Clastras

Lei clastras de l'abadiá dau Toronet

Lei clastras (var. lo(s) claustre(s) e la(s) claustra(s)) son una partida d'un monastèri, d'una catedrala o d'una collegiada, que consistís en un espaci centrau a cèu dubèrt envoutat per de galariás cubèrtas d'onte s'accedís ai «luòcs regulars» (sala capitulara, refectòri, dormitòri...). Lei premiers exemples se tròban dins d'edificis dependent de l'Òrdre de Sant Beneset. Se lei clastras son de facto dempuei l'Edat Mejana un element important de l'arquitectura monastica en Occident, fau notar qu'existís ges de nòrma de jure que lei pertòque: contrariament a la majoritat deis edificis que compausan un monastèri, se mencionan pas dins lei Règlas deis Òrdres.

Lei foncions dei clastras son multiplas: circulacion entre lei luòcs regulars, lectura, reculhiment o simpla passejada.

Etimologia

Lo tèrme de clastras deriva de claustrum (claustra au plurau), çò es «sarralha» o «luòc claus», tèrme latin utilizat per indicar la separacion dei monges dau sègle, e, que per extension, designa lo monastèri.

Es posteriora l'identificacion dau «claustrum» ambé lo concèpte de «clastras» definit çai subre. L'identificacion s'explica probable per la posicion centrala dei clastras, tant au sens arquitectonic coma au sens de son importància dins la vida monastica.

Estructura arquitectonica

L'espaci centrau a cèu dubèrt, generalament quadrangular , es envoutat sus cada costat per de galariás cubèrtas que se duerbon sus l'espaci centrau per una seria d'arcadas. Son d'elements distintius dei clastras la separacion fisica dei galariás cubèrtas de l'espaci centrau per mejan d'una mureta bassa (ambé quauquei passatges obtenguts en interrompent la mureta), e la reduccion que ne resulta de la lutz dins lei galariás (leis arcadas son sostengudas per de colomnetas gaire autas). A l'entorn dei clastras se dispausan d'un biais relativament liure leis autrei luòcs necessaris a la vida dei monges o dei canonges.

En generau (leis excepcions s'aprenon a la topografia) lei clastras e lei luòcs regulars son dau costat meridionau de la glèisa, orientada segon l'axe èst-oèst. Aquesta tapa lo costat nòrd ambé seis estructuras pus autas que leis autrei còrs de bastissa, aparant lei clastras dei vents d'ivèrn; lei pòrtas d'accès a la glèisa se duerbon doncas ai doas extremitats de la galariá nòrd.

La sala capitulara es frequentament plaçada dau costat orientau, a proximitat dau còr de la glèisa; d'aqueu costat se tròban tanben d'autrei locaus: la sacristia, l'armarium (bibliotèca), l'auditorium (parlatòri).

Dau costat opausat a la glèisa se duerbe generalament lo refectòri, confrontant la cosina, a l'exterior dau quau se tròba lo lavabo. Enfin dau costat occidentau es plaçat lo celier.

I a d'abadiás de grandei dimensions onte se tròban doas clastras, o ben unei clastras de mai d'un estanci.

Dins lo celèbre plan de l'abadiá de Sankt Gallen, se reconois lei clastras au centre (G)

Bibliografia

• (fr) Colleccion ZODIAQUE, en particular Glossaire e L'Art Cistercien.