Curling
Lo curling es un espòrt de precision practicat sur la glaça amb de pèiras de granit, talhadas e polidas segon un gabarit internacional. La tòca es de plaçar las pèiras mai prèp possible d'una cibla circulària desenhada sus la glaça, nomenada l'ostal.
Es mai sovent admés qu'aqueste jòc foguèt inventat al sègle XVI en Escòcia, malgrat l'existéncia de dos quadre de Pieter Brueghel lo Vièlh que presentan de païsans olandeses jogant al curling. Lo jòc del curling en exterior èra fòrça populae en Escòcia entre los sègle XVI e XIX, pendent lo climat ivernal èra pro freg per donar de bonas condicions de glaça.
Lo sèti de la Federacion mondiala de curling se trapa en Escòcia, dins la vila de Perth.
Lo curling es un espòrt oficial olimpic en 1924 puèi tornèt en 1998[1],[2].
Apareguèt una varianta, lo « curling sur tapís » inventat en Suèci que permet la practica tot lo long de l'annada.
Originas e istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
Caçaires dins la nèu e Lo Trabuc son d'òlis sus fusta del pintre flamenc Pieter Brueghel lo Vièlh. Los dos realizats en 1565 mòtran cadun una partida de curling, una sus un estanc gelat, l'autre sus la broa gelçada dins lo quart inferior èsquèrra. Se distinguís pro clar las quatre pèiras ansadas, mas i a pas encara d'escoba.
Se lo jòc pareis èsser originari de las Flandras (kluyten), es en Escòcia que se transforma en espòrt. Lo primièr club es creat a Edimbourgh en 1795[3]. En 1834, son edictadas la primièras règlas afinada pel Grand Club Caledonian, crearen 1838, e qu'es de fach la primièra organizacion internacionala de la disciplina.
Lo curling arriba en America del Nòrd vèrs 1750 mejans los soldats britanics. Demora longtemps un jòc per beure fóça whisky. Lo Royal Montreal Curling Club es fondat en 1807 per d'immigrats esceses. Lo primièr club als EUA es fondat en 1832. La primièra partida internacionala opausa Canadians e Americans en 1865 a Buffalo. Lo jòc es practicat en Soïssa e dins los païses escandinaus a partir de la segonda mitat del sègle XIX.
-
-
-
L'equipa de Granda Bretanha campiona olimpica lo 30 de genièr 1924, en accion a Chamonix. -
La superfícia de jòc
[modificar | Modificar lo còdi]
HOL: hogline
TL: linha de T
BL: linha rèira
HA: linha hack
FGZ: Free Guard Zone
La superfícia del jòc de curling, o « pista », nomenada rink, es constituida d'una superfícia glaçada de 42,07 m (146') de longor e d'una largor anant de 4,3 m (14'2") a 4,75 m (15'7"), preparada per èsser la mai plana possibla per permetre a las « pèiras », de limpar amb mens de friccion possible.
L' « ostal » conten una seria de cercles concentrics de 3,66 m (12'), 2,43 m (8'), 1,22 m (4') e 0,3 m (1') de diamètre, que son pench a cada extremitat. Lo centre de l'ostal, marcat per la joncion de la linha de « T » e de la linha mediana, se situat 3,66 m (12') dels emparpès. Doas autras linhas complètan l'ensemble: la linha reira, situada en travèrs de la pista e juxtapausada a al tèrme exterior de l' "ostal", e la Hog Line, sovent mai larga, aquesta, en travèrs de la pista, situada a 10,06 m (33') dels emparapès.
D'emparapès, nomenats normalament hacks, son fixats sus la glaça e servisson alara du lançar de la pèira de cada costat als tèrmes.
Pèira de curling
[modificar | Modificar lo còdi]La pèira de curling pesa 19,96 kg (manilha compresa) e deu pas passar aquesta massa. Sa circonferéncia es de 91,44 cm e una nautor que deu correspondre a un ueiten d'aquesta, o 11,43 cm. Es equipada d'una manilha al dessús que permet de la far pivotar abans d'èsser lançada.
Lor base es pas plana mas concava e la superfícia de limpanda de la pèira es de 6 a 12 mm mens larg que la largor de la pèira. Aquesta diferéncia permet de donar un efièch a la pèira que tendrà a seguir una trajectòria corba (los especialistas utilizan l'anglé to curl, corbar). Lo gra del curl depend de mai d'un factor pendent lo jòc, coma de la velocitat donada a la pèira, de la preparacion de la glaça, del cahfament de la glaç per escobatge cap a l'ostal[4].
Los Escoceses, subretot, estiman que las pèiras de curling de qualitat melhora son realizadas a partir d'una varietat especiala de granit, l'ailsit, que se trapa a l'Ailsa Craig, una illa escalabrosa situada a 16 km de la còsta d'Ayrshire, al sud oèst d'Escòcia.
Aqueste ailsit es un microgranit contenent de riebeckite. En 2004, 60 à 70% de totas las pèiras de curling seriá estat fach de granit seriá vengut d'aquesta illa[5]. Una autre de las fonts màger per las pèiras de curling es la carrièra de granit de Trefor dins lo País de Galas[6].
Los jogaires
[modificar | Modificar lo còdi]Lo curling es un jòc d'equipa, practicat entre doas equipas de 4 jogaires caduna.ôle.
