Naturalisme (filosofia)

Lo naturalisme filosofic es la posicion segon que res existís pas fòra de la natura: res de subrenatural existís. Lo naturalisme pòt anar cap a diferents senses segon çò qu'entendèm per natura mas disèm que, dins una de sas formulacions mai espandidas, la natura es aqui vista coma tot çò qu'existís en devenir.

Los sistèmas filosofics panteïstas, coma aquel dels estoïcs de l’Antiquitat, aquel de John Scot (Irlanda, sègle IX), de Giordano Bruno (Itàlia, sègle XVI) e de Spinoza (Olanda, sègle XVII), son naturalistas. Pel panteïsta, sovent ligat al naturalisme, Dieu es lo monde.

Aquela doctrina a de senses variats, e a vegadas contradictòris, en foncion del sens exacte qu'atribuissèm al concèpte de natura, segon que se fa d'aquela l'objècte privilègi de las "sciéncias naturalas" o experimentalas, o pr'amor li donam un sens ontologicament mai espandit, o encara que la consideram coma estructurada a l'entorn de las leis necessàrias o al contrari coma pura contingéncia, etc. Distinguissèm tres grandas formas del naturalisme:

1. Un naturalisme que se pòt qualificar de monista dins un sens especial.
2. Un naturalisme de tipe reduccionista.
3. Un naturalisme d'inspiracion pragmatista.

Naturalisme e monisme

Dins son sens pus elementari, lo naturalisme es tot simplament una forma de monisme que sos concurrents mai dirèctes son las diferentas varietats del dualisme, mas tanben los tipes de monisme alternatius (coma l'esperitualisme). Lucrecia e Spinoza son, per excelléncia, los filosòfs d'aquel monisme naturalista que se pòt definir coma la teoria qu'un sol tipe d’entitat existís, la Natura, aquò essent deveire d’un sol tipe d’explicacion: las explicacions naturalas o causalas.

Se deu pas creire qu'un tal tipe de naturalisme siá especificament recent. S'encontrèt dins d'epòcas alunhadas.

Lo naturalisme pòt tendre, dins un sens mai estrech, cap al materialisme, mas pòt tanben, al contrari, èsser confondut amb l’entrepresa filosofica tota entièra se al mens l'assimilam a una defensa vigorosas del discors racional e a una ataca en règla contra lo dogmatisme de la mitologia, de la religion, e de tota forma de discors se reclamant del subrenatural. Alara cal afirmar amb Gilles Deleuze que pel naturalista, «"Natura s'opausa pas a costuma […] Natura s'opausa pas a convencion […] Natura s'opausa pas a invencion […] mas Natura s'opausa al mite. […] Lo primièr filosòf es naturalista: discorrís sus la natura, al luòc de discorrir suls dieus. […] Jamai farem anar pus luènh l'entrepresa de 'desmistificar'» (G. Deleuze, Logica del Sens)

Naturalisme, reduccionisme e metòde scientific

Lo naturalisme pòt èsser espandit dins un sens mai estrech s'identificam la natura amb l’objècte estudiat per las sciéncias ditas « naturalas. » Es aquel segond sens del tèrme que preval dins lo debat filosofic contemporanèu, en particular pels filosòfs d’inspiracion analitica. Lo naturalisme contemporanèu fòrageta la validitat d'explicacions o de las teorias fasent referéncia a d'entitats inaccessiblas a las sciéncias duras. Se nomena generalament "naturalista" lo partidari de la familha de las teorias per que d'entitats metafisicas o normativas d’un tipe donat (principis logics, matematics, etics o cognitius) son tot entièr redusibles als genres d’objèctes estudiats dins las sciéncias naturalas (psicologia, biologia, fisica…). Lo psicologisme (es a dire lo reduccionisme psicologic) que foguèt combatut amb fòrça pels davancièrs de la filosofia analitica e de la fenomenologia (a saber, respectivament Frege e Husserl), constituís lo paradigma del naturalisme reduccionista.

Quine es pro responsable de la preeminéncia actuala del naturalisme dels filosòfs anglosaxons. Lo naturalisme correspond per el a l’idèa qu'existís pas de tribunal pus naut de la veritat que la sciéncia ela meteissa. I a pas en consequéncia de melhor metòde que lo metòde scientific per jutjar de las afirmacions de la sciéncia, e i a cap de besonh per çò far d'aver recors a una « filosofia primièra » coma aquela de la metafisica o l'epistemologia. Un tal naturalisme es a aprochar del positivisme.

Naturalisme, pragmatisme e relativisme

E mai lo naturalisme de Quine siá tintat de psicologisme comportamentalista e de fisicalisme, se pòt, en prolongant sas intuicions, elaborar una version del naturalisme fòrça alunhat del scientisme, o l'idèa de natura se dissòlv gaireben totalament. Per Quine en efècte, la sciéncia es pas totalament corrècta e pas infalhibla: es simplament la melhora explicacion de las causas que dispausam quand temptam de nos metre en acòrdi los uns amb los autres e de metre nòsstra cresenças en « equilibri reflexiu. » I a cap de mejans de jutjar d'una veritat al delà del biais qu'avèm de nos acordar, collectivament, a son subjècte. Pels defensors d'aquela apròcha pragmatista, coma Goodman, Hilary Putnam, e encara mai Richard Rorty, lo jutge suprèm de la veritat es mens la sciéncia que las formas possiblas del consensus al sen d'una comunautat discursiva donada, ideala (Putnam) o reala (Rorty).

