Pèire Biron

Pèire Biron, (15 de julhet de 1861, París – 30 de setembre de 1941, Anglars de Sant Flor (Cantal), foguèt un escrivan auvernhat de lenga occitana, conegut per lo pseudonim de Norib. Cultivator de son mestièr, visquèt gaireben tota sa vida a Anglars de Sant Flor, vilatge au sud de Sant Flor, a la bòria de la Gasèla.

Autodidacte, mas d'una granda cultura, escriguèt, principalament en auvernhat, sus la vida paisana, la bèutat de la natura, mas tanben la vida politica de son temps.

Publiquèt pas jamai de libre, mas sos tèxtes èran difusats localament. Sos poèmas foguèron reculhits per Nadal Lafont La quantitat e la varietat de sos tèxtes en pròsa e en vèrs ne fan un testimòni important de l'auvernhat parlat dins la primièra mitat del sègle XX^en dins la Planesa de Sant Flor e a las confinhas de Marjarida.

Biografia

D’en primier, Pèire e Ugèni, son fraire, que serà tuat a la guèrra de catòrze, son logats coma pastres e coma boiers. Aquela experiéncia lo marca plan (vèire « Quand ère pastre »). Lo tèma de la fam, del freid, es un tèma recurrent dins sa poesìa. Trabalha puèi sobre la tèrra de son paire.

Adulte, se marida am' una dròlla nascuda Meyniel, de Corrent, la comuna vesina. Sa femna a detz ans de mens qu'el. Es nascuda en 1871. Moriguet en 1932 ; li aurà donat dos dròlles. Li filhs son lèu logats guéssi tanben, e quitaràn lo país per trobar de trabalh en vila (la Marjarida èra una tèrra d’emigracion). Anglars a peraquí 250 abitadors a l’epòca.

Biron anet pas longtemp a l’escòla de La Gazela que, agara, es barrada.

Durant la jornada, Biron menava l’araire, la pala per faire de viaus dins lo prat qu’irrigava, en prendent l’aiga de sa gorga, coma la sona. Legissiá fòrça, e ben lèu, en 1898, prepauset de pròsa e de vèrs dins lo parlar d’òc de la Marjarida cantalesa al « Courrier d’Auvergne » onte lo pagavan a la linha. (Doncas èra parcialament poeta de mestier !)

Descobriguet « Lo Cabreto » (que se sona d’uèi « La Cabreta »), fondada per Arsèni Vermenosa. Li mandet de tèxtes e recasset amai lo primier prèmi i Jòcs Floraus de 1925 amb un long tèxte « la moustiara » (« la mostèla » en provençau e en orlhagués). A partir d’aquel moment, foguet cortejat per li felibres de la segonda Escòla Felibrenca d’Orlhac. Maisonòba l’anet veire, Ugèni Pagés li escriguet un poema : Biron respondet dins lo meteis estil, mas en botant en valor qu'el, paure païsan, podiá pas rivalizar ambé lis Aurlhagués qu’avián « una melhora lenga ».

I aguèt una granda felibrejada a Sant Flor onte Biron legiguet quauques vèrs. Mas jamai s’incorporèt pas al Felibritge. Sèm forçats de constatar qu’aviá pas lei concepcions poeticas dei felibres auvernhats de l’epòca que n’èran enquèra a Lamartine e i Parnassians. Guel, Biron, vesiá pas la natura coma la vesián, coma la vesiá Vermenosa, solament per la glorificar en fasent dei puèchs d’Auvernha un novèl Olimpe. Guel se batiá cada jorn contra una natura ostila : lo vent del Cantau que menava lei geladas tardivas, la secada, la tranuga.

Aima la natura quand se desrevilha ; es lo primier a remarcar las primièras manifestacions de la prima : avisa tanlèu lo Cantau que se desacata de sa solada de nèu ; tant qu’es solament marrelat, pas question de plantar las cocas, coma disèm en Auvernha (lo restant del País d’Oc ditz puslèu « las trufas »).

Finta la natura d’un biais pratic, qu’empacha pas una emocion vertadièra davant las primièras flors de pennas («ginèstas», coma se ditz en orlhagués) o de prunelier que descobrís per lei còstas, o davant lo primier chant del cocut e de la lauseta.

Lo podèm imaginar que sortissiá un libre de sa pòcha, que pausava la poda o lo fisson per legir quauques vèrs, al soguelh, al pè d’un tèrme o l’esquina contra una bola de barena (« granite »). Deviá conéisser quauques moments de bonur atau, guel lo solitari, lo pacifista. Sabèm qu’ensajava de legir de filosofia e que ponderava fòrça a de causas que devián pas empachar de dormir lei felibres orlhagués de l’epòca.

Quand se trobèt, vèuse e solitari, dins son cuson, l’especulacion filosofica li « rosigava lo cirvèl » coma disiá. Achabet tristament, i vesiá quasiment pas piú. Podiá pas mai legir o escriure. Gardava totjorn son lum, sa lampa d’òli, companhon de sei nueits de velha. Vesiá pas degun, se passejava un pauc, lis esclòps i pès, lo baston a la man. El lo pacifista, deguèt tornar veire la guèrra, e veire un còp de mai lo país envasit. Moriguèt en 1941. La guèrra ocultet un pauc l’eveniment. Cap de felibre venguet pas faire son laus davant lo cròs dobèrt – la novèla lor sarà pas arribada pro d’ora. Mas sabèm que quauqu’un legiguèt per guel un poema en francés – qu’avèm pas retrobat – e que i aviá lis enfants deis escòlas a l’enterrament, çò que nos ditz qu’èra pro notòri. Pensava sovent a son enterrament, el que moriguèt a quatre-vints ans, mas que vesiá despuèi l’atge de quaranta « la Camarda venir » e que s’imaginava « dins lo freid tagut. »