Bandièra basca
 Bandièra basca | |
|---|---|
 L'ikurrinha amb las siás proporcions oficialas actualas. | |
| Tipe | bandièra nacionalista bandièra d'una comunautat autonòma espanhòla |
| Adopcion | 19 d'octobre de 1936  |
| Colors | |
| Dessenhaire | Luis Arana Goiri (ca)  e Sabino Arana Goiri |
L'ikurrinha (o ikurrina en basc, amb una prononciacion coma o indica la grafia occitana) es la bandièra de la Comunautat Autonòma Basca (Espanha) e tanben la que es estat adoptada pel País Basc.
Foguèt creada en 1894 pels fraires Luis e Sabino Arana (lo fondaire del Partit Nacionalista Basc), e a la debuta correspondiá, dins tota la tièra de bandièras que dessenhèron, a la que identificava lo territòri de Biscaia. Mai tard passèt a representar la totalitat del País Basc, o coma se disiá en aquel moment, Euzkadi (las sèt províncias, valent a dire, Alaba, Biscaia, Guipuscoa, Navarra, la Bassa Navarra, Sola e Labord). A partir de la constitucion de la Comunautat Autonòma Basca, o Euskadi, s'adoptèt coma bandièra oficiala d'aquesta entitat.
Coma o explicava Arana (per exemple, en 1895, dich per un personatge biscaïn a La bandera fenicia), en dessenhar la bandièra s'inspirèt de l'escut de Biscaia: A un fons roge, color de la senhoriá de Biscaia e, segon Arana, color de l'ancian fons de l'escut. Sus aqueste fons, se superpausa una aspa verda, simbòl de l'apòstol Sant Andreu, sant patron de Biscaia en aquel temps, presa de las sèt croses de la bordura de l'escut. Se ditz que simboliza l'independéncia biscaïna per èsser arribada lo jorn de Sant Andrieu la victòria d'Arrigoriaga contra los espanhòls.
A la crotz de Sant Andrieu es superpausada una crotz blanca, simbòl de la religion catolica, coma la qu'apareis inserida al roure de l'escut. Aqueste òrdre dins la situacion de las croses significava que la legislacion biscaïna se deviá "supeditar en un tot a las leis religiosas e moralas".
Aqueste ensems ramenta la bandièra britanica, e benlèu aquesta semblança es pas una coïncidéncia vist qu'Arana teniá una admiracion granda cap a Escòcia, que la bandièra d'aqueste país es tanben un aspa de Sant Andrieu, blanca sus un fons blau. Una autra interpretacion afirma que l'aspa verda representa l'Arbre de Gernika e la conjoncion de las linhas orizontalas, verticalas e diagonalas sul fons roge, l'escut de Navarra.
Lo mot ikur'ina es tanben una creacion d'Arana, un neologisme que proven d'ikur (simbòl en basc) que voliá traduire al basc lo mot espanhòl bandera (comparable a mai amb la votz catalana senyera). Dins la practica s'usava només, tant en espanhòl coma en basc, per se referir a aquesta ensenya en concret. Actualament la grafia mai comuna es ikurrin(a) en basc.
Arana dessenhèt d'esbòsses de bandièras per d'autres territòris basques, mas se capitèt pas de las difusar. L'ikurrinha, inicialament lo simbòl de Biscaia per l'entorn jeltzale, venguèt en qualques annadas lo simbòl del País Basc, en fòrabandir de simbòls mai ancians coma lo lauburu o l'arrano beltza (agla negra) del Reialme de Navarra.
S'adoptèt coma ensenya oficiala del País Basc en 1934, pasmens foguèt illegalizada pel govèrn militar sortit del còp d'Estat contra la legalitat republicana en 1936. Pendent la dictatura de Francisco Franco son exibicion èra durament reprimida en Espanha, çò que la faguèt venir un simbòl antifranquista. En part per aquesta rason, anèt en se popularizar mai e mai dins lo País Basc francés.
