Lo Comte de Monte-Cristo
Lo Comte de Monte-Cristo qu'ei un roman d'aventura de l'escrivan creòl francés Alexandre Dumas. Amassa dab Los tres Mosquetaris qu'ei considerat com un deus romans màgers d'Alexandre Dumas.
Que ho publicat en 1844 e que conta la venjança d'un marin, Edmond Dantès, contra tres òmis qui l'an hèit empresoar injustament durant mantuas annadas : lo pescador catalan Fernand (amorós de la nòvia de Dantès), lo procuraire deu rei Villefort (qui vòu har desaparéisher Dantès per'mor d'estar lo sol testimòni de las simpatias bonapartistas deu son pair) e lo comptable deu vaishèth de Dantès, lo Faraon (per simpla gelosia e rancuna). En preson Dantès que hè la coneishença d'un prèste italian hèra saberut e sapient, l'abat Faria, qui completa la soa educacion e qui'u ditz on trobar un gran tresaur qui balharà au marin lo parat de's venjar. Dantès que s'escapa deu la soa preson (lo castèth d'It) en se bèth préner la plaça de l'abat dens lo son linçòu de mort. Un còp liure que's pòt vodar a recompensar los qui ensagèn de l'ajudar (lo son armator Morrel) e a castigar los tres mentidors.
L'accion que's passa en Provença (Dantès qu'ei de Marselha), Italia, França e a l'Orient Mejan.
