Cromodinamica quantica

La cromodinamica quantica es una teoria fisica que permet de descriure l'interaccion fòrta, una dei quatre interaccion dau modèl estandard de la fisica modèrna. Elaborada de 1967 a 1973 per Hugh David Politzer (nascut en 1949), Frank Wilczek (nascut en 1951) e David Gross (nascut en 1941), explica leis interaccions entre quarks, antiquarks e gluons per l'existéncia de cargas de color. Lo tèrme « color » es unicament utilizat per l'analogia amb lo sistèma roge vèrd blau (RVD). Correspondon pas a una proprietat fisica dei quarks. Aquela carga pòu prendre sièis valors diferentas que son dichas « roge », « vèrd », « blau », « antiroge », « antivèrd » e « antiblau ». Un assemblatge de quarks es estable se sa color finala es blanca ò nul après addicion dei cargas de sei quarks. Aquelei particulas compausadas de quarks son dichas adrons. N'existís dos grops diferents :

• lei mesons son d'adrons de dos quarks, coma lei pions. contènon una carga de color e una carga d'anticolor.
• lei barions son d'adrons de tres quarks, coma lei neutrons ò lei protons, ò de tres antiquarks coma lei antineutrons ò lei antiprotons. Contènon siá una carga de cada color siá una carga de cada anticolor.

• 
  Representacion d'un pion π⁺ format de d'un quark e d'un antiquark portaires cargas « blau » e « antiblau ».
• 
  Representacion d'un neutron format de tres quark portaires de cargas « roge », « vèrd » e « blau ».
• 
  Representacion d'un antiproton format de tres antiquarks portaires de cargas « antiroge », « antivèrd » e « antiblau ».

Una consequéncia de la cromodinamica quantica es una proprietat fòrça particulara de l'interaccion fòrta qu'es dicha « libertat asimptotica ». D'efiech, au contrari de la gravitat ò de la fòrça electromagnetica que son intensitat demenís amb la distància, la fòrça de l'interaccion fòrta aumenta amb la distància. Es donc febla entre dos quarks situats a proximitat e permet lo desplaçament dei quarks au sen deis adrons. En revènge, es infinida entre dos quarks separats per una distància infinida.

La consequéncia majora d'aqueu fenomèn es la dificultat d'extraire un quark. Aqueu fenomèn es dich confinament de color e enebís l'isolament d'una carga de color. Es donc impossible d'observar un quark liure. L'estudi dei quarks es donc un subjècte complèx car es necessari d'observar e d'interpretar seis efiechs sus d'autrei particulas, principalament leis adrons.

Liames intèrnes

• Adron.
• Carga de color.
• Confinament de color.
• Interaccion fòrta.
• Libertat asimptotica.
• Quark.