Pendent lo començament de la transicion espanhòla aprèp la mòrt de Franco, son exibicion contunhava d'èsser castigada en qualques ocasions, mas la pression tombava pauc a cha pauc. Per exemple, lo 5 de decembre de 1976, a la debuta d'una partida de fotbòl entre la Real Sociedad de Sant Sebastian e l'Athletic Club de Bilbao, los capitanis d'ambedoas equipas sortiguèron sul terren en auborar una ikurrinha, sens se far embarrar. Lo 19 de genièr de 1977 se tornèt permetre son emplèc en Espanha, e en 1979 l'estatut de la Comunitat Autonòma Basca la reconeguèt coma bandièra oficiala.
Las proporcions de la bandièra d'Euskadi foguèron reguladas pels Decrets de 19-10-36 modificat per Decret de 24-10-36, qu'establiguèt la proporcion 28:50, essent confirmada per l'acòrd del Conselh general basc de 18-12-78 publicat lo 15-1-79. Dins lo Bulletin Oficial del Pais Basc del 26-10-99 foguèt publicada la nòrma qu'establís las colors e proporcions:
- Roge Pantone 485C
- Verd Pantone 347C
La proporcion definís la nautor de la bandièra coma lo 56% de la seva llargada. La crotz e l'aspa seràn d'una amplada equivalent al 8,6% de la longor.
Es emplegada tanben pels nacionalistas basques en Navarra e al País Basc francés, a mai siá pas oficiala.
En Navarra
[modificar | Modificar lo còdi]
Dins la Comunitat Forala Navarra, principalament dins l'airal bascofòn, maitas comunas ensenhavan la ikurrinha sus sas façadas: la de Leiza, per exemple, o fasiá dempuèi la legalizacion de la bandièra en 1977. Aquesta situacion cambièt aprèp de que en 2003 lo Parlament de Navarra aprovèsse la Lei Forala de Simbòls de Navarra. Aquela lei obliga totas las entitats de l'Administracion locala de Navarra a ensenhar la bandièra de Navarra a l'exterior de totas sas seus e edificis de servicis publics, e tanben dins los burèus e salons de plens corporatius e enebís qu' ondegen cap autra bandièra que l'oficiala de cada entitat locala, la bandièra oficiala de Navarra, la d'Espanha, e la de l'Union Europèa, franc per de rasons de protocòl pendent d'actes d'afrairament o de visitas oficialas d'autoritats d'un autre país, comunitat autonòma o entitat locala. En s'apiejar sus aquesta lei, las autoritats foralas denoncièron e demandèron l'inabilitacion d'alcaldes que permetián de metre d'ikurrinhas suls edificis municipals.
Es per aquesta rason que qualques ajuntaments navarreses ne recorrisson a convidar de conselhièrs de la comunitat autonòma del País Basc pendent sas fèstas localas, e aital se pòt penjar d'un biais legal l'ikurrinha sus las façadas de las casas consistorialas. D'autres ajuntaments navarreses plaçan lo drapèl en un luòc public destacat estrangièr al consistòri, coma se fa en divèrses municipis de la Comunitat Autònoma Basca, on si-ben es legal que l'ikurrinha ondege sus la façada, mas sonque quand es situada la bandièra espanhòla a un endrech privilegiat. Fòrça autras comunas navarresas se limitan a far airejar las bandièras oficialas.
L'ikurrinha es tanben un dels elements qu'apareisson sus la bandièra de Sant Pèire e Miquelon (Saint-Pierre-et-Miquelon), collectivitat francesa d'America del Nòrd, representant son eiretatge cultural basc.
La bandièra de l' arrano beltza representa pas los basques mas al contrari la soma dels territòris basques. Se pensa que l'agla negra o arrano beltza foguèt lo simbòl de la dinastia vascona coneguda per Ximena que va governar lo reialme de Navarra e los territòris èuscars durant de sègles fins a l'arribada de la dinastia champanesa. Foguèt prepausada en 1977 coma bandièra per Navarra, en luòga de la bandièra roja de cadenas, mas foguèt pas acceptada.Mas sul pic foguèt prepausada coma bandièra de Navarra (Nauta e Bassa), la Comunautat Autonòma Basca e los territòris de Labord e Sola.