Beladòna
Belladone
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Magnoliopsida |
| Òrdre | Solanales |
| Familha | Solanaceae |
| Genre | Atropa |
| Òrdre | Solanales |
|---|---|
| Familha | Solanaceae |
| Sosfamilha | Solanoideae |
| Tribú | Hyoscyameae |
La Belladòna (Atropa belladonna) es una planta erbacée vivaça de la familha de las Solanacèas.
Aquesta planta pòt se revelar fòrça toxica, sas baias negras contenon d'atropina, substéncia activa sul sistèma nerviós a causa de sas proprietats anticolinergicas. Los oftalmològs l'utilizan per dilatar la pupilha pendent los examens[1].
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Fòrça rara en Grècia, la Beladòna èra ignorada o fòrça pauc coneguda dins l'Antiquitat. Es malaisit de reconeisser aquesta planta dins los tèxtes classics. Pasmens, es benlèu descricha per Teofrast jol nom de Mandragora de fruch negre, de sabor vinosa. Es donc possible que Atropa belladonna siá considerada coma una planta capabla de provocar a una cèrta dòsi los efièchs d'una planta magica, allucinacions e estransis, associadas a la magia negra, mas podent provocar la mòrt.
Al sègle XIII, santa Hildegard indica: "Es dangierós per l'òme de manjar o de beure de la bèla dòna, que tusta son esperit e d'un biais lo tua" [2]. Recomanda de l'utilizar en enguent per sonhar lo mal de caissal, la beladòna essent nomenada dolo, de l'allemand toll'.
La Beladòna es nomenada e clarament figurada a partir del sègle XVI. Pèrd son caractèr de planta magica o de mascariá per venir planta medicinala, cultivada dins los òrts d'apoticaris.
Etimologia
[modificar | Modificar lo còdi]Son nom generic, Atropa, donat per Linné, correspond a aquel de l'una de las tres Moiras, Atropos (« inflexibla » en grèc ancian), aquesta que copava lo fial de la vida.
Lo latin botanic belladona ven en 1602 de l'italian bella donna. En efièch, a la Renaissença, los Italianas elegantas instillava dins lors uèlhs lo chuc de la beladòna per far lusir l'agach, amentant la pression de l'uèlh, e dilatant la pupilhale (midriasi) jos accion de l'atropina, e se donar atal mai d'atrach.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]Es une granda planta vivaça de rizòma, robusta e ramificasa. Las tijas son leugièrament pelosas, de color rogenca. La planta pòt aténher 1,5 a 2 m de naut. Son pòrt es dens e fòrça ramuda.
Es inegalament espandida en França, de preferéncia calcicòla (sols rics en calci), se trapa tanben dins las clarièras dels bòscs umids mesoidrics, eutrofilas, e neutrofilas. S'encontra subretot dins las regions medioeuropèas e alpinas, mas tanben en Asia occidentala e en Africa del Nòrd.
Sas fuèlhas son entièras, ovalas punchudas (15 sus 8 cm), petioladas, d'odor un pauc pudenta.
La florason comença en junh, mas flors e fruchs pòdon coexistir sus un meteisse pè, d'agost a octobre en Euroòpe.
Sas flors son ermafroditas, en campana o en det de gant, solitàrias, penjantas, brunas a l'aissèla de las fuèlhas, violacèas o a vegada jaunas per las varietats cultivadas. L'inflorescéncia es en cima multipara. La pollinizacion es entomogama.
Los fuch son de baias negras lusentas de la talha d'una pichona cerièra (esferica, de 15 a 17 mm de diamètre), de color negra violet al matudur. La baia se reconeis asidament per son calici persistent, de forma estalada (5 dents cortas). La pulpa dona un chuc violenc. Las granas son nombrosas, del gris al negre segon lo gras de maturitat, d'un diamètre inferior al millimètre, amb una superfícia finament penada.
L'espandiment de las granas es endozoocora.
Totas las partidas de la planta son fòrça toxicas per l'uman, es la baia que provòca lo accidents màger , subretot per l'enfant par confusion, per exemple la beladòna pòt èsser mejancièr de fragostièr fèrs fòrça apreciat.
