Loïsiana
State of Louisiana (en)  | |
 | |
| Imne | Give Me Louisiana (fr)  (1970 ) |
|---|---|
| Simbòl | pelicà bru (ca) |
| Entitat | estat american |
| Eponim | Loís XIV de França |
| Escais | Pelican State |
| Administracion | |
| Estat | Estats Units d'America |
| Capitala | Baton Rouge |
| Lenga oficiala | pas cap de valor |
| Politica | |
| Organ executiu | Govern de Louisiana (ca) |
| • Governador (ca) | John Bel Edwards (ca) (2016–) |
| Organ legislatiu | Parlament Estatal de Louisiana (ca) |
| Geografia | |
  | |
| Coordenadas | 31° N, 92° O |
| Superfícia | 135 382 km² |
| Banhat per | golf de Mexic Mississipí Lac Pontchartrain Sabine (ca) |
| Percentatge d'aiga | 17,52 %[1] |
| Limitròf amb | Tèxas Arkansas Mississipí |
| Altitud mejana | 30 m |
| Punt mai bas | New Orleans (−2 m) |
| Punt culminant | Mont Driskill (ca) (163 m) |
| Fus orari | Ora Estandard Centrala America/Chicago UTC−06:00 (ora estandard) UTC−05:00 (ora d'estiu) |
| Demografia | |
| • Totala | 4 657 757[2] ab. (1 d'abril de 2020 ) |
| • Densitat | 34,4 ab./km² |
| Istòria | |
| Anterior | Territori d'Orleans (ca) |
| Autras informacions | |
| ISO 3166-2 | US-LA |
| Sit web | louisiana.gov |
Loïsiana (en anglés: Louisiana, /luˌiːziˈænə/ o /ˌluːziˈænə/) es un estat del sud dels Estats Units d'America. Confronta a l'oèst l'estat de Tèxas, al nòrd Arkansas, a l'èst Mississipí e al sud lo golf de Mexic. Sa capitala es Baton Rouge, e la pus granda vila, Nòva Orleans. Loïsiana es lo sol estat dels Estats Units qu'es devesit administrativament en parròquias, los autres essent constituits de comtats.
La màger part de las tèrras de l'estat son constituïdas de sediments carregats pel riu Mississipí, formant dos enòrmes dèltas e de vastas zonas de palús e sanhas costièras.[3] Los dos dèltas son situats a Monroe, sèti de la parròquia de Ouachita, Shreveport, sèti de la parròquia de Caddo Parish, e Alexandria, sèti de la parròquia de Rapides Parish, per lo dèlta pichon, e Monroe, Lake Charles, e Nòva Orleans per lo dèlta grand. Los dèltas contenon un biota ric tipic del sud; amb per exemple d'aucèls coma los ibisses e los goitres blancs. Son presentas tanben mantunas espècias de granhòtas arboricòlas, e de peisses coma l'esturion e lo peis espatula. Dins los airals pus enauçats, lo fuòc es un processús natutal, e es a l'originas de grands bòsques de pin dels palúns e de savanas umidas. To aquò amb una granda varietat de plantas, en particular las orquidèas e las plantas carnivòras.
D'unes environaments urbans de Loïsiana an un eritatge multicultural e multilingüe que foguèt fortament influenciat per una mescla de culturas francesa, espanhòla, americana nativa, africana, çò qu'es considerat coma excepcional als Estats Units. Abans la crompa americana del territòri en 1803, la Loïsiana actuala foguèt una colonia espanhòla e francesa. En mai, foguèron "importats" nombroses esclaus africans al sègle XVIII, que una granda part venian de la meteissa region d'Africa de l'Oèst, en concentrar aital sa cultura. Après la guèrra civila, los angloamericans aumentèron la pression per l'anglicizacion, e en 1915, l'anglés foguèt declarat solenga oficiala de l'estat.[4] Loïsiana compren mai de tribús americanas nativas que tot autre estat del sud dels Estats Units, que quatre son reconegudas al nivèl federal, detz son reconegudas per l'estat, e quatre an pas encara recebut de reconeissença .[5]
Etimologia[modificar | Modificar lo còdi]
Loïsiana foguèt nomenada aital en onor de Loís XIV, rei de França de 1643 a 1715. Quora René Robert Cavelier, Sieur de La Salle reivindiquèt lo territòri asagat pel riu Mississipí per França, lo batejèt La Louisiane, (la tèrra de Loís).[6] Aquela part de l'Empèri colonial francés s'espandissiá d'aquel temps de Mobile Bay entrò al nòrd la termièra canadenca, e compreniá tanben un trocet de çò qu'es uèi lo sud oèst de Canadà.
Geologia[modificar | Modificar lo còdi]
Lo Golf de Mexic existiá pas 250 milion d'ans i a quora i aviá pas qu'un sol supercontinent nomenat Pangèa. Mentre que Pangèa s'es desseparada, se durbriguèron l'Ocean Atlantic e lo Golf de Mexic. Loïsiana se formèt dapasset, subre mantun milions d'annadas, entre aiga e tèrra, del nòrd cap al sud.[3] Las ròcas pus vièlhas son situadas al nòrd, dins d'airals coma Kisatchie National Forest. Las ròcas pus ancianas datan del Terciari, siá 60 milion d'ans i a. Las tèrras pus jovas de l'estat apareguèron durant los darrièrs 7,500 ans amb la formacion dels dèltas successius de Mississipí: Maringouin, Teche, St. Bernard, Lafourche, Mississipí, a ara Atchafalaya.[7] Los sediments foguèron carrejats per lo flume del nòrd cap al sud.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
Geografia[modificar | Modificar lo còdi]
Economia[modificar | Modificar lo còdi]
Veire maitot[modificar | Modificar lo còdi]
Ligams extèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Afirmat dins: United States Summary: 2010, Population and Housing Unit Counts, 2000 Census of Population and Housing.
- ↑ cens dels Estats Units del 2020. [Consulta: 20 de març de 2022]
- ↑ 3,0 et 3,1 [1]. ISBN 978-1-4363-6234-4.
- ↑ Error en títol o url (PDF).
- ↑ Dayna Bowker Lee, "Louisiana Indians in the 21st Century", Louisiana Folklife Program, 2013
- ↑ Modèl:Cite encyclopedia
- ↑ Coleman, J. M., Roberts, H. H., and Stone, G. W. (1998). "Mississippi River Delta: an overview", Journal of Coastal Research, 14, 698–716.