Se Putnam refusa de veire identificat son pragmatisme a una forma de naturalisme, es plan diferent per Rorty, que lo neopragmatisme pòt legitimament èsser qualificat de « naturalista ». Puslèu que de basar sa concepcion de la natura sus las "sciéncias duras", aquel pragmatisme naturalista s'inspira de las sciéncias de la vida, de las scièncias umanas e istoricas (la sociologia, l'istòria, o quitament la teoria literària) per metre en relèu una concepcion de la natura qu'insistís sus sa contingéncia, sus l'azard e lo devenir en òbra en son sen. L'opcion filosofica defenduda per Rorty pòt lèu tornar cap al franc relativisme, çò qu'aquel assumís dobèrtament, revendicant fòrça son « etnocentrisme. »

Naturalisme e antropologia

Per Philippe Descola, lo naturalisme dintra dins un dels quatre mòdes d'identificacion dels existissents, umans e non umans; son lo totemisme, l’animisme, l'analogisme e lo naturalisme.

Per precisar, lo naturalisme es "simplament la cresença que la nature existís, o que qualques entitats devon lor existéncia e lor desvolopament a un principi estrangièr als efèctes de la volontat umana. Tipic de las cosmologias occidentalas dempuèi Platon e Aristòtel, lo naturalisme produit un domeni ontologic especific, un luòc d’òrdre o de necessitat o res arriba pas sens causa, d'aquela ligada a l’instància transcendenta o que siá immanenta a la textura del monde. Dins la mesura que lo naturalisme es lo principi director de nòstra pròpria cosmologia e que blòca nòstre sens comun e nòstre principi scientific, es vengut per nosautres un presupausat d'un biais « natural » qu'estructura nòstra epistemologia e en particular nòstra percepcion dels autres biaisses d’identificacion".

Aqueles tres autres mòdes son doncas:

L’animisme qu'es lo pròpri de las societats per que los atributs socials dels non umans permeton de categorizar de relacions; los non umans son los tèrmes d’una relacion.

Lo totemisme que caracteriza las societats per que las discontinuitats entre non umans permeton de pensar qu'aquelas dintran los umans; per aquelas societats los non umans son coma de signes.

L'analogisme que s'exprimís per una discontinuitat de las interioritats e de l'aspècte fisic dels umans e dels non umans. Las societats onte l'analogisme es present, se caracterizèron per de sistèmas fortament dualistas.

Lo naturalisme es doncas la sola ontologia a crear una frontièra entre se e altrú per mejan de l’idèa de "natura", aquela darrièra relevant pas de la cultura. Distincion occidentala recenta (fin del sègle XVI), es lo resultat d’una istòria particulara; es gaireben ignorada dins d'autras societats coma aquelas de l'Orient Extrèm onte l'animisme domina.

Ambiguïtat del tèrme, exemple del naturalisme politic

Se fa jorn : per mejan d'aquelas evolucions de sens successius, mai o mens estrechas, lo tèrme de « naturalisme » capita a enclure las posicions de las mai contradictòrias. L'usatge, al vam, de l'etiqueta naturaliste coma anatèma o punt de raliament facilita gaire las causas.

Coma exemple simple: C. Rosset qualifica de « naturalista » tota forma de filosofia fondada sus una concepcion fòrta de la natura, de la necessitat o de l'òrdre natural. Dins aquela perspectiva, la "natura" de las causas es gaire alunhada de lor Esséncia, e tot naturalisme, per Rosset, tend doncas cap a l'essencialisme: naturalizar una causa, es la fixar dins son esséncia, determinada per un biais de concebre la sciéncia de la natura. Dins lo domeni politic, lo filosòf elabòra atal las categorias de naturalisme « conservator » o « revolucionari » per designar las doctrinas per que la tasca primièra de la politica es de tornar establir dins sos drechs una Natura originala o perduda o reprimida. Dins aquela vision, Rosset opausa l'antinaturalisme de las filosofias centradas sus las idèas de contingéncia e d'artifici. Dans son obratge l'Antinatura, ensag de reabilitar los filosòfs artificialistas, coma los sofistas. Aquí i a una font d'inspiracion qu'es gaire alunhada d'aquela de Rorty. Aquel defend una filosofia politica que son principal objectiu es la creacion de consensus pel biais de la discussion. Rorty, defensor d'una forma de relativisme pragmatic, de contunh critica las filosofias de l'autenticitat, las doctrinas universalistas o essencialistas en questa d'una veritat ultima. Mas se pòt veire que, segon las categorias pròprias a Rosset, e que son fòrça coerentas, lo naturalisme pragmatista de Rorty es tot simplament... un antinaturalisme.

Naturalisme e religion

Lo naturalisme coma doctrina foguèt condamnat pel papa Piu IX dins son syllabus. Lo racionalisme, lo panteïsme e lo monisme tanben foguèron criticats per la Glèisa Catolica.

E mai, lo naturalisme foguèt atacat per dom Guéranger, subretot dins una seria d'articles pareguts dins L'Univèrs, en 1858.

Naturalisme e etica

Lo naturalisme dona una valor morala a çò qu'es designat coma "natural". Segon aquel precèpte, caldriá conéisser la natura en mai de la seguir, e mai de li obedir.

Lo naturalisme cèrca pas de destriar çò qu'es just o non mas çò que pensa qu'existís dins la natura o non. Es sus aquela revendicacion de çò qu'es natural o contra natura, que lo naturalisme vòl impausar çò que deuriá èsser o èsser pas.

Vejatz tanben

Articles connèxes

• Epicur
• Lucrècia
• Quine
• Richard Rorty
• Movement Brights
• Marcel Conche