Cagòt

Los cagòts (tanben aperats capòts, crestians o gesitans) qu'èran un grop sociau horabandit de la populacion bearnesa e gascona qui avèva obligacion de víver estremat de la resta de la societat : qu'utilizavan lo lor putz pròpis e las loas honts shens poder utilizar los autes, sovent b'entravan dens las glèisas pas sonque per la loa pòrta exclusiva e qu'escotavan la messa a despart de la populacion ; que'us èra vedat goadar lo bestiar, laurar o quin aute tribalh qui hosse e relacion dab l'alimentacion. En consequéncia que s'especialitzèn dens lo mestièr de carpentèr. Non podèvan pas maridà's sonque dab d'autes cagòts. En 1514, un grop d'agotes (nom balhat au cagòt en Navarra) que's planhè auprès deu papa Leon X de las driscriminacions qui patishevan. Dinc au sègle XV lo lor hat non ho pas autant mauaisit com après. Vastin Lespin que relieva ua purmèra mecion de la paraula "gesitan" en 1488.

Que son ua de las enigmas màgers de l'istòria bearnesa e gascona (e tanben navarresa e espanhòla). Que s'a perpausat l'etimologia can gòt vienent d'un mesprès antic ipotetic e infondat peu pòble gòt (au contre, lo gran istorian bearnés deu sègle XVII, Pèir de Marcà, que perpausè l'etimologia "cassa Gòts" com se hossin estats acassats peus Gòts) ; d'autas ipotèsis com ua acendença sarrasina, catara o ladras (puish que l'exclusion qui pativan e sembla viéner d'ua met de contagion) que hon perpausadas, mes cadua qu'ei denegada per las honts istoricas.

En bearnés la paraula cagòt qu'ei demorada com un epitet abaishant e mespresant.