Quand una pèra es lançada, i a un jogaire qui lança la pèire e un autre a l'autre tèrme de la pista. Los dos jogaires restants seguisson la pèira e assistisson la trajectòria escobant la glaça abans que la pèira arrive, en foncion de las directivas del lançaire (skip) e lor seus jutjament sus la velocitat del lançat.
Equipament
[modificar | Modificar lo còdi]
Pendent lo jòc, los jogaires pòrtan de cauçaduras especialas. Per una la sòla es de teflon o d'inòx que permet de limpar. L'autra es de cauchó per aderir tant que se pòt a la glaça.
Un autre equipament es l'escoba. Lo fach d'escobar debans la pèira alentís la deceleracion, e enforça la trajectòria d'aquesta. Lo balai pòt tanben servir per netejar le degalhs de glaça. Tanben l'escoba servís per senhalar ont se vòl far anar la pèira. Fins finala, lo lançaire utiliza l'escoba coma pièja. Las escobas pòdon èsser de forma e de talha diferentas segon las preferénciass de cadun.
Lo jòc
[modificar | Modificar lo còdi]Lo curling se jòga entre doas equipas de quatre. Un jòc consistís abitualament en uèit manas nomenadas « ends », e dura en mejana doas oras. Pendent cada mena cada jogaire de cada equipa chaque a drech de jogar doas pèiras, los jogaires de cada camp jogant alternativament. A lançar la pèira, deu èsser largada a la mitat de la pista abans que la hogline (linha de jòc) siá passada (mai sovent, los jogaires limpan al mèsme temps que largan la pèira) e deu passar la hogline opausada.
A cada lançat, dos jogaires equipats d'escoba fregan fòrça la glaça a l'avançar la pèira per modificar sa trajectòria o aumentar la distança parcorreguda. Un jogaire plaçat dins l'ostal, lo skip, o le tresen, indica als escobaires se devon o non fregar.
Règla de las quatre pèiras (pèira en zona de garda protegida)
[modificar | Modificar lo còdi]Fins a que las 4 primièras pèiras sián jogadas, las pèiras situadas dons la zona de garda protegida (ZGP)[7], es a dire l'airal de jòc entre la linha de hog e de tee, mas non dins l'ostal, devon pas èsser lavadas per las pèiras de l'equipa advèrsa. Se una d'elas es levada, lo jòc se deu tornar plaçar cam èra abans lo lançat fautiu.
Marca
[modificar | Modificar lo còdi]Quand las doas equipas an lançat 8 pèiras caduna, l'equipa que ten la pèira mai prèp del centre ganha un punt per cada pèira qu'es mai pròche que la pèira mai pròche de l'equipa advèrsa. Solas las pèiras situadas a l'interior de l'ostal pòdon donar un punt. Una pèira es considerada dins l'ostal s'es a l'interior del cercle exterior de 12 pès de diamètre (3,66 m) o se una partida de son contorn es a l'interior del cercle.
Lo ganhant es l'equipa qu'a marcat lo nombre mai grand de punts après un nombre par de menas, 8 en competicion de naut nivèl. En cas d'egalitat a la marca, se pòt jogar mai de menas per despartir las equipas.
Darrièra pèira
[modificar | Modificar lo còdi]La darrièra pèira jogada es sovent nomenada lo « martèl ». L'equipa que ten la darrièra pèira pendent la primièra de la partida es causida tirada al sòrt, ou per una lançada de precision
Organizacion
[modificar | Modificar lo còdi]Lo curling es regís per una sola federacion, la Federacion mondiala de curling.
Existís pas de granda especificitat feminina al curling: las epròvas son o jogadas per d'òmes, o per de femnas e tanben n'i a de mixtes. La règlas son gaire diferentas entre las espròvas femeninas, masculinas o mixtas.
Competicions
[modificar | Modificar lo còdi]Jòcs olimpics
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo curling masculin fa sa primièra aparicion als Jòcs olimpics d'ivèrn per lor primièra edicion, los Jòcs de 1924 a Chamonix. Es present dins los jòcs fins als Jòcs olimpics d'ivèrn de 1932 a Lake Placid, coma demonstracion. Torna venir espòrt de demostracion als Jòc de 1988 a Calgary, per de torneg entre òmes e entre femnas.
Es abscent als Jòcs de 1994 a Lillehammer, e torna als Jòcs de 1998 a Nagano, amb un torneg per cada sèxe. I a un torneg mixte un òme e una femna per cada equipa als Jòcs Olimpics d'ivèrn de 2018 a Pyeongchang.
Campionat del mond
[modificar | Modificar lo còdi]Foguèron creats en 1959 jol nom de Copa d'Escòcia (las tres primièras edicions foguèron disputadas sonque entre l'Escòcia e lo Canadà, los dos païses tradicionals del curling). Aquestes campionats del mond se debanan totes los ans.
En 1979, apareisson los campionats del mond de curling femenin.
Autras competicions internacionalas
[modificar | Modificar lo còdi]- Campionnats d'Euròpa de curling
- Creats en 2004, se debanan cada ans.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Le statut du tournoi de curling des Jeux olympiques de 1924 n'était pas précisé. En 2006, le CIO déclare que cette épreuve est officielle.
- ↑
- ↑
- ↑ Courty JM, Kierlik E, Pierre qui tourne n'amasse que doute, Pour la Science, février 2010, p 96-98
- ↑ National Geographic Retrieved on 2009-07-19
- ↑ (en) 10 things you didn't know about curling sur le site de la BBC
- ↑