Cai Sallusti Crisp
Sallusti o Cai Sallusti Crisp[n 1], nasut lo 1èr d'octobre de 86 AbC a Amiternum e mòrt lo 13 de mai 35 AbC, es un òme politic, militar e istorian roman.
Sa vida
[modificar | Modificar lo còdi]Una biografia de Sallusti seriá estat escricha per Q. Asconi Pedian, mas nos parvenguèt pas[1]. Eissit d'una familha liura de raíç plebeiana, escura, mas venlèu rica[2], questor en -55, tribun de la plèba en -52, aquel homo novus[3] sosten lo partit dels populares, soutenguts per Juli Cesar e Pompèu, contra los optimates, de Tit Anni Milon e Ciceron. Pendent lo procés dels murtrièrs de Clodi Pulcher, cap dels populares, pren obertament partit contra Milon, accusant aquel darrièr d'aver tuat Clodi de las seunas mans que foguèt acusat d'ui[4].
Amic de Juli Cesar, es encargat de menar la flota romana en Illíria. Sallusti es alara exclusit del Senat roman per causa imoralitat en -50. Es batut pels pompeians (-49).
De nòu questor, Sallusti pòt tornar al Senat. Cesar li confia un comandament en Campània, que las legions se mutinèrons. I es batut.
Lo domèni politic li conven melhor : elegit prestor en -47, acompanha Cesar en Africa e, a causa dels seus talents, li es confiar lo govèrn de la novèla províincia romana de Numídia en (-46 – -45).
Après l'assassinat de Juli Cesar en mars de -44, vesent sa carrièra politica de segur s'acabar, Sallusti preferís se retirar de la vida public e «profeitar de la fortuna que sas concussions li avián balhada[5]».
Militar, a per principi que « la patz es l’interval de temps entre doas guèrras ».
Son òbra
[modificar | Modificar lo còdi]Sallusti es l’autor de tres grands obratges, que sols dos nos parvenguèron entièrs.
- La Conjuracion de Catilina (-41) es lo recit del complòt de Catilina visant la presa del poder, denonciat per Ciceron (-63).
- La Guèrra de Jugurtha conta una guèrra de Roma en Africa de nòrd contra lo rei numid Jugurtha, entre 112 e 105 AbC.
- Las Istòrias son fòrça incomplètas. Contan l’istòria de Roma entre la mòrt de Silla (-78) e la victòria de Pompèu contra los piratas (-67). Pasmens faguèron l'objècte d'un fòrça grand trabalh de reconstitucion de Charles de Brosses, Primièr president del parlament de Borgònha, publicat en 1777 a çò de Frantin a Dijon jol títol Histoire de la République romaine dans le cours du VIIe siècle, par Salluste, en partie traduite du latin sur l'original, en partie rétablie & composée sur les fragments qui sont restés de ses livres perdus, remis en ordre dans leur place véritable ou le plus vraisemblable.
L'òbra de Sallusti marca un progrés al respècte dels ancessors, los annalistas, a causa de la fòrça narrativa e lo metòde istoric: ensag d'explicar las causas dels eveniments politics e las motivacions dels actors de l'istòria. De segur i a de flaquesas: la cronologia e la geografia son imprecisas e sovent falsas; es pas imparcial: pren partit pels populares contra los nobiles. Es pasmens capable de reconéisser los merites dels seus adversaris e las decas dels seus amics. Sos personatges son descrichs amb fòrça, subretot Jugurta e Catilina, Marius e Silla.
Las criticas anticas mostrèron las caracteristicas de son estil: l'usatge dels arcaïsmes e dels neologismes, una concision pròcha de l'escuretat, de los torns grècs. Influencièt los istorians posteriors, coma Tacit.
Edicion
[modificar | Modificar lo còdi]Sallusti (latin-français, trad. Alfred Ernout et Jean Hellegouarc'h), La Conjuration de Catilina. La Guerre de Jugurtha. Fragments des histoires, Les Belles Lettres, Paris, 2003 ISBN: 2251012230 (1re édition 1941).
Notas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Coma tot ciutadan roman, lo nom latin de Sallusti respècta las tria nomina, es a dire un praenomen (prenom, Caius), un nomen (ligat a la gens qu'aparten, Sallustius) e un cognomen (Crispus).
- ↑ Salluste, Les Belles Lettres, préface p. 7.
- ↑ Jean Hellegouarc'h i vei de semblanças amb Ciceron (origina provinciala, sens aujòls ee sens granda fortuna, ambedos animats per l'ambicion) p. 8.
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ Salluste, Les Belles Lettres, préface p. 11.
- ↑ Salluste, Les Belles Lettres, préface p. 12.