Fiodor Dostoievskii
|
Fiodor Dostoievskii |
||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Retrait per Vasili Perov, 1872 | ||||
| Naissença | 11 de novembre de 1821 Moscòu | |||
| Decès | 9 de febrièr de 1881 Sant Petersborg | |||
| Activitat(s) | engenhaire militar, jornalista, romancièr | |||
| Lenga d'escritura | rus | |||
| Movement(s) | realisme | |||
Fiodor Mikhàilovich Dostoievskii, en rus Фёдор Михайлович Достоевский (Moscòu, 11 de novembre de 1821 - Sant Petersborg, 9 de febrièr de 1881), es un dels escrivans pus grands de la literatura russa[1]. La literatura de Dostoievskii explora la psicologia umana dins l 'atmosfèra politica, sociala e espirituala trebolada de la Russia del sègle XIX, e aborda una varietat de tèmas filosofics e religioses. Sas òbras mai famosas enclauson Crime e castig (1866), Lo nèci (1869), Los demònis (1872), e Los fraires Karamazov (1880). Lo còs de l'òbra de Dostoeivskii consistís en 12 romans, 4 novèlas, 16 istòrias cortas, e nombroses autres trabalhs. Nombroses critics literaris lo consideran coma un dels pus grands romancièrs psicologics de la Literatura mondiala.[2] Son roman de 1864 Memòria del Sossòl es considerat coma un dels pus importants de la literatura existentialista.
Nascut a Moscòu en 1821, Dostoeivskii foguèt iniciat a la Literatura fòrça jove a travèrs de libres de contes e legendas d'autors tan russes coma estrangièrs. La maire moriguèt en 1837 quand aviá 15 ans, e a pauc près a la meme epòca, daissèt l'escòla per dintrar a l'Institut d'Engenh Militar Nikolaiev. Après aver obtengut son diplòma, trabalhèt coma engenhaire e profeitèt breuvament d'un estil de vida fastuós, tradusent de libres per ganhar pus d'argent. Al mitan dels ans 1840 escriguèt son primièr roman, Paure Monde, que lo faguèt dintrar dins los cèrcles literaris de Sant Petersborg. Arrestat en 1849 per apertenir a un grop literari que discutiá de libres enebits critics de la Russia Tsarista, foguèt condemnat a mòrt mas la pena foguèt comuada al darrièr moment. Passèt quatre ans dins un camp de presonièr en Siberia, seguit de sièis ans de servici militar obligatòri en exili. Dins las annadas seguentas, Dostoeivskii trabalhèt coma jornalista, publiquèt e editèt mantun magazinas de son sicap e pus tard Jornal d'un escrivan, una colleccion de sos escrits. Comencèt de viatjar en Euròpa occidentala e desvolopèt una adiccion al jòc, que lo menèt a de dificultats financièras. Per un temps, deguèt mendicar d'argent, mas venguèt fin finala un dels escrivans russes pus presats e legits.
Dostoeivskii foguèt influenciat per un grand nombre de filosòfs e d'autors coma Pushkin, Gogol, Agustin d'Ipòna, Shakespeare, Dickens, Balzac, Lermontov, Hugo, Poe, Platon, Cervantes, Herzen, Kant, Belinsky, Hegel, Schiller, Solovyov, Bakunin, Sand, Hoffmann, and Mickiewicz.
Sos escrits foguèron largament legits a l'encòp al dintre e al delà de sa Russia nadala e influencièron un grand nombre d'escrivans i comprés russes coma Alexandre Soljenitsin e Anton Chekhov, filosòfs coma Friedrich Nietzsche e Jean-Paul Sartre e l'emergéncia de l'existencialisme e del freudianisme.[3] Sos libres foguèron traduits dins mai de 170 lengas, e inspirèron fòrças filmes.
Òbras principalas[modificar | modificar la font]
- Pobras gents (Бедные люди, Bèdnie liudi) (1846)
- Lo doble (Двойник. Петербургская поэма, Dvoinik. Peterbúrgskaia poema) (1846)
- Un roman en nòu letras (Роман в девяти письмах, Roman v deviati písmakh) (1847)
- Las nuèits blancas (Белые ночи, Bèlie notxi) (1848)
- Nètotxka Nezvànova (Неточка Незванова) (inacabada) (1849)
- Lo borg de Stepàntxikovo e sos abitants' (Село Степанчиково и его обитатели, Selò Stepàntxikovo i egò obitàteli) (1859)
- Umiliats e ofesats (Униженные и оскорбленные, Unijènnie i oskorbliónnie) (1861)
- Remembres de l'ostal mòrt (Записки из мертвого дома, Zapiski iz miórtvogo doma) (1861-1862)
- Jornal del sotòl (Записки из подполья, Zapiski iz pódpolia) (1864)
- Crime e castig (Преступление и наказание, Prestuplènie i nakazànie) (1866)
- Lo jugador (Игрок, Igrok) (1866)
- Lo nèci (Идиот, Idiot ) (1868-1869)
- L'etèrn marit (Вечный Муж, Vetxni muj) (1870)
- Los demònis (Dostoievski) (Бесы, Besi) (1871-1872)
- L'adolescent (Подросток, Podròstok) (1875)
- Los fraires Karamazov (Братья Карамазовы, Bràtia Karamàzovi) (1879-1880)
- Jornal d'un escrivan (Дневник писателя, Dnevnik pisàtelia) (1873-1881)
Nòtas[modificar | modificar la font]
- ↑ Kalipedia: «La literatura russa del sègle XIX»
- ↑ . ISBN 978-0-8014-3994-0.
- ↑ (en) Morson, Gary Saul, « Fyodor Dostoyevsky », Encyclopædia Britannica, Inc