. Abans de las immolar, se cavava un clòt per recebre la sang, e s'i mesclava lo vin de las libacions. Pendent aquestes sacrificis, los prèires avián la tèsta descobèrta, e lo silenci absolut èra recomandat als assistents, mens encara per respècte que per crenta del dieu

En Sicília, los Siracusans li sacrificavan cada annada dos taurs negres près de la font del Cianè, ont la tradicion plaçava o raubament de Proserpina. A Roma, lo 20 de junh, jorn de sa fèsta, sol le temple de Pluton èra dubèrt. Se li sacrificava d'animals de pèl sorn (feda o pòrcs), e se vodava a son corroç inflexible totes los condamnats a mòrt.

Temples/religion

Sul mont Soracte, en Itàlia, Pluton partatetjava los onors d'un temple comun amb Apollon; atal, los Faliscs, abitants del país, avián creguts dever onorar a l'encòp e la calor sosterranha e aquesta de l'astre del jorn. Los pòbles del Laci e a l'entorn de Crotona avián consacrat al rei dels Infèrns le nombre dos coma un nombre de malastre. Per la mèsma rason, los Romans li consacrèron lo segon mes de l'annada, e, dins aqueste mes, lo segond jorn foguèt encara mai particularament designat per li ofrir de sacrificis.

Caractèr

Èra crentat que laid e de trachs bruts. Foguèt mai tard considerat coma un dieu bienfasent, dispensator de riquesas.