Còpte (lenga)
Lo còpte es lo descendent modèrne de l'egipcian faraonic. Es una lenga afroasiatica, mòrta mas que subreviu dins l'encastre de la Glèisa ortodòxa còpta que l'emplega coma lenga liturgica amb l'arabi.
Lo còpte foguèt parlat en Egipte del sègle II al sègle XVII abans d'èsser assimilat per l'arabi egipcian.
Origina del tèrme
[modificar | Modificar lo còdi]Lo tèrme Còpte ven del grèc ancian Αἰγύπτιος / Aigýptios. A la debuta designava totes los egipcians mas, a partir de l'invasion aràbia, acabèt per representar, pauc a pauc, solament los egipcians non islamizats.
A l'ora d'ara, lo tèrme còpte designa sonque los egipcians demorats crestians, especialament s'apartenon a las glèisas còptas. Designa tanben la lenga que parlavan fins al sègle XVII.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Lo còpte representa la mutacion ultima de l'egipcian faraonic (egipcian arcaïc, egipcian ancian, egipcian mejan, neoegipcian, demotic).
Foguèt pas jamai una lenga oficiala en Egipte. Abans l'invasion aràbia, lo grèc èra la lenga mai utilizada dins l'administracion e l'arabi lo remplacèt progressivament a partir del sègle VIII.
A l'Edat Mejana, entre los sègles X e XIII, l'arabi venguèt mai emplegat que lo còpte dins la vida vidanta e lo còpte desapareguèt completament al sègle XVII.
A l'ora d'ara, e mai que siá una lenga mòrta, es l'objècte d'un movement de renaissença lingüistica. Es particularament popular demest los joves crestians e gausís d'un certan prestigi pr'amor qu'es la lenga que ven dels faraons.
Dialèctes
[modificar | Modificar lo còdi]Lo còpte comptava 6 dialèctes. Sos noms derivan principalament dels noms de las vilas que i èra parlat.
Tres dialèctes dins lo nòrd (Bas Egipte):
- Bohairic (o Memfitic) qu'es lo sol qu'es encara emplegat a l'ora d'ara.
- Fayyumic
- Mesokemic (o oxirinquita)
Tres dialèctes dins lo sud (Naut Egipte):
- Tebaïc (Sahidic)
- Akhmimic
- Licopolitan
Escritura
[modificar | Modificar lo còdi]Lo còpte utilizèt pas jamai los ieroglifes pr'amor que l'infuéncia grèca èra preponderanta dempuèi l'invasion d'Alexandre lo Grand. L'alfabet grèc, atal coma la lenga grèca, èran oficials d'aquel temps. Lo còpte adoptèt doncas un alfabet derivat del grèc, l'alfabet còpte. A coma basa l'alfabet grèc al qual s'ajustèt 7 caractèrs diches demotics.
Après lo sègle VIII, l'alfabet còpte foguèt servat. Pasmens, se tròba tanben qualques documents en lenga còpta escriches amb de caractèrs arabis.
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Wolfgang Kosack: Lehrbuch des Koptischen.Teil I:Koptische Grammatik.Teil II:Koptische Lesestücke, Graz 1974.
- Wolfgang Kosack: Der koptische Heiligenkalender. Deutsch - Koptisch - Arabisch nach den besten Quellen neu bearbeitet und vollständig herausgegeben mit Index Sanctorum koptischer Heiliger, Index der Namen auf Koptisch, Koptische Patriarchenliste, Geografische Liste. Christoph Brunner, Berlin 2012, ISBN 978-3-9524018-4-2.
- Wolfgang Kosack: Schenute von Atripe De judicio finale. Papyruskodex 63000.IV im Museo Egizio di Torino. Einleitung, Textbearbeitung und Übersetzung herausgegeben von Wolfgang Kosack. Christoph Brunner, Berlin 2013, ISBN 978-3-9524018-5-9.
- Wolfgang Kosack: Koptisches Handlexikon des Bohairischen. Koptisch - Deutsch - Arabisch. Verlag Christoph Brunner, Basel 2013, ISBN 978-3-9524018-9-7.
- Westendorf, Wolfhart. 1965/1977. Koptisches Handwörterbuch. Heidelberg: Carl Winter.