Donasanés

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Lo donasanés o puslèu donasanenc es un sosdialècte de l'occitan lengadocian que se parla dins lo país de Donasan. Sas caracteristicas particularas ne fan una varietat de continuitat e de transicion cap al catalan.

Lo parlar de l'airal nos es conegut gràcias a l'òbra de l'escrivan Juli Palmada e Loís Lambert, e mai recentament mercés a la reculhida dels contes narrats per Pèire Ponç, originari del país de Redoma.

Caracteristicas[modificar | Modificar lo còdi]

Fonetica[modificar | Modificar lo còdi]

  • A finala atòna se manten com a a, mentre que -as passa a [es] (e en Fenolhedés tota a o e finala atòna passa a e neutra com en catalan, levat dels articles la e el [al] e la preposicion de : la vaca d'en Pèire de Fenolhet [la 'bakë dan 'pèjrë dé fénu'lhét]. Ex: una ròda [üna rròda], doas ròdas [dues rròdes]. Mas tanben i a de ròdols que las a e as finalas fan [o] e [os] respectivament.
  • Lo grop 'AI' tonic se redusís a 'èi' e pòt passar a l'atòna per analogia. Ex.: lèit (lait), pèisher (pàisser), fèit (fait), frèishe (fraisse) ; greisham (graissam), deishar (daissar), neishent (naissent).
  • E inicial àton se càmbia sovent en a davant una -n o una -s, particularament dins lo canton de Queragut. Ex: encara, enténer, esperar, esperon, estanh, estela, en son prononciats [ancara], [entene], [asperà], [asperó], [astanh], [astà], [astela], [an].
  • Se palataliza la 'l' iniciala o intervocalica coma en catalan: elh, elha, (el, ela), lhor (lor), apelhar (apelar)... e fins après consonanta, coma en establhe, plhaser, coma en certans parlars catalans nòrd-occidentals.
  • Se manten l'accent del latin sus 'i'de l'imperfait e del condicional. Ex.: vendia (vendiá), bevia (beviá) ; faria, farias [fa'ris], faria, fariam [farim], fariatz [faritz], farian [farin]/[fariu].
  • Las 'm' finalas se mantenon prononciadas [-m].
  • Las 'ts' e 'tz' finalas se mantenon prononciadas [-ts].
  • Lo grope 'UI' se pòt reduire a 'u'. Ex.: fruta (fruita), redure (reduire) e 'UEI' a 'ui'. Ex. truita (truèita).
  • L'anciana reduccion en 'u' s'es conservada en qualques mots. Ex. pug (puèg), truja (truèja).
  • Lo mot après es prononciat aprètz [a'prèts] sus lo modèl dels noms, participis passats e adjectius.
  • Lo femenin dels mots acabats en -ièr es -ièira (entièira).

Morfologia[modificar | Modificar lo còdi]

  • L'article masculin i es el (prononciat [al]) e darrièr una vocala ven " 'l ". Ex: Pòrta-me'l, el pan, ambe'l formatge per Pòrta-me-lo, lo pan amb lo formatge. Al plural es als (prononciat [as]) (els [es] en país de Saut).
  • L'article plural masculin li es emplegat coma demostratiu Li que venon ('Los que venon'). Aqueste fenomen se tròba tanben coma pronom d'OD.
  • Lo possessiu es la miva, la tiva, la siva; las mivas, las tivas, las sivas (com dins lo sabartés, lo país de Saut e Fenolhedés mas la miuna, la tiuna, la siuna en perapertusès).
  • Lo preterit perfach, coma en foissenc es en -g- : parlègui, parlègues, parlèc, etc.

Tèxte en donasanés de Belestar[modificar | Modificar lo còdi]

La baga d'òr[1] (Revue des langues romanes, T2, 1870, p. 146[2])

Lexic[modificar | Modificar lo còdi]

  • ande: ambe (davant consonanta)
  • carrièr: carrièra
  • demorar: esperar
  • espertin ("aspertí") : espertina
  • estar (diferent de l'auxiliar "èsser"). ex. 'aquí estèm ben'
  • pleija (almens en Fenolhedés) : pluèja
  • tardor: autom
  • treure (almens en Fenolhedés) : levar, ostar
  • unflar: enflar

Ligams extèrns[modificar | Modificar lo còdi]

  1. tèxte complet https://www.yumpu.com/fr/document/view/12835871/sounet-universite-de-provence/44
  2. http://visualiseur.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k19825w