Existís una varietat pro rara de beladòna de flors jaunas, nomenada Atropa belladonna var. lutea
-
Fuèlhas de beladòna -
Flor de beladòna -
beladòna e fruchs -
Fruch de beladòna
Farmacopèa
[modificar | Modificar lo còdi]Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
Segon Jules Michelet, a l'Edat Mejana, las mascas aurián estat las solas a seber utilizar la beladòna per via intèrna dins de lach, d'idromel, de vin o per via extèrne jos forma d'enguents. Al vejaire modèrne, una tala utilizacion demora confusa. Segon P. Delaveau, existís una ipotèsi que lo sabbat de mascas serián defac un deliri atropinic. Per anar al sabbat, la masca cavalava un margue enduch d'enguent. La reabsorcion al nivèl de la vulva, mai intensa e rapida, auriá provocat un deliri allucinatòri (levitacion, transpòrt endacòm, vision del diable)[3].
Poison mortal, la beladòna foguèt tanben utilizada per arranjar la beutat de las femna de la Reneissença. Las Italianas elegantas aplicavan sus lors uèis unas gotas d'una infusion a basa de beladòna qu'aviá per efièch de dilatar lors pupilhas e de lor donar d'uèis nègre progonds (« uèis de cèrvia »), d'aquí lo nom italien belladonne,. Un achach escur ligat a la dilatacion de la pupilha auriá lo poder de provocar la cobesiá de las gents mascle,[4]. Seriá una de las manifestacions de l'excitacion sexuala e del desir [5]. La beladòna fa tanben leugièrament guechejar, çò qu'a l'epòca, èra caracteristic de la beutat.
En 1548, Mattioli dona las dosis a utilizar segon l'efièch desirat. Coma:
« Per far una femna un pauc folastra pensant èsser mai bèla del mond, li cai far beure una dracma de beladòna [aiga distillada de la planta]. Se se la vòl far mai fòla, li caldrà balhar doas dracmas. Mas aquel que voldrà far demorar fòla tota sa vida, li cal balhar a beure tres dracmas e pas mai; que se se balhava quatre, se la fariá morir ». ( Comentaris sus Dioscorides).
Es a la seguida d'un estudi meninós de diferentas preparacions fachas pel mètge alemand Karl Himly, en 1802, que los oftalmologistas comencèron a utilizar l'Atropa belladonna per realizar los examens dels uèis.
Plan dosat, un poison pòt tanben venir una medicina. Atal de principis actius de la beladòna, coma l'atropina, son encara utilizats en medecina modèrna.
Composicion e toxicitat
[modificar | Modificar lo còdi]La partida utilizada es la fuèlha que conten fins 7 % d'aiga e 15 % de matèrias mineralas, e mens d'1 % d'alcaloïdes que son los principis actius. Son 90 a 95 % d'alcaloïdes atropinics: iosciamina (que lo racemic es l'atropina) e 5 a 10 % d'escopolamina (ioscina). I a tanben de des traças d'escopoletòl (una comarina), çò que permet son identificacion sota ultraviolets.
Los efièchs de la beladòna pòdon èsser diferents segon las espècias animalas. Pels mamifèrs, los conilhs, las lèbras e los rosegaires son mens sensibles qu'an una atropinasa epatica, una enzima que degrada l'atropina.
Los fruch (baias) son mai sovent responsables d'intoxicacions, subretot per l'enfant (lo gost del fuch de la beladòna es doç[6]). Pòdon aisidament confondre los avajons e las baias de beladòna. Los efièch son fòrça violents per l'uman. Per l'adult, 10 a 15 baias ingeradas pòdon provocar la mòrt, 2 a 3 pòdon provocar una intoxicacion greva per l'enfant.
Aquesta intoxicacion se manifèsta per de trebles digestius immediats: nausèas, vomits, amb rebut rèste de baias roja nebrenca.
Seguisson lèu de trebles neurovegetatius: taquicardia, secada de la pèl a de mucosas, empacha respiratòria e per engolir, dolors vulvàrias per la joventa, midriasi amb de trebles de la vista veire cecitat complèta transitòria. Al meteis temps de trebles neurologics apareisson: ancietat, vertigis, deliri gai o furioses, allucinacions estranhas e esglasiants, crisis convulsivas.
Mai se pòt notar una ipertermia, amb rojor del còl e de la cara, una constipacion amb retencion urinària.
L'intoxicacion evolua cap a una prostracion, una pèrsa de conscénça, un còma calme amb pèrda dels reflèxes. La mòrt pòt venir per paralidia cardiorespiratòria.
Una intoxicacion umana pòt tanben se produire per consomacion d'aucèls o de cagaròls se noirissent de las fuèlhas o fruchs de beladòna, a que son insensibles.
Proprietats terapeuticas
[modificar | Modificar lo còdi]La planta (la fuèlha) deu èsser exclusivament reservada a la preparacion de formas galenicas en mitan farmaceutic: tinturas, extrachs, polveras dintrant dins diferentas preparacions (siròps, supositòris), gotas e granuls omeopatics.
Son accion parasimpatolitica (principi actiu atropina) es la rason màger de son emplec en terapeutica.
Dintrava dins la composicion de diferentas preparacions de tòca antispasmodica: trebles foncionals del tub digestiu e de las vias biliaras, en associacion amb de laxatius. Aquesta associacion, medicalament non racionala, èra presenta dins de « depuratius », que « tot usatge perlongat deviá venir puslèu caustic » segon Pierre Lieutaghi. Aquestes depuratius èran encara venduts en farmacia rurala en Nauta Provença fins als an 1980[7].
Los efièchs psicodisleptics de la beladòna e la descobèrta de novèlas classas terapeuticas li balha un marrit rapòrt benefici-risc per lo tractament de gaireben totas las afeccions, çò que provoquèt sa supression progressiva de fòrça especialitats farmaceuticas cap a la fin del sègle XX, e l'abandon d'aquesta especialitats (quitament sens beladòna) al començament del sègle XXI.
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Referéncias Belles fleurs de France : Atropa belladonna (fr) (consulté le )Modèl:Belles fleurs de France
- Referéncias Belles fleurs de France 2 : Atropa belladonna (fr) (consulté le )Modèl:Belles fleurs de France2
- Referéncias Catalogue of Life : Atropa belladonna L. (en) (consulté le )Referéncia Catalogue of Life : Atropa belladonna L. (en)
- Referéncia Flora of Pakistan : Atropa belladonna (en) (consulté le )Referéncia Modèl:EFloras/labèl : Atropa belladonna (en)
- Référence GRIN : espèce Atropa belladonna L. (en) (consulté le )Referéncia GRIN : espècia Atropa belladonna L. (en)
- Referéncia INPN : Atropa belladonna L., 1753 (+ statut + description) (fr) (consulté le )Referéncia INPN : Atropa belladonna L., 1753 (+ estatut + descripcion) (fr)
- Referéncia ITIS : Atropa bella-donna L. (fr) ( (en)) (consulté le )Referéncia ITIS : Atropa bella-donna L. (fr) ( (en))
- Referéncia NCBI : Atropa belladonna (en) (consulté le )Referéncia NCBI : Atropa belladonna (en)
- Referéncia Tela Botanica (France métro) : Atropa belladonna L. (fr) (consulté le )Referéncia Tela Botanica (França metropolitana) : Atropa belladonna L. (fr)
- Referéncia Tropicos : Atropa belladonna L. (en) (+ liste sous-taxons) (consulté le )Referéncia Tropicos : Atropa belladonna L. (en) (+ lista sostaxons)
- Referéncia uBio : Atropa belladonna L. (en)
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑
- ↑ « Il est dangereux pour l'homme de manger ou de boire de la belle dame, car elle frappe son esprit et en quelque sorte le tue » guida de visita, las plantas magicas, del jardin dels nòus carrats de l'abadiá de Royaumont
- ↑ P. Delaveau 1982, op.cit, p. 140 donne comme référence de cette hypothèse « R. Mauny, Communication personnelle » sans autre précision.
- ↑ Segon Delaveau 1982, s'agís pas d'agach escur mas d'agach lusent, çò que pareis mai plausible. En matèri d'agach, sembla plan qu'un agach prigond es pas necessàriament escur.
- ↑ .
- ↑ https://web.archive.org/web/20171020062422/http://www.herbes-medicinales.ca/herbes/belladone.html
- ↑ Segon Lieutaghi, aquestas associacions « depurativas » representan un desviament abusiu d'un saber tradicional incompres, expleitat pel comèrci farmaceutic del sègle XIX (p. 